Wat is borderline-persoonlijkheidsstoornis en hoe wordt het behandeld?

Wat is borderline-persoonlijkheidsstoornis en hoe wordt het behandeld?
Francisco Pérez

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Francisco Pérez.

Laatste update: 27 december, 2022

Wat is borderline-persoonlijkheidsstoornis (BPS)? BPS is een psychische stoornis die een negatieve invloed heeft op de manier van denken, waarnemen en voelen van de persoon die er aan lijdt. Deze persoon kan inflexibel zijn, wat kan leiden tot slechte aanpassing en gedrag dat afwijkt van sociale normen. Het essentiële kenmerk van borderline-persoonlijkheidsstoornis is een algemeen patroon van instabiliteit als het gaat om interpersoonlijke relaties en het zelfbeeld.

BPS houdt, in het kort, een hardnekkige onregelmatigheid in van sociaal en persoonlijk functioneren, een bijzondere manier om problemen en interpersoonlijke relaties aan te pakken. Het begint meestal tijdens de adolescentie of aan het begin van de volwassenheid. De meeste mensen krijgen de diagnose als ze tussen de 19 en 34 jaar oud zijn.

Wat is borderline-persoonlijkheidsstoornis? Veelvoorkomende symptomen:

Laat me alsjeblieft niet in de steek

Mensen met BPS doen wanhopige pogingen om echte of gefantaseerde verlating te vermijden. Het idee van verlating of afwijzing kan leiden tot ingrijpende veranderingen in zelfbeeld, cognitie en gedrag.

Afbeelding van een gefrustreerde vrouw die antwoord geeft op de vraag: wat is borderline-persoonlijkheidsstoornis

Deze personen zijn zeer gevoelig voor omstandigheden in de omgeving. Ze ervaren een immense angst om verlaten te worden en koesteren een ongepaste woede. Dit geldt zelfs als de scheiding echt is, maar voor een beperkte tijd. Ze kunnen bijvoorbeeld boosheid ervaren wanneer iemand die voor hen belangrijk is, een paar minuten te laat komt voor een afspraak of de afspraak afzegt.

Mensen met BPS kunnen gaan geloven dat deze ‘verlating’ impliceert dat ze ‘slecht’ zijn. Angst voor verlating houdt verband met een intolerantie voor eenzaamheid en de noodzaak om andere mensen bij zich te hebben. Hun verwoede pogingen om verlating te voorkomen kunnen impulsief gedrag omvatten, zoals zelfbeschading of suïcidaal gedrag.

Niet met en ook niet zonder jou

Mensen met een borderline-persoonlijkheidsstoornis hebben een patroon van instabiele en intense relaties. Ze kunnen verzorgers of potentiële partners verafgoden al vanaf dat ze hen de eerste of tweede keer ontmoeten. Ze kunnen ook eisen dat ze veel tijd met die persoon doorbrengen of intieme details van de relatie te snel delen.

Ze kunnen echter ook heel snel van idealiseren naar devalueren gaan. Ook kunnen ze het gevoel hebben dat de ander hen niet genoeg geeft, of niet vaak genoeg. Mensen met BPS kunnen zorgen voor anderen, maar alleen met de verwachting dat de andere persoon er altijd is om op verzoek aan hun behoeften te voldoen. Deze personen zijn vatbaar voor plotselinge en dramatische veranderingen in hun idee van hoe anderen zijn. Zij kunnen anderen beschouwen als hun beste steunpilaar of hun wreedste beul.

Deze veranderingen zijn meestal het gevolg van ontgoocheling in een verzorger wiens opvoedingskwaliteiten geïdealiseerd worden, of wiens afwijzing of verlating wordt verwacht.

Gefrustreerde vrouw die zich geen raad meer weet

Nu ja, nu nee

Er kan sprake zijn van een ernstige en aanhoudende verandering van identiteit, gekenmerkt door een onstabiel zelfbeeld of zelfbesef. Mensen met BPS veranderen plotseling en dramatisch met betrekking tot hun zelfbeeld, doelen, waarden en professionele aspiraties.

Ze kunnen ook plotselinge veranderingen ervaren in hun seksuele identiteit, waarden en soorten vrienden. Deze individuen kunnen plotseling variëren en de rol op zich nemen van een persoon in nood die om hulp smeekt, of een wraakzuchtige persoon die wraak wil voor mishandeling waar hij of zij onder heeft geleden.

Meestal hebben mensen met een borderline-persoonlijkheidsstoornis een negatief of schadelijk zelfbeeld. Soms hebben ze het gevoel dat ze helemaal niet bestaan. Dit gebeurt wanneer ze het idee hebben dat er een gebrek is aan een zinvolle relatie, zorg of steun.

Bovendien presteren mensen met BPS vaak slechter in ongestructureerde situaties op het werk of op school.

Impulsiviteit en zelfmoordrisico

Mensen met een borderline-persoonlijkheidsstoornis vertonen impulsiviteit op ten minste twee gebieden die potentieel schadelijk zijn voor hun zijn. Ze kunnen pathologisch gokken, geld onverantwoordelijk uitgeven, eten, drugs misbruiken, onbeschermde seks hebben of roekeloos rijden. Bovendien vertonen ze meestal gedrag zoals terugkerende suïcidale neigingen of zelfbeschadiging.

10% van deze personen pleegt daadwerkelijk zelfmoord. Zelfbeschadiging (snijden of branden) en dreigen met zelfmoord of pogingen tot zelfmoord komen ook veel voor. De suïcidale neiging is meestal de reden dat deze mensen om hulp vragen.

Veel gevallen van zelfbeschadiging zijn een reactie op een dreiging van een scheiding of afwijzing. Tijdens deze periodes kan een persoon zichzelf verminken. Dit biedt vaak verlichting, omdat het het vermogen bevestigt dat de persoon nog kan voelen, of het vermindert schuldgevoel over het feit dat hij of zij een slecht of verachtelijk persoon is.

Intense stemmingen

Mensen met een borderline-persoonlijkheidsstoornis tonen instabiliteit in relaties, die te wijten is aan een zeer instabiele emotionele stemming. Ze lijden bijvoorbeeld aan periodes van prikkelbaarheid of angst die meestal een paar uur duren, maar zelden langer dan een paar dagen. Deze episodes kunnen de extreme reactiviteit van de persoon op interpersoonlijke stressfactoren laten zien.

Huilende man die zich geen raad meer weet

Chronische gevoelens van leegte en woede

Mensen die lijden aan BPS klagen vaak over chronische gevoelens van leegte en vervelen zich snel. Ze zijn constant op zoek naar iets om te doen. Bovendien kunnen ze hun woede op ongepaste en intense manieren uiten en hebben ze grote moeite om deze te beheersen.

Ze uiten zich meestal op een zeer sarcastische manier, met blijvende wrok en verbale explosies. Hun woede wordt vaak uitgelokt wanneer ze merken dat een verzorger of partner nalatig, afstandelijk of onverschillig is, of van plan is om hen te verlaten.

Op de grens van ‘waanzin’

Tijdens periodes van extreme stress kunnen mensen met BPS voorbijgaande paranoïde ideeën of dissociatieve symptomen (zoals depersonalisatie) vertonen. Deze episodes komen vaker voor als reactie op een echte of denkbeeldige verlating.

De symptomen zijn meestal van voorbijgaande aard en duren minuten of uren. De daadwerkelijke terugkeer van de zorg van de significante persoon kan ervoor zorgen dat de symptomen afnemen.

Wat is de oorzaak van borderline-persoonlijkheidsstoornis?

Net als bij andere aandoeningen is er nog steeds geen duidelijke reden voor dit type persoonlijkheid. We hebben echter verschillende risicofactoren ontdekt die een persoon vatbaar voor deze aandoening kunnen maken. Deze factoren kunnen biologisch, psychosociaal of genetisch zijn.

Wat we wel weten is dat borderline-persoonlijkheidsstoornis ongeveer vijf keer zo vaak voorkomt bij eerstegraads biologische verwanten. Er is ook een groter familierisico op drugsmisbruik, antisociale persoonlijkheidsstoornissen, en bipolaire of depressieve stoornissen.

Wat zijn de behandelingen voor BPS?

De behandeling blijft een moeilijk onderwerp voor professionals vanwege de complexiteit en de manier waarop de aandoening zich manifesteert. De instabiliteit van mensen die aan deze aandoening lijden, belemmert het volgen van behandeling en de behandeling wordt vaak door de patiënt vroegtijdig verlaten.

De therapeutische aanpak die vandaag de dag wordt gebruikt volgt de volgende richtlijnen:

  • Behandeling met psychotrope drugs
  • Psychotherapie
  • Interventie tijdens een crisis door middel van een ziekenhuisopname
  • Benadering vanuit ondersteuningsnetwerk: familie en professionals
De twee gezichten van een vrouw als antwoord op de vraag: wat is borderline-persoonlijkheidsstoornis

Psychotrope drugs

Farmacotherapie moet worden gezien als een aanvullende interventie in de behandeling van BPS. In geen geval mag het worden beschouwd als een vervanging voor het werk dat wordt verricht tussen de persoon en zijn sociale steungroep.

Artsen zullen medicijnen voorschrijven die het best bij de huidige symptomen van de patiënt passen. Normaal gesproken zijn ze gericht op het verlichten van de symptomen die zich voordoen als het gaat om de instabiliteit, impulsiviteit, gebrek aan controle en cognitieve problemen.

Psychotherapie

Psychotherapeutische interventies combineren verschillende manieren: individuele therapie en groepstherapie. Bij de specifieke afdelingen die momenteel bestaan, gaat het om sterk gestructureerde, multidisciplinaire en inclusieve programma’s.

Cognitief gedrag, sociale vaardigheidstraining en psycho-educatie zijn effectief gebleken. Een therapie die ook goede resultaten geeft is de dialectische gedragstherapie, ontwikkeld door Marsha Linehan.

De doelstellingen van de therapie zijn als volgt:

  • Het niveau van aanpassingsvaardigheden en functionele vaardigheden verhogen (persoonlijke zelfzorg, zoeken naar werk, vriendschappen aangaan, enzovoort)
  • Verminderen van impulsiviteit
  • Het vergroten van het gevoel van bewuste aanwezigheid in het hier en nu
  • Het verhogen van het fysiek en psychisch welzijn

Interventie tijdens een crisis door middel van een ziekenhuisopname

Deze actie komt voor bij perioden van zelfbeschadiging, psychotische en depressieve episodes, psychosociale achteruitgang en als het allemaal te veel wordt voor het gezin. Het gaat meestal om kortetermijnopnames die gericht zijn op het beheersen van acute symptomen of een crisissituatie (zo veel mogelijk compenseren). Als de crisis eenmaal onder controle is, keert de persoon terug naar huis onder medisch toezicht en met een farmacologische behandeling.

Zoals we hebben gezien, is BPS een complexe aandoening, maar zelden begrepen en ook nog eens moeilijk te behandelen. Het lijden van deze patiënten en de mensen in hun omgeving is echter van dien aard dat het zeer belangrijk is om het onderzoek te verdiepen en effectieve behandelingen uit te voeren. 


Deze tekst wordt alleen voor informatieve doeleinden aangeboden en vervangt niet het consult bij een professional. Bij twijfel, raadpleeg uw specialist.