Déjà rêvé: een fascinerend fenomeen

Heb je ooit het gevoel gehad dat je de ervaring die je net in een droom had al hebt meegemaakt? Dit is een neurologisch fenomeen dat de wetenschap kan verklaren. In zekere zin doet het denken aan déjà vu.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 07 maart, 2023

Heb je ooit een déjà vu (al gezien) meegemaakt? Dat is zeer waarschijnlijk. Deze vorm van paramnesie waarbij je het gevoel hebt dat wat je net hebt meegemaakt je al eerder hebt meegemaakt komt heel vaak voor. Er is zelfs veel over geschreven, er zijn films over gemaakt, en het is een verschijnsel dat door de neurowetenschappen goed wordt herkend.

Er is niets bovennatuurlijks aan dit soort ervaringen. Het gaat gewoon om een terugkerende geheugenstoring in de slaapkwab. Maar wat als we je zouden vragen of je ooit déjà rêvé (reeds gedroomd) hebt meegemaakt? Dit is een bijzondere ervaring waarbij plotseling een willekeurige omstandigheid of situatie iets oproept dat eerder in je dromen voorkwam.

Sommige mensen hebben het gevoel dat ze hun hele leven hun dromen herbeleven. Dit is déjà rêvé. Terwijl je bij een déjà vu denkt dat “ik dit al heb meegemaakt,” geloof je bij déjà rêvé dat “ik dit al gedroomd heb.”

We gaan uitleggen waarom dit verschijnsel zich voordoet en wie de neiging heeft het te ervaren.

Déjà rêvé

De hersenen en de menselijke geest zijn ingewikkelde entiteiten waarover we nog steeds niet enorm veel weten. Bijgevolg zijn er veel neurologische en geheugenstoornissen die momenteel niet voor 100 procent begrepen worden. In feite reageren zowel déjà vu als déjà rêvé op ervaringsverschijnselen die de wetenschap al tientallen jaren probeert te ontrafelen. Toch weten we wel het een en ander over deze processen.

Déjà rêvé wordt gedefinieerd als een ervaring waarbij iemand het gevoel heeft dat hij onverwachts een ervaring beleeft die hij op een eerder tijdstip had gedroomd. Soms geloven ze zelfs dat ze werkelijk in een droom zitten. Neurologen wijzen erop dat deze sensatie veel complexer is dan een déjà vu.

Hier volgen enkele kenmerken:

Hoe manifesteert het zich?

In 2010 deed het CG Jung Küsnacht Instituut (Oostenrijk) onderzoek naar het verschijnsel déjà rêvé. Ze ondervroegen 444 studenten en ontdekten dat 95,2 procent van hen dit verschijnsel ooit had meegemaakt. Dit is volkomen begrijpelijk. Sterker nog, als ieder van ons gevraagd zou worden, zouden de meesten van ons bevestigen dat we deze ervaring ooit in ons leven hebben gehad.

Sommige mensen hebben echter vaak te maken met dit type paramnesie. Er zijn drie soorten:

• Bij de eerste soort blijkt de ervaring identiek te zijn aan een specifieke droom, die het individu zich duidelijk herinnert. Dit staat bekend als het episodische type.
• Het tweede type verwijst naar de wat diffuse gewaarwording dat wat er in het hier en nu gebeurt het individu herinnert aan een vroegere droom die hij niet duidelijk kan identificeren.
• De derde soort déjà rêvé is de meest complexe en opvallende. Deze mensen komen plotseling in een droomtoestand terecht. Hun werkelijkheid is vervormd. In feite verliezen ze het contact ermee volledig en hebben ze het gevoel dat ze ondergedompeld zijn in een droomwereld. Het is een korte maar overweldigende ervaring.

Waarom het gebeurt

Als iemand je vertelt dat iets wat hem nu overkomt, hij eerder heeft gedroomd, voel je misschien enige verbazing en zelfs scepsis. Je zou je zelfs kunnen afvragen of het betekent dat ze bepaalde buitenzintuiglijke of precognitieve vermogens bezitten.

Zoals we al eerder zeiden, zijn er nog veel verschijnselen die de wetenschap nog steeds niet begrijpt. Maar, dit betekent niet dat er geen wetenschappelijke verklaring is voor dit proces.

Sterker nog, het krijgt steeds meer aandacht. Bijgevolg verschijnen er geleidelijk meer studies met informatie over dit onderwerp. Om te beginnen beweren neurologen dat deze ervaring, hoewel vergelijkbaar, heel anders is dan een déjà vu. Hier zijn enkele van de redenen waarom het voorkomt.

Wanneer het echte leven ons doet denken aan een droom

Zoals we al eerder zeiden, is het goed mogelijk dat ongeveer 95 procent van ons dit verschijnsel wel eens heeft meegemaakt. Bovendien is de aanleiding ervan begrijpelijk.

Terwijl je veel van je nachtelijke dromen vergeet, blijven ze in het diepste van de mentale lagen. Soms zijn er echter bepaalde gebeurtenissen of situaties die je doen herinneren wat je een paar dagen geleden hebt gedroomd.

Het is net als wanneer je naar een cafetaria gaat en iemand zijn kopje koffie ziet laten vallen. Dat tafereel roept ineens iets soortgelijks in je op dat je gedroomd hebt. Het maakt dat je de (foutieve) waarneming hebt dat wat er gebeurt precies hetzelfde is als je recente droom.

De gestimuleerde hersenen en epilepsie

Het is één ding om één of twee episodes van déjà-rêvé per jaar mee te maken, en heel wat anders om ze bijna dagelijks te hebben. In 2018 voerden het academisch ziekenhuis van Toulouse, het onderzoekscentrum voor hersenen en cognitie (CNRS) en de universiteit van Nancy een interessante studie uit (Engelse link).

De onderzoekers ontdekten dat elektrische hersenstimulatie de herinnering aan vroegere dromen opwekt. Dit aantonen is belangrijker dan je zou denken. Dat komt omdat mensen met epilepsie altijd hebben beweerd dit gevoel te ervaren. Ze hebben inderdaad vaak het gevoel dat veel van de dingen die hen overkomen, ze al in hun dromen hebben meegemaakt.

Deze studie is de eerste die het bestaan van déjà-rêvé aantoont als een gewoon ervaringsverschijnsel bij patiënten met epilepsie. Het is een neurologische eigenaardigheid die vaak optreedt tijdens aanvallen.

Een onschuldig verschijnsel

In verreweg de meeste gevallen reageert het ervaren van déjà-rêvé, net als een déjà vu, op bepaalde vreemde maar normale factoren. Ongetwijfeld zijn ze enigszins verontrustend en weten ze het vreemde gevoel achter te laten dat iets wat nieuw voor je zou moeten zijn, je al eerder hebt meegemaakt. Hetzij in het verleden, hetzij in je dromen.

Déjà-rêvé is niet echt een probleem, het is meer een amusante ervaring. Aan de andere kant, als je het duidelijke gevoel hebt dat je het contact met de werkelijkheid verliest en dat wat je ziet en voelt vaak vervormd lijkt, aarzel dan niet om professionele hulp te zoeken.

Je geest kan je soms voor de gek houden en het is altijd nuttig om te weten waarom. In de regel is de ervaring van déjà-rêvé grotendeels een gewoon en onschuldig verschijnsel.