Disenchantment: Matt Groening en middeleeuwse satire
Vorig jaar kwam Disenchantment op Netflix, met zeer gemengde kritieken. De animatieserie was van de hand van Matt Groening, de veelgeprezen maker van The Simpsons en Futurama. Zijn fans keken reikhalzend uit naar zijn nieuwe werk, hoewel ze niet precies wisten wat ze konden verwachten.
De critici namen elk aspect van de serie onder de loep en, na een wat wankele start, waren ze uiteindelijk vol lof over deze satire die zich afspeelt in een ietwat gekke Middeleeuwen.
Matt Groening verandert van richting
Disenchantment distantieert zich tijdelijk van zijn oudere voorgangers. The Simpsons speelt zich af in een herkenbaar heden dat de huidige Amerikaanse samenleving probeert te parodiëren en Futurama nodigt ons uit om na te denken over de toekomst.
Disenchantment neemt ons echter mee op een reis terug naar het verleden. Het is een verleden met duidelijke toespelingen op de Middeleeuwen. Er is echter een fantasie-element met duidelijke mythologische invloeden en vol bijgeloof.
In een koninkrijk dat Dreamland heet, woont prinses Tiabeanie – Bean voor haar vrienden. Alles begint wanneer de jonge prinses, na eerder te hebben afgesproken om te trouwen, besluit om weg te lopen en te ontsnappen aan haar huwelijkse verplichtingen. De reden? Ze verkiest bier en avontuur boven het huwelijk met een prins van wie ze niet houdt.
Bean begint aan een reis waarin ze zichzelf probeert te vinden en aan conventies probeert te ontsnappen. Als gevolg daarvan ontketent ze een oneindig aantal catastrofale en krankzinnige situaties.
Op haar reis zal ze niet alleen zijn. Ze heeft Luci, haar persoonlijke demon, aan haar zijde, die haar naar de duistere kant probeert te leiden. Als contrast heeft ze ook Elfo, een kleine elf die genoeg heeft van het optimistische en vrolijke leven in haar dorp. Hij zal zich halsoverkop in de duisternis en depressie van de mensenwereld storten.
Op het gebied van humor creëert Matt Groening een omgeving waar we niet helemaal in passen. Uiteindelijk worden we er wel vrolijk van. Hier zijn enkele van de belangrijkste ideeën achter het tweede seizoen van Disenchantment.
Een nieuw format
Ik moet toegeven dat ik het idee van een nieuwe serie van Matt Groening voor Netflix aanvankelijk vreemd vond. Het is al lang geleden dat The Simpsons en Futurama werden uitgebracht en het publiek en de trends in animatie zijn drastisch veranderd.
We hebben allemaal nostalgische herinneringen aan de beste jaren van The Simpsons en Futurama, maar tegenwoordig liggen de zaken heel anders.
Veel mensen hebben Futurama verkeerd begrepen, en uiteindelijk werd het dan ook geannuleerd. Aan de andere kant is The Simpsons ook ver weg van zijn gloriedagen.
Series als Family Guy (Seth McFarlane, 1999) ontstonden een beetje op in de schaduw van Groening’s creaties, maar dwongen die uiteindelijk tot veranderingen op manieren die niet goed werken in een klassieker als The Simpsons.
Dus, waarom Netflix? Het betekent een nieuwe productie, meer vrijheid voor de schrijvers. Dit kan zowel een goede als een slechte zaak zijn. Er is ook een duidelijke tendens naar serialisatie. En dat is precies waar een van de problemen van Disenchantment ligt.
Meer een serie
Disenchantment bestaat niet uit korte, op zichzelf staande afleveringen, maar lijkt meer op een echte serie. Het plot ontwikkelt zich progressief, met cliffhangers die de kijkers aan de haak moeten slaan. Er is ook meer een afhankelijkheid van goedkope humor.
Het probleem is dat Disenchantment niet de pretentie heeft serieus te zijn, maar eerder een komedie, en in een komedie is minder eigenlijk vaak meer. Hoe korter en bondiger het is, hoe beter. De kijker zit niet zozeer aan het scherm gekluisterd, maar wil vooral lachen.
De humor heeft dan weer de neiging een beetje absurd te worden, iets wat in The Simpsons en Futurama geen probleem was. Dat kwam omdat er in die series een evenwicht was tussen kritiek en het absurde. In deze middeleeuwse satire heeft onzin echter de neiging om kritiek te overschaduwen die niet van voldoende niveau is en niet bijtend genoeg is.
Vergelijkingen maken
Vergelijkingen zijn onvermijdelijk, maar niet bevorderlijk, en als het niet in de schaduw had gestaan van zijn voorgangers, had Disenchantment misschien niet zoveel moeite gehad om zich staande te houden tussen. Ter verdediging willen we zeggen dat dit nieuwe format de kijker misschien zorgen baart, maar dat het uiteindelijk een leuke truc uithaalt.
Als je blijft kijken, ontdek je een complexer, vermakelijker panorama, met afleveringen die aan de verwachtingen voldoen. Laten we ook niet vergeten dat The Simpsons ook niet meteen vanaf de eerste aflevering onze aandacht trok. De kijkers werden er echter geleidelijk aan toch verliefd op.
De personages zijn goed geschreven, en de toespelingen op andere series, met name Game of Thrones, zorgen uiteindelijk voor een verhaal dat veel meer verbergt dan je zult beseffen.
Misschien vind je Disenchantment vanaf de eerste aflevering niet leuk, maar halverwege de serie ben je waarschijnlijk wel verkocht. Tegen het tweede seizoen wordt de formule herhaald, en begint het allemaal eindelijk te kloppen.
Disenchantment: nieuwe thema’s en meer kritiek
Als er één ding was dat zijn voorgangers kenmerkte, dan was het wel het feit dat er kritiek was gebaseerd op parodie. De karikaturale realiteiten van het heden en de toekomst kenmerkten de animaties van Matt Groening en zorgden ervoor dat ze klassiekers werden.
Disenchantment parodieert niet alleen het verleden, maar ook het heden, aangezien het zich moet aanpassen aan de eisen van deze tijd.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat het hoofdpersonage een vrouw is, een prinses die ontgoocheld is over de tijd waarin ze leeft, en die besluit haar leven in eigen handen te nemen, zij het op een catastrofale manier.
Ongelijkheid aangepakt
Bean is geen sprookjesprinses. Ze is geen prinses die de voorbeeldige waarden van de Middeleeuwen belichaamt. Ze is eigenlijk een complete ramp. Alles gaat mis voor haar en ze zaait chaos waar ze ook gaat. Ze heeft problemen met alcohol en ze is niet mooi.
Samen met haar metgezellen, Elfo en Luci, vormt ze een trio dat soms doet denken aan Fry, Bender, en Leela uit Futurama. Het is een trio dat in de meest krankzinnige situaties terechtkomt.
De kritiek op de ongelijkheid voor vrouwen is vanaf het begin duidelijk, en Bean tart alle regels en volgt haar instincten. In dit tweede seizoen zijn we getuige van een ware parodie op middeleeuwse samenlevingen, maar ook op een aantal modernere.
Een koning belachelijk gemaakt
De serie maakt de figuur van de koning belachelijk, en toont hem als een marionet die door zijn raadgevers in hun voordeel wordt gebruikt. Onder hen zit een soort cult die banden heeft met de kerk.
Noch de koning, noch het volk lijkt er veel toe te doen. Iedereen behartigt zijn eigen belangen in het paleis, terwijl de koning op zijn troon geniet van copieuze maaltijden, totaal onbewust van wat er zich in zijn koninkrijk afspeelt.
Bijgeloof en religie lopen door elkaar heen in de sekte die Dreamland beheerst. We zien enkele personages die niet in de wetenschap geloven, maar in magie. Zij veroordelen hekserij en controleren de publieke opinie naar believen.
Zo zijn de adviseurs van de koning degenen die echt de touwtjes in handen hebben in Dreamland. Zij houden zich bezig met een soort ritueel van seksuele en religieuze aard, terwijl ze tegelijkertijd de regels van de samenleving dicteren.
Het eerste seizoen van Disenchantment was een voorproefje, een presentatie van Dreamland, en de regels die het regeren. Het tweede seizoen toont zich volwassener.
Het verkent alles wat ze in de eerste serie hebben aangeraakt op een diepere manier. Het begint echt te raken en te verrassen met een kritiek die meer te maken heeft met de echte wereld waarin we leven en ons historisch verleden.
Hoe eindigde het seizoen?
De serie neemt opnieuw afscheid van ons met een einde dat ons in spanning houdt en ons achterlaat om meer te weten te komen over de avonturen van Bean, Elfo, en Luci. Het doet dat zonder de zeer zorgvuldige opzet die nogal dicht tegen steampunk aanligt, los te laten.
Met een karikaturale en gekke visie op ons verleden lijkt het erop dat Disenchantment, beetje bij beetje, zijn plaats vindt. En wie weet of het uiteindelijk net zo’n belangrijk deel van ons geheugen zal worden als zijn voorgangers.