Het verband tussen vergeetachtigheid en chronische pijn

Er zijn veel mensen die leven met pijn. Het is een subjectieve gewaarwording die hun leven volledig kan veranderen en bepaalde belangrijke psychologische basisprocessen, zoals het geheugen, kan aantasten.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Andrea Pérez.

Laatste update: 27 december, 2022

Pijn kan op veel verschillende manieren worden ervaren. Ze kan variëren van mild tot ondraaglijk. Bovendien is de perceptie van pijn subjectief en varieert ze afhankelijk van het soort letsel, het individu, de betekenis die men aan pijn geeft, en hoe deze variabelen met elkaar samenhangen. In feite is pijn veel meer dan een eenvoudige gewaarwording.

Chronische pijn is niet acuut of incidenteel. Het is als het soort erosie dat veroorzaakt wordt door voortdurende druppels water. Hoewel één druppel niets betekent, maken ze na verloop van tijd een heel diep gat.

Behalve met de pijn zelf hebben de patiënten ook te maken met de hinder die de pijn veroorzaakt in hun dagelijks leven. In feite beïnvloedt chronische pijn in veel gevallen iemands leven op de belangrijkste gebieden. Van het meest voor de hand liggende niveau, zoals fysiek ongemak, tot hun emotionele en sociale leven.

Chronische pijn in de eerste persoon

Een van de beste manieren om erachter te komen hoe mensen met chronische pijn zich voelen, is door naar hun verhalen te luisteren en hen te vragen hoe ieder van hen het ervaart.

Mensen met chronische pijn voelen zich vaak alleen, onbegrepen en bedreigd door een soort pijn die ze niet onder controle hebben. Voor hen is pijn een ergernis die op alle gebieden van hun leven ingrijpt: werk, slaap, relaties en emoties. Het is echt invaliderend.

Chronische pijn gaat gepaard met emoties als onrechtvaardigheid, eenzaamheid, schaamte en waardeloosheid. Het is een last voor de lijder en is voor zijn omgeving moeilijk te begrijpen. Hierdoor verschansen de emoties van de lijder zich vaak en verschijnen ze in de vorm van depressie, angst en woede.

Chronische pijn is stil, ongelegen en opstandig. Het is als een onverwachte bezoeker die niet is uitgenodigd en rondhangt. Bovendien weet de lijder niet hoe lang hij zal blijven en hoe onaangenaam zijn bezoek zal zijn. In feite raakt chronische pijn elk aspect van het leven van degenen die eraan lijden.

Chronische pijn en geheugenstoornissen

Een van de meestvoorkomende klachten die lijders aan chronische pijn uiten heeft betrekking op het geheugen. Ze beschrijven hoe hun denken soms dichter en trager wordt. Ook beweren ze vaak dat ze zich minder van hun ervaringen herinneren, zoals gesprekken e.d.

Jaren geleden dacht men dat geheugenverlies bij chronische pijnpatiënten verband hield met de bijwerkingen van de medicijnen die de patiënten gebruikten.

Hoewel sommige medicijnen echter bepaalde cognitieve veranderingen kunnen veroorzaken, is bewezen dat ze geen fundamentele factor zijn, omdat een groot deel van de medicijnen deze veranderingen niet veroorzaakt. Bovendien kwamen dit soort geheugenproblemen ook voor bij mensen die niet voortdurend medicijnen tegen hun pijn gebruikten.

Er zijn nog andere hypothesen die onderzocht zijn en ondersteund worden. Een daarvan is de fysiologische verandering van de processen die betrokken zijn bij het geheugen als gevolg van chronische pijn. De tweede verwijst naar de relatie tussen stemming, aandacht en de pijn die de lijder presenteert.

De rol van aandacht en geheugen

Om te verklaren hoe het geheugen door chronische pijn kan worden aangetast, hebben we een beetje inzicht nodig in hoe geheugen en aandacht werken.

Laten we beginnen met de veronderstelling dat ieder van ons zijn eigen werkelijkheid creëert op basis van onze levenservaringen, contexten en omstandigheden. Deze manier van het bouwen van de werkelijkheid is vergelijkbaar met het bouwen van een huis.

Om een huis te bouwen heb je eerst materialen nodig (bakstenen, balken, cement, enz.). De twee materialen waarmee je een huis bouwt zijn biologie en ervaring. Je aandacht en geheugen hebben de leiding over het bouwproces.

Je aandacht is verantwoordelijk voor het kijken naar de informatie die voor jou relevant is. Lijders aan chronische pijn richten hun aandacht echter op de pijnprocessen, en niet zozeer op wat er buiten hun eigen wereld gebeurt. Dit betekent dat ze zich alleen met de pijn bezighouden en andere waardevolle aspecten van hun leven negeren, omdat hun aandachtsbronnen eindig zijn.

Als de informatie eenmaal gekozen en geselecteerd is, is het geheugen verantwoordelijk voor het opslaan ervan in een groot magazijn dat voortdurend wijzigt wat het heeft opgeslagen. Het is eerder alsof je alles wat belangrijk leek in een wijnvat in een magazijn bewaart. We weten wat de informatie is als ze binnenkomt, maar terwijl ze wordt opgeslagen, wordt ze getransformeerd.

Fysiologische en psychologische veranderingen in het geheugen

Chronische pijn verandert het functioneren van zowel de aandacht als het geheugen. Deze grote selecteurs van informatie worden aangetast bij mensen die lijden aan chronische pijn. Ze concentreren zich op het letten op informatie die met de pijn te maken heeft en herinneren zich al hun ervaringen op een zeer emotionele manier.

De aandacht van een chronisch pijnlijder werkt als een schijnwerper. Het verlicht de pijn en laat andere belangrijke gebieden van hen in de schaduw. Hun geheugen houdt deze informatie vast en geeft feedback, zodat hun aandacht de pijn blijft verlichten.

Deze processen kunnen de zogenaamde vicieuze pijncirkel genereren en bevorderen. Als de lijder aandacht besteedt aan de pijn en andere gebieden van zijn leven verwaarloost, versterkt hij die pijn, voelt zich gefrustreerd en verlamt zijn leven door het ongemak dat hij voelt. Hierdoor richten ze zich nog meer op de pijn en blijven ze de rest van hun leven verwaarlozen.

Het is niet verwonderlijk dat deze vicieuze cirkel vaak eindigt met een depressie. Om de intensiteit van de pijn te vermijden of te verminderen, is het gebruikelijk dat de patiënt bepaalde activiteiten opgeeft, waarvan sommige een belangrijke bijdrage aan zijn welzijn hebben geleverd.

Psychologische hulp is een fundamentele pijler van de behandeling

Een multidisciplinaire aanpak maakt het mogelijk het probleem op verschillende fronten aan te pakken. Het betekent dat verschillende professionals allemaal hun individuele kennis kunnen inbrengen om de levenskwaliteit van de patiënt te verbeteren. Zo profiteert de patiënt van de synergie van de wijsheid van verschillende professionals.

Als je met chronische pijn leeft, moet je er niet voortdurend tegen vechten. Noch moet het een centrale voorwaarde in je leven zijn. Accepteren dat chronische pijn bij het leven hoort (net als die lastige collega met wie je een kantoor moet delen) is in veel gevallen de eerste stap om de invloed ervan te verminderen.

Je kunt niet kiezen of je pijn hebt of niet. Hoe er er mee om wilt gaan kun je wel bewust kiezen. Je kunt boos en gefrustreerd worden dat ze onaangekondigd opduikt, of je kunt haar aanwezigheid accepteren, begrijpen hoe ze je emoties beïnvloedt, en de aspecten die ze beïnvloedt in je dagelijks leven veranderen.

Stel een aantal routines in om je tijd beter in te delen. Onderhoud een actief leven en doe functionele oefeningen. Leer je aandacht te beheersen en te richten. Het verhogen van plezierige activiteiten die je helpen afleiden van de pijn zijn enkele van de doelen waaraan je in therapie kunt werken. Ze zullen je helpen om te leren leven met chronische pijn en de gevolgen ervan.