De theorie van erkenning van Axel Honneth
De theorie van erkenning van Axel Honneth is gebaseerd op de menselijke strijd om erkend te worden. Vroeger streden mensen voor de erkenning van hun naties of voor de rechten van grote groepen mensen. Tegenwoordig, in een samenleving die voortdurend aan het veranderen is, zoeken mensen echter nog steeds erkenning.
Inzicht in zijn theorie betekent het begrijpen van onze huidige context. We leven in een geglobaliseerde wereld, omgeven door hypermoderniteit. Volgens Zygmunt Bauman zijn de rigoureuze sociale patronen die ooit onze weg als mensen markeerden nu verdwenen. Dit komt omdat vooruitgang in communicatie, economie en technologie het proces sturen.
Twijfelen we wel eens aan de snelheid van de wereld en de rol die we spelen? Onze tijd staat bekend om zijn technologische revolutie, zoals het internet en de cyberwereld.
Hoe meer de communicatie vooruitgaat en mensen veranderen, hoe meer de relatie tussen ruimte en tijd echter vervormd raakt. De mens blijft veranderen en onze betekenis als mens en individu verandert daarmee ook.
We maken nu deel uit van een nomadisch tijdperk, waarin we ons vastklampen aan objecten. Ook zijn de meeste van onze activiteiten nu onderdeel van een “netwerk.” De vraag is, wat is de invloed van dit alles op ons?
Axel Honneth, de ontwikkelaar van de theorie van erkenning
Axel Honneth is een Duitse filosoof en socioloog, geboren in 1949. Hij maakte ook deel uit van de zogenaamde “derde generatie” van de Frankfurter School, een school voor sociale theorie en kritische filosofie, die verbonden is aan het Instituut voor Sociaal Onderzoek van de Universiteit van Frankfurt.
De meesten beschouwen hem als een leerling van Jürgen Habermas, van wie hij de analyse ontleent aan de filosofie van de sociale bewegingen. Ook hergebruikte hij concepten van Immanuel Kant en Hegel.
Axel Honneth ontwikkelde een morele sociologische theorie over menselijk lijden. Dit is het product van een gebrekkige erkenning, de motor van de sociale strijd in de wereld van vandaag.
De auteur erkent drie gebieden van menselijke erkenning: liefde, recht en solidariteit.
- Ten eerste biedt de wet richtlijnen om vormen van erkenning te waarborgen. Het produceert ook de regels die de dynamiek tussen de gebieden waarborgen.
- Ten tweede is liefde een substraat van de andere gebieden en bevordert de zorg en aandacht.
- Tot slot is de sociale waardering het gebied van de solidariteit waarin de kwaliteiten en capaciteiten van iemand in een bepaalde gemeenschap worden erkend.
Wat gebeurt er als de gebieden beschadigd raken?
De relatie tussen de verschillende erkenningsgebieden is niet altijd even harmonieus. Het is de constante spanning tussen deze gebieden die de marges vergroot. De gevolgen van niet-erkenning variëren per gebied.
De auteur ziet rechtvaardigheid als het verwerven van rechten en plichten buiten de sociale orde. Dat begrip zou alleen mogelijk zijn wanneer iemand zich losmaakt van morele tradities, als hij zich laat leiden door diepgaande algemene uitgangspunten.
Sociale strijd vergroot de marge van rechten en plichten. Daarom identificeren we schade op dat gebied wanneer het morele vermogen van het onderwerp om de leiding te nemen over zijn eigen daden niet wordt erkend. Als we niet wettelijk erkend worden, worden ons vermogen om beslissingen te nemen en onze rechten uit te oefenen beperkt.
Wanneer mensen zich niet erkend voelen in hun gemeenschap, hun buurt of hun werk, dan raakt de sfeer van solidariteit beschadigd. Als we niet het gevoel hebben dat we een belangrijk onderdeel zijn van onze dagelijkse groep ontstaan er barsten in ons zelfrespect en band met anderen. Dit gebrek is het gevolg van stigmatisering en tast de waardigheid van iemand aan.
Liefde is op haar beurt weer bijzonder, omdat ze afhankelijk is van de referentiegroep van een onderwerp. De diepste en meest fundamentele banden van iemand zoals familie, partner en vrienden zijn de pijlers van erkenning. Het is niet hetzelfde om je gewaardeerd te voelen door collega’s als om je geliefd te voelen door familieleden of anderen in onze omgeving.
Axel Honneth over sociale interactie
Volgens de theorie van de erkenning zijn sociale banden belangrijk omdat ze mensen in staat stellen zich op meerdere manieren uit te drukken. Een symptoom van slechte erkenning kan het overmatig gebruik van sociale netwerken zijn en de zorg die veel mensen tegenwoordig hebben om een profiel te creëren dat door anderen zeer gewaardeerd zal worden.
Daarentegen is het mogelijk om het psychologisch welzijn van deze theorie te bevorderen door de volgende acties:
- actief deelnemen aan morele zaken die je interesse en bezorgdheid opwekken
- het bevorderen van banden buiten de sociale netwerken om
- meer aandacht besteden aan de banden met mensen uit onze naaste omgeving door middel van een directe dialoog met hen
- het verzorgen van de meer intieme banden, je kunt een “like” of een opmerking op iemands gedeelde foto niet vergelijken met een liefdevol gebaar van een goede vriend of familielid
De bewegingen die vechten voor erkenning
Zoals we eerder bespraken, gaat de strijd om erkenning verder dan de grenzen van het recht, de liefde en de solidariteit. Laten we enkele voorbeelden uit het heden en het verleden bekijken:
- Op het gebied van het recht hebben ecologische bewegingen altijd een bijzondere rol gespeeld. Hun strijd voor nucleaire regulering heeft hen ertoe aangezet zich als politieke partijen te consolideren. De zorg voor een duurzame wereld vraagt op deze manier om nieuwe regels voor het gebruik van grondstoffen.
- Op het gebied van solidariteit eist de strijd van de LGTB-bewegingen niet alleen rechten op. Ze eisen ook erkenning als gelijken door de rest van de samenleving en de strijd tegen stigmatisering.
- Het gebied van de liefde is het moeilijkst te interpreteren vanwege haar intieme karakter. Elke fout heeft hier een directe impact op de volgorde van de rest. Verschillende onderzoeken associëren het tekort aan genegenheid met verslavend gedrag en sociale afwijzing. Ook zien we bewegingen die strijden voor de opname van emotionele en seksuele opvoeding in scholen.
Conclusie
De theorie van erkenning is dus zeer belangrijk om onze banden en sociale dynamiek beter te begrijpen. Vraag je je wel eens af wat er mis is als je een negatief of depressief persoon ziet? Het maakt niet uit of je een gezondheidswerker, een vriend of een familielid bent. Vraag je je wel eens af of die persoon zich moreel, sociaal en/of intiem erkend voelt?
Bovendien geeft de theorie van erkenning ons richtlijnen om onze eigen erkenning in twijfel te trekken. Wat is onze rol in de groepen waar we deel van uitmaken? Voelen we ons gewaardeerd? Dit zijn vragen om in gedachten te houden.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Honneth, A., (1997), La lucha por el reconocimiento, Traducción española de Manuel Ballestero, Barcelona, Crítica (citado como LpR).
- Honneth, A., (2003), Kamf um Anerkennung. Zur moralischen Grammatik sozialer Konflikte, Frankfurt, Suhrkamp (citado como KuA).