Wat is boeddhisme en wat zijn de principes ervan?

De door Boeddha gestichte religie is tegenwoordig een van de meest populaire. Het heeft meer dan 500 miljoen volgers in de wereld. Waar is jouw erkenning voor? Wat zijn jouw essentiële ideeën? Hier zullen we het behandelen.

In de loop van de geschiedenis heeft de mens verschillende geloofssystemen ontwikkeld om met het raadsel van het leven om te gaan. Dit is het geval met het boeddhisme, een religie en filosofie die tot doel heeft de geest te verlichten en wakker te maken. Het ontstond in India en kwam naar voren als een pad van diepgaand begrip en bevrijding van lijden.

Tijdens deze lezing zullen we dieper ingaan op deze religieuze leer; we zullen ons verdiepen in de belangrijkste kenmerken en de verschillende scholen die in de loop der tijd zijn ontstaan. Zo krijgen we een breed overzicht van deze eeuwenoude levenswijze.

Wat is boeddhisme?

Boeddhisme is een religie gericht op de ontwikkeling van spiritualiteit en tegelijkertijd een levensfilosofie. Dit betekent dat beoefenaars de leer van de Boeddha volgen, een spiritueel wezen dat wordt gekenmerkt als ontwaakt of verlicht.

De leer beschouwt mensen als slapend vanuit spiritueel oogpunt. Daarom hebben ze geen besef van hoe de dingen werkelijk zijn. In plaats daarvan bevinden ze zich in de wereld van het lijden en de vergankelijkheid van het leven en de materiële dingen.

Het doel van deze religie is om de mens te bevrijden van alles wat pijn en lijden veroorzaakt. Het richt zich op de dharma, een Sanskriet-term die verwijst naar de eeuwige waarheden en wetten van universele orde die ontdekt zijn door de Boeddha. De nadruk van dit geloof ligt op het begrijpen en beoefenen van de leringen die door dit spirituele wezen zijn geopenbaard.

Filosofie

Vanuit filosofisch oogpunt is het geen speculatieve theorie die uit concepten bestaat. Boeddhistisch zijn is eerder gericht op een dialectisch pragmatisme met een psychologische benadering, volgens het boek Buddhism: Its Essence and Development (2023).

Dit betekent dat de praktische houding overheerst, aangezien de stellingen van deze leer de vorm aannemen van adviezen over hoe te handelen en zich te gedragen in het dagelijks leven.

Op het psychologische vlak wordt meditatie benadrukt als het middel om spirituele ontwikkeling te bereiken. Door meditatie wordt beheersing en discipline van de geest bereikt. Tot slot verwijst dialectiek naar het gebruik van paradoxen en tegenstrijdigheden in boeddhistische geschriften.

Geschiedenis van de boeddhistische religie

In de 5e eeuw voor Christus werd deze religie gesticht door Siddhartha Gautama, ook bekend als Shakyamuni wat “wijze van de Shakya clan” betekent.  Hij  wordt in de volkscultuur ook wel Boeddha genoemd.

In zijn jeugd leidde hij een luxueus leven omdat hij lid was van een koninklijke familie. Desondanks besloot hij de wereld te verkennen en de ware realiteit te vinden. Hij vond die toen hij mediteerde onder een boom. Op dat moment zag hij zijn vorige levens, wedergeboorte en een bestaan zonder verlangens en onwetendheid.

Zo ontstond de ware Boeddha, een ontwaakt en verlicht spiritueel wezen dat zijn kennis meer dan 45 jaar lang door de steden van India verspreidde. De vroege periode staat bekend als primitief boeddhisme.

De verspreiding van deze spirituele religie was te danken aan de bekering van Ashoka, de stichter van het eerste Indiase rijk. Er wordt zelfs gezegd dat hij opdracht gaf tot de bouw van 84.000 boeddhistische monumenten binnen en buiten het land.

Boeddhistische geschriften

Oorspronkelijk werd de boeddhistische leer mondeling overgedragen. Er wordt gezegd dat Ananda, een discipel van de Boeddha, verantwoordelijk was voor het opschrijven van de leer van zijn meester. Deze citaten of aforismen worden Sutra genoemd, omdat het zinnen zijn die door Gautama zelf zijn uitgesproken.

Dan is er de Dharma, dat zijn geschriften die de boeddhistische leer bevatten. Dan is er de Vinaya, die verwijst naar de kloosterdiscipline. Na verloop van tijd ontstaat er een andere indeling in de teksten, die Abhidharma wordt genoemd. Dit groepeert meer ontwikkelde leefregels van de religie.

Soorten boeddhisme

Na de dood van de Boeddha werden verschillende raden opgericht om te discussiëren over de canon van geschriften en degenen die gekozen werden om zijn leer te bewaren. Daarbij ontstonden natuurlijk verschillen tussen de leden. Dit leidde tot het ontstaan van verschillende scholen of soorten boeddhisme, elk met zijn eigen kenmerken.

• Zen: geïnitieerd in China, gebruikt meditatietechnieken om satori of verlichting te bereiken. Het richt zich meer op directe ervaring en hecht daarom minder belang aan boeddhistische geschriften en teksten.
• Mahayana: ook wel het “grote voertuig” genoemd, belooft bevrijding voor alle mensen. Het middel om dit te bereiken vereist geen lange en rigoureuze meditatie. Bovendien wordt ervan uitgegaan dat we allemaal dragers zijn van een innerlijke Boeddha, die alleen maar gerealiseerd hoeft te worden.
• Tibetaans: zij hadden een mentor of lama als referentiepunt. Zij geloofden dat het doel van het leven was om ons aardse, dierlijke leven te overstijgen om een Boeddha te worden. Ze geloofden ook dat dit spirituele wezen onder ons op de loer lag.
• Theraveda: ook wel de “weg van de ouderen” genoemd, verwijst naar de oorspronkelijke leer van de Boeddha. Het belangrijkste doel was om de mens te bevrijden van samsara of de cyclus van reïncarnaties door middel van nirvana. Deze school ontstond twee eeuwen na de dood van de Boeddha.

Principes en overtuigingen van het boeddhisme

De leringen die de Boeddha in zijn verlichtingsproces kon zien, worden de vier edele waarheden genoemd. Iedereen met deze levenswijze moet dus deze eeuwige openbaringen leren. Alleen zo kan hij het juiste pad vinden om zijn spirituele wezen te doen ontwaken.

Eerste edele waarheid: alles is lijden

Het is mogelijk om in schijnbare rust door het leven te gaan. Maar diep van binnen zal er altijd een diepe leegte zijn, het gevoel dat alles onbevredigend is. Daarom wijst de Boeddha erop dat in het aardse leven alles lijden is, omdat niets ons volledig vervult. Dit komt omdat we de spirituele werkelijkheid nog niet hebben gevonden.

Tweede edele waarheid: lijden wordt veroorzaakt door verlangen

Volgens de Boeddha zijn er drie soorten verlangen: seksueel genot, het verlangen naar erkenning of achting en het verlangen om niet te bestaan. Dit laatste is meestal niet aanwezig, hoewel het van tijd tot tijd kan opkomen.

De oorzaak hiervan is dat we ons niet bewust zijn van de kenmerken van ons bestaan. Dit zijn vergankelijkheid, lijden en het ontbreken van een zelf.

Derde edele waarheid: om van lijden af te komen moet je van verlangen af komen

Om het lijden in dit leven te stoppen moeten we nirvana bereiken. Nirvana wordt gedefinieerd als een toestand waarin lijden ophoudt te bestaan. Het kan dus zowel in dit leven als na de dood ervaren worden.

Vierde edele waarheid: om van lijden af te komen, moet je het edele achtvoudige pad volgen

Om van verlangen af te komen is juist begrip nodig. De leer van de Boeddha moet juist begrepen worden. Het is ook noodzakelijk om houdingen van vriendelijkheid, mededogen, vreugde en kalmte te koesteren. Daarnaast moeten de juiste acties worden ondernomen op basis van de vijf boeddhistische leefregels:

• Steel niet
• Dood niet
• Lieg niet
• Drink geen alcohol
• zondig niet op seksueel gebied

Kenmerken van het boeddhisme

Deze religie wordt gekenmerkt door de ontdekking van de ware essentie van het bestaan. In feite is het de tweede edele waarheid. Men gaat ervan uit dat we door dit te begrijpen, samen met onthechting van de gevoeligheid en materialiteit waarin we ondergedompeld zijn, onze spiritualiteit zullen doen ontwaken. Laten we de bijzonderheden ervan nader toelichten:

• Samsara of karma: is de cyclus van reïncarnaties waaraan we onderworpen zijn vanwege onze daden tijdens het leven.
• Onvergankelijkheid: geeft aan dat alles verandert en niets hetzelfde blijft. Het bestaan wordt dus gekenmerkt door voortdurende transformatie.
• Er is geen scheppergod: in tegenstelling tot andere religies zijn boeddhisten van mening dat er niet zoiets bestaat als een oppergod. Verlossing of verlichting is te vinden in het wezen van ieder van ons.
• Nirvana: vertegenwoordigt het einde van het menselijk bestaan zoals wij dat kennen. Het is een transcendente staat waarin er geen lijden, geen verlangen en geen zelfbesef is. Het subject is bevrijd van karma en de cyclus van dood en wedergeboorte.
• Eliminatie van het “zelf”: als we ons losmaken van het idee van een concreet, empirisch “zelf,” kunnen we beginnen aan het pad van eliminatie van lijden. Op dezelfde manier verdwijnt de opvatting van toebehoren en eigendom, want er bestaat niet zoiets als “van mij.”
• Er bestaat niet zoiets als zijn: omdat er niets blijvends is, veranderen de kwaliteiten die iemand maken tot wat hij of zij is in de loop van de tijd. Daarom zijn gevoelens, overtuigingen en gedachten niet het hele leven hetzelfde. Er is geen universeel wezen dat ons als mens kenmerkt.

Symbolen

Aan de andere kant dienen de symbolen die door deze religie worden gebruikt niet alleen om de spirituele leer weer te geven. Ze spelen ook een cruciale rol in de praktijk en het begrip van de leer. Door middel van de volgende symboliek kunnen volgelingen zich verbinden met de boeddhistische wijsheid en een betekenisvol geestelijk leven cultiveren:

• Boeddha’s ogen: vertegenwoordigen Boeddha’s alwetendheid en mededogen.
• Bodhiboom: symboliseert de sleutelgebeurtenis van Boeddha’s verlichting die onder deze boom plaatsvond.
• Wiel van dharma: het wiel van dharma: verbeeldt de leercyclus van de Boeddha en de cyclische aard van het bestaan. De acht punten symboliseren het edele achtvoudige pad.
• Lotusbloem: verwijst naar spirituele zuiverheid, groei en het pad naar verlichting. Het is de uitverkorene omdat het groeit in troebel water, maar ongerept en ongeschonden blijft.
• Eindeloze knoop: staat bekend als srivatsa en is de onderlinge verbinding van alle dingen in het universum. De belangrijkste functie is om het idee van onderlinge afhankelijkheid van alle dingen in het bestaan over te brengen.

Wat is boeddhisme: een erfenis van leren en zelfontdekking

De boeddhistische religie is tegenwoordig een van de meest gevolgde religies. Misschien komt dit omdat het een leer is die precies het tegenovergestelde is van wat wij kennen. De speciale interesse in spiritueel ontwaken heeft ervoor gezorgd dat het culturele en tijdsgrenzen heeft overschreden.

In een wereld waar we over het algemeen op een automatische manier leven, biedt deze filosofie een nieuwe manier om ons bestaan te leven. Ze richt zich niet op het aanbidden van een of andere God, maar stelt een spirituele ontwikkeling voor die ons bevrijdt van het lijden van het aardse leven. In die zin is het een proces van leren en zelfontdekking.