Slapeloosheid door chronische pijn: hulp en advies

Chronische pijn kan ervoor zorgen dat je niet in slaap valt en doorslaapt. Dit versterkt op zijn beurt de pijn. Wat is de oorzaak van deze relatie en wat kun je eraan doen?

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 28 oktober, 2023

Pijn is een van de meest onaangename, vervelende en schrijnende sensaties die je ooit kunt ervaren. Het maakt je ongerust, belemmert je bij het uitvoeren van je dagelijkse taken en beïnvloedt je sociale leven. Maar bovenal weerhoudt het je van een goede nachtrust. Bij langdurige pijn wordt je nachtrust namelijk ernstig beïnvloed. In dit artikel gaan we het hebben over slapeloosheid als gevolg van chronische pijn.

Als je op een bepaald moment in je leven veel pijn hebt gehad, is het goed mogelijk dat je bang bent voor de komst van de nacht. Dat komt omdat de pijnsensaties verergeren door een gebrek aan externe prikkels. Daardoor kun je niet in slaap vallen en voel je je enorm gefrustreerd.

Voor mensen met chronische pijn is dit een constante in hun dagelijks leven. En hoewel er methoden zijn om de pijn te verlichten, is het altijd belangrijk om te zorgen voor een goede slaapkwaliteit.

Chronische pijn

Pijn kan zich op twee verschillende manieren manifesteren. Acute pijn ontstaat in verband met een recent letsel of probleem, is van beperkte duur en verdwijnt als je lichaam geneest. Chronische pijn daarentegen houdt langer dan drie maanden aan of blijft een maand nadat de oorspronkelijke aandoening zichzelf heeft opgelost.

Afhankelijk van de oorsprong kan chronische pijn zich onder andere uiten als doffe of kloppende pijn, druk of stijfheid. Daarnaast zijn er verschillende aandoeningen die tot het ontstaan ervan kunnen leiden. De meest voorkomende zijn:

• Artritis, artrose en reuma.
• Migraine en hoofdpijn.
• Kanker.
• Zenuwbeschadiging.
• Fibromyalgie.
• Trauma en infecties.

In het algemeen wordt geschat dat tussen de 20 en 35 procent van de wereldbevolking lijdt aan chronische pijn. De persoonlijke en financiële kosten die deze realiteit met zich meebrengt, rechtvaardigen investeringen in onderzoek.

Hoe beïnvloedt pijn de slaap?

Slapeloosheid is slechts een van de gevolgen van chronische pijn. Men heeft ontdekt dat ongeveer 50-89 procent van de mensen met chronische pijn last heeft van slaapstoornissen en een slechte kwaliteit van leven.

Slapeloosheid als gevolg van chronische pijn uit zich vooral in moeilijkheden met inslapen, vaak ‘s nachts wakker worden door pijn, gefragmenteerde en slecht herstellende slaap en vroeg wakker worden.

Verder is het belangrijk op te merken dat de relatie tussen rust en pijn (Spaanse link) op twee manieren werkt. Pijn verhindert de persoon om goed uit te rusten. Slaaptekort verergert echter hun perceptie van pijnlijke sensaties. Op deze manier ontstaat er een vicieuze cirkel die moeilijk te doorbreken is.

Als de slaap niet volledig, diep en herstellend is, verliezen medicijnen die gebruikt worden om pijn te verzachten hun effectiviteit. Dit komt doordat de onderdrukking van de REM-fase van de slaap de antalgische werking van morfine en andere opioïden vermindert.

Paradoxaal genoeg kunnen deze zelfde medicijnen de structuur van de slaap veranderen en bijdragen aan de onderdrukking van de REM-fase, waardoor de gevoeligheid voor pijn toeneemt. Uiteindelijk brengen al deze interacties mensen met chronische pijn in een heel moeilijke situatie.

Wat kan er gedaan worden?

Helaas is het in veel gevallen gewoon niet mogelijk om het ontstaan van chronische pijn te voorkomen. Neem bijvoorbeeld migraine. Hoewel er verschillende goedgekeurde preventieve medicijnen zijn voor deze aandoening, zijn ze niet altijd zo effectief als je zou verwachten.

In tegenstelling tot andere ziekten worden medicijnen pas voorgeschreven voor pijnbestrijding als de pijn zich al heeft voorgedaan. Daarom stellen we de vraag wat we kunnen doen om ervoor te zorgen dat deze sensaties de rust niet zo erg verstoren. Er zijn verschillende maatregelen.

Het is gebleken dat het gebruik van medicijnen met vertraagde afgifte effectiever kan zijn dan die met snelle afgifte. Dit voorkomt het optreden van slaapstoornissen die geassocieerd worden met pijnstillers.

Slaaphygiëne

Het is essentieel dat de persoon een goede slaaphygiëne heeft. Deze eenvoudige stappen kunnen hen helpen in slaap te vallen, in slaap te blijven en de kwaliteit van hun rust te verbeteren. Stappen die je moet volgen zijn onder andere:

• Vermijd het drinken van koffie, thee, suiker en andere stimulerende middelen in de late namiddag. Probeer ook geen alcohol te drinken, omdat dit vroeg wakker worden kan veroorzaken.
• Neem een warm bad of douche voor je naar bed gaat. Dit kan de pijn verlichten en een staat van ontspanning opwekken die de slaap bevordert.
• Zorg ervoor dat de omgevingsomstandigheden goed zijn. Duisternis, stilte en een temperatuur van rond de 21 graden worden aanbevolen.
• Vermijd om iets anders te doen dan rusten in bed. Eet bijvoorbeeld niet en kijk geen televisie.
• Neem een vaste slaaproutine aan en houd je daar elke dag aan, zelfs in het weekend. Probeer ook rond 11 of 12 uur ‘s avonds naar bed te gaan, omdat dit de gunstigste tijd voor het lichaam is.

Uiteindelijk is slapeloosheid door chronische pijn moeilijk te voorkomen en te beheersen. Er zijn echter enkele oplossingen. Als je last hebt van dit soort problemen, aarzel dan niet om het aan je arts te vertellen zodat hij je kan helpen.

Kwaliteitsslaap is namelijk essentieel voor je fysieke en psychische welzijn. Daarom moet je er altijd zoveel mogelijk voor zorgen.