Albert Ellis: het "Ik kan het niet uitstaan"-probleem

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Julia Marquez Arrico.

Laatste update: 27 december, 2022

Albert Ellis was een van de meest invloedrijke psychologen als het gaat om de ontwikkeling van toegepaste theorieën voor klinische psychologie en psychotherapie. Hij is bekend vanwege het creëren en het gebruiken van een therapiemodel dat als rationele emotionele gedragstherapie bekend staat. Tegenwoordig heeft het overal in Europa en de Verenigde Staten aanhangers en beoefenaars. Hij ontdekte het “Ik kan het niet uitstaan-probleem.”

Rationeel-emotieve therapie (RET) is gebaseerd op het idee dat we alle informatie interpreteren die we tegenkomen. Dit geldt zowel voor onze externe wereld (sociale omgevingen, situaties en gebeurtenissen) als voor onze interne wereld (gevoelens, emoties, gewaarwordingen). Al die dingen zijn prikkels die werken als activatoren voor onze overtuigingen. Dit heeft veel te maken met de reden waarom sommige mensen bepaalde dingen ervaren als rampen en andere mensen niet. Dat is ook de reden waarom Albert Ellis uiteindelijk dit model heeft gemaakt:

A (interne of externe gebeurtenissen) ⇒ B (overtuigingen, die als filter fungeren bij het interpreteren van dingen) ⇒ C (de emotionele gevolgen van je interpretaties).

De irrationele overtuigingen die Albert Ellis zag bij de patiënten die naar zijn kantoor kwamen

Albert Ellis heeft zeer lang gewerkt als psycholoog en onderzoeker. Uiteindelijk kwam hij tot de conclusie dat we allemaal een stel beperkende, extreem strenge overtuigingen hebben (het “Ik kan het niet uitstaan-probleem”). Hij dacht dat dit de dingen waren die tot grote emotionele en psychologische problemen leidden.

De 11 irrationele overtuigingen die Albert Ellis signaleerde

• “Volwassen mensen hebben een extreme behoefte om liefde en goedkeuring te voelen van bijna iedereen die belangrijk is in de samenleving.”
• “Als je jezelf als waardevol wilt zien, moet je goed genoeg, competent en in staat zijn om iets te bereiken in elke levensfase.”
• “Sommige mensen zijn gewoon ronduit boosaardig en verachtelijk, en we moeten hen de schuld geven en straffen voor hun boosaardigheid.”
• “Het is angstaanjagend en desastreus als het niet precies zo gaat als je zou willen.”
• “Ik speel geen rol in de slechte dingen die me overkomen. Ik heb geen controle over mijn emotionele pijn en ongemak.”
• “Als iets gevaarlijk is of zou kunnen zijn, moet ik me er buitengewoon ongemakkelijk bij voelen. Ik moet ook voortdurend nadenken over de kans dat het zou kunnen gebeuren.”
• “Het is gemakkelijker om bepaalde verantwoordelijkheden en ontberingen in het leven te vermijden dan ze onder ogen te zien.”
• “Ik moet afhankelijk zijn van anderen en ik zal altijd in iemand moeten geloven die sterker en beter is dan ik.”
• “Mijn verleden speelt een grote rol als het gaat om mijn gedrag in het heden. Dus alles wat me ooit is overkomen en een grote impact heeft gehad, moet me voor altijd blijven beïnvloeden.”
• “Ik moet me zorgen maken over andermans problemen en emotioneel ongemak.”
• “Er moet altijd een nauwkeurige, correcte en perfecte oplossing zijn voor mijn problemen. Dus als ik die oplossing niet kan vinden, zal er een ramp gebeuren.”

De gevolgen van het hebben van deze irrationele overtuigingen

We zullen op dit moment niet op al deze ideeën dieper ingaan. Maar het is de moeite waard om te onthouden dat het een groot probleem is om met minstens één van deze overtuigingen te moeten worstelen. Het leidt tot een van de grootste problemen voor mensen die op zoek zijn naar psychologische hulp: het “ik kan het niet uitstaan-probleem”. Met andere woorden, het gebeurt als een van deze overtuigingen niet uitkomt. Het gebeurt met mensen die vasthouden aan hun overtuigingen en een lage tolerantie voor frustratie hebben. Ze zeggen letterlijk gewoon “ik kan het niet uitstaan” als ze geen voldoening krijgen. Dit hele proces leidt tot veel psychisch ongemak.

Wat is het “ik kan het niet uitstaan-probleem?”

Als je je werkelijkheid interpreteert door de lens van irrationele overtuigingen, voel je je uiteindelijk ongelukkig. Dit komt omdat je, zonder het te beseffen, alles wat je ervaart filtert door deze onrealistische, irrationele overtuigingen. Met andere woorden, het zijn overtuigingen die ervoor zorgen dat je alles wat met je gebeurt classificeert. Gebaseerd op de vraag of het je frustratie bezorgt of niet. Het is uiterst gecompliceerd, omdat die overtuigingen uiteindelijk verkeerd zijn.

Dit is hoe het “Ik kan het niet uitstaan-probleem” ontstaat. Het komt door het vergroten van je gevoel van frustratie wanneer je overtuigingen niet uitkomen, of wanneer de werkelijkheid bewijst dat ze verkeerd zijn. Mensen met het “Ik kan het niet uitstaan-probl eem” uitvergroten bijna alle dagelijkse tegenslagen of ongemakken waar ze mee te maken krijgen. Ze stellen ook hoge eisen aan zichzelf, de mensen om hen heen en hun omgeving. Ze proberen ervoor te zorgen dat alles in de pas loopt met de manier waarop ze vinden dat het moet. Maar omdat ze zulke rigide overtuigingen hebben, ervaren ze voortdurend  veel stress.

We zullen het anders zeggen. Het “Ik kan het niet uitstaan-probleem” ontstaat wanneer je irrationele overtuigingen een rol spelen in het interpreteren van je leven, het begrijpen van je verleden, en het visualiseren van je toekomst. Een ander gevolg van zoveel belang hechten aan deze irrationele overtuigingen is dat je misschien rampdenken of een slachtofferrol gaat ontwikkelen. Het eerste betekent dat je alles als verschrikkelijk en dramatisch beschouwt. De tweede houdt in dat we anderen van alles de schuld geven. Het verschil tussen alle problemen die voortkomen uit irrationele overtuigingen is in feite hoe je het allemaal ervaart.

Hoe weet je of je het “Ik kan het niet uitstaan-probleem” hebt?

Mensen met dit probleem hebben een zeer lage tolerantie voor frustratie. Het is ook erg moeilijk voor hen om zich aan te passen aan eventuele veranderingen, en ze zijn niet flexibel op  psychologisch niveau. Ze willen alles op hun manier en accepteren niets dat afwijkt van hoe ze het wilden. Ellis dacht dat er een enorm verband was tussen emotioneel ongemak en de elf irrationele overtuigingen. Daarom was het doel van zijn therapie om de onjuiste overtuigingen van een patiënt en de dogmatische, absolute overtuigingen die tot die gevolgtrekkingen leidden, te identificeren en te veranderen.

Natuurlijk wil je jezelf genezen als je hier last van hebt. Albert Ellis bedacht een aantal specifieke psychologische technieken die je kunt gebruiken, afhankelijk van wat je wilt veranderen. Daarom gebruikt de rationeel-emotieve therapie cognitieve, emotionele, en gedragstechnieken om je te helpen. We zullen er nu naar kijken.

RET-technieken om te werken aan je “Ik kan het niet uitstaan-probleem”

Cognitieve technieken

• Het discussiëren of debatteren over irrationele overtuigingen (in het bijzonder de belangrijkste).
• Schriftelijke opdrachten om je gedachten te identificeren en te veranderen.
• De voor- en nadelen van het behouden van een gewoonte bekijken.
• Het oplossen van problemen. Dit betekent dat we naar het leven moeten kijken met het oog op probleemoplossing. Je moet een houding aannemen waarin je zoekt naar wat je wilt, niet naar wat jij of anderen van je vragen.
• Semantische nauwkeurigheid. Dit betekent dat je de juiste woorden gebruikt om jezelf uit te drukken, want taal heeft een impact op je gedachten.
• Het leren van rationele emotionele gedragstherapie aan andere mensen.

Emotionele technieken

• Stel jezelf bloot aan ongewenste emoties.
• Emotionele expressie-technieken.
• Onvoorwaardelijke acceptatie op cognitief, verbaal, emotioneel en gedragsniveau. Dit maakt het voor de patiënt makkelijker om tot onvoorwaardelijke zelfacceptatie te komen.
• Het gebruik van verhalen, mythen, grappen, parabels en liedjes.
• Oefeningen om schaamte of verlegenheid te overwinnen.
• Oefeningen om patiënten te helpen praten over iets intiems, geheimzinnigs of pijnlijks.

Gedragstechnieken

• Zelfopgelegde beloningen en straffen onder begeleiding van de therapeut en/of een familielid.
• Real-time blootstelling, meer als een overrompeling dan een langzame start.
• Training van bepaalde vaardigheden.
• Stimulibestrijding.

Tot slot is het belangrijk om te bedenken dat er geen echte behandeling voor het “Ik kan het niet uitstaan-probleem” is. Als je je in deze kenmerken herkent, kunt je een psycholoog om hulp vragen, die aan rationeel-emotieve therapie doet. De eerste stap is om uit te vinden wat het geloof achter elk geval van “Ik kan het niet uitstaan” verbergt. Zo kun je deze ideeën met jezelf gaan debatteren, jezelf op de proef stellen en jezelf proberen te veranderen.