Cognitieve immobiliteit: mentaal gevangen zitten in het verleden

Cognitieve immobiliteit komt vaak voor bij mensen die gedwongen worden te migreren. Het verlaten van hun land van herkomst om werkredenen of door bedreigende gebeurtenissen leidt er vaak toe dat ze niet meer kunnen ophouden aan hun thuis en hun land te denken.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 19 augustus, 2023

Cognitieve immobiliteit is een mentale valstrik. Het is een heel stressvol mechanisme dat mensen herhaaldelijk momenten uit hun verleden laat herscheppen. Meer bepaald een bepaalde plaats, een emotioneel belangrijk scenario dat, in de regel, het thuis zelf is.

Dit psychologische verschijnsel komt uiterst vaak voor bij hen die, om welke reden dan ook, gedwongen worden hun land van herkomst te verlaten.

Hoewel het waar is dat migratieprocessen in onze wereld veel voorkomen. Toch opgemerkt worden dat ze de laatste jaren intenser zijn geworden. Denk maar aan al die jonge mensen die naar andere steden en landen moeten verhuizen om het soort werk te krijgen waarvoor ze een opleiding hebben gevolgd. Of aan de vluchtelingen die de zee oversteken op zoek naar een beter leven.

Migratie is voor niemand een gemakkelijke ervaring. In veel gevallen betekent het het ontwortelen van alles wat vertrouwd, veilig en troostrijk is om te verhuizen naar een ander gebied, een andere manier van leven, taal en cultuur. Hoewel de hemel voor ons allemaal hetzelfde blijft, blijven de hersenen van de migrant in feite onzichtbaar verbonden met het thuis dat hij achterliet.

Verlangen naar hun thuis van herkomst betekent vaak dat ze het huis waarin ze in het nieuwe land wonen nooit als hun eigen huis beschouwen.

Cognitieve immobiliteit

Cognitieve immobiliteit is een recent begrip. Het tijdschrift Culture & Psychology publiceerde in juni 2022 een artikel geschreven door Ezenwa E Olumba (Engelse link), die zijn eigen ervaring analyseerde. Hij is afkomstig uit Igboland, Afrika, en merkte dat hij naar zijn thuis verlangde toen hij duizenden kilometers verderop in het VK en Duitsland woonde.

In dit artikel vermeldde hij dat de emotionele ervaringen die hij doormaakte identiek waren aan die van duizenden mensen die gedwongen waren te migreren. Zoals de Syrische studenten, die weliswaar in Turkije wonen, maar beweerden geestelijk en spiritueel nog in hun oorspronkelijke thuis te zijn, in een door oorlog en hongersnood getroffen Syrië.

Velen van hen die omwille van studie, werk, of andere redenen gedwongen zijn hun stad of land van herkomst te verlaten, zullen zich ongetwijfeld in dit psychologische proces kunnen vinden. Cognitieve immobiliteit is een valkuil in de geest die hen voortdurend op plaatsen uit hun verleden doet belanden. In feite verhindert het hen zich positief te verbinden met het hier en nu.

Cognitieve immobiliteit gaat verder dan nostalgie

Nostalgie verschilt in één opzicht van cognitieve immobiliteit. Het blokkeert ons niet, zet ons niet vast, of kaapt onze aandacht niet weg. Inderdaad, velen van ons voelen zich nostalgisch als we ons momenten van gisteren herinneren. We merken dat we terugblikken en gevoelens ervaren die neigen te schommelen tussen geluk en melancholie.

Wie echter aan cognitieve immobiliteit lijdt, grijpt als troost terug naar zijn verleden en blijft aan die mentale beelden gehecht. Hun aandacht en gedachten zijn verankerd in hun land van herkomst, of in een plaats die voor hen van betekenis is. Intussen vervaagt het heden. Het is een proces dat vaak onbewust en automatisch verloopt.

Zo kunnen ze bijvoorbeeld aan het werk zijn en plotseling vlucht hun geest naar het verleden. Dit maakt het hen uiterst moeilijk een behoorlijke kwaliteit van leven te hebben.

Hun geest zit gevangen in herinneringen die troosten en toevlucht bieden

De herinnering is niet exact. Het is niet als een polaroidcamera die het huidige moment perfect vastlegt en het in een album in de hersenen opslaat. In werkelijkheid is het geheugen creatief. Het reconstrueert gegevens en maakt gebruik van de verbeelding. Een ander verschijnsel dat bij cognitieve immobiliteit opduikt is het verleden als veel beter te zien dan het in werkelijkheid was.

Vaak zal iemand die cognitieve immobiliteit ervaart, midden in zijn dagelijkse routine in zijn nieuwe land, merken dat zijn geest vlucht en een episode van gisteren herschept. Bovendien passen ze er een nog helderder filter op toe.

Daarbij veranderen ze de gebeurtenissen om de herinnering louterend, mooier en gastvrijer te maken. In feite scheppen ze een fictief wonderland waarin ze blijven, gevangen en losgekoppeld van het heden.

Omgaan met een geest die gevangen zit in gisteren

Als een geest ingebed is in het verleden, in wat voorafging, of in een fysieke ruimte die ver weg is, lijdt hij eronder en vermindert zijn functionaliteit. Niemand kan in deze omstandigheden het beste van zichzelf geven.

Werk, studie, en zelfs het sociale leven worden erdoor beïnvloed. In feite zullen degenen die lijden aan cognitieve immobiliteit problemen ondervinden bij het integreren. Ze zijn niet in staat om een gelukkige toekomst uit te houwen.

Dus wat kan er in deze omstandigheden gedaan worden? Hier zijn wat adviezen, voor als je in zo’n situatie terecht mocht komen.

Beheers de stress die met verandering gepaard gaat

Als je achterlaat wat vertrouwd en veilig is, is het gebruikelijk dat je angst, vrees en onzekerheid ervaart. Dat komt omdat je geest zijn toevlucht zoekt in je herinneringen die in het verleden verankerd zijn.

In deze situatie moet je adequate strategieën toepassen om met stress om te gaan bij elke dagelijkse moeilijkheid. Bijvoorbeeld problemen met de taal, cultuurschok, enz.

Zoek steungroepen uit je plaats van herkomst

Het is altijd nuttig om een groep vrienden van dezelfde nationaliteit te hebben die begrijpen wat je doormaakt. Het is een manier om in contact te blijven met je wortels. Daarnaast versterkt het je behoefte aan saamhorigheid die we als mensen allemaal delen.

Je moet nooit loslaten wie je bent en waar je vandaan komt. Daarom is het heel louterend om vrienden of familie te hebben die je dagelijks steunen.

Ontmoet nieuwe mensen en stel jezelf toekomstdoelen

Een heel goede manier om te integreren is nieuwe mensen te ontmoeten. Daarom is contact maken met mensen uit je nieuwe woonplaats, waarin je werkt of studeert, en je toekomst uitstippelen een positieve en noodzakelijke stap om te zetten.

Je gevangen geest moet zijn aandacht van binnen naar buiten verplaatsen. Om dit te doen is er niets beters dan op zoek te gaan naar nieuwe motivatoren, doelen en wezenlijke betekenissen. De spijt die je voelt over het verlaten van je thuis zal nooit helemaal vervagen. Je zult er echter uiteindelijk mee leren leven.