Stoïcisme en epicurisme: filosofische principes en hun verschillen

De voorschriften van beide scholen streven uiteenlopende doelen na: terwijl sommigen volgens de rede leven, concentreren anderen zich op het afweren van verontrustende gevoelens die hen van de vrede beroven. Wij vertellen je er meer over in dit artikel.

In het grote panorama van de filosofie zijn twee scholen die bekend staan als stoïcisme en epicurisme naar voren gekomen als gidsen voor de verovering van een vol en gelukkig leven. Beide stromingen komen uit het oude Griekenland, via filosofen die vandaag de dag nog steeds gelezen en bestudeerd worden.

Ga met ons mee om de fundamentele postulaten van deze twee conceptuele modellen te verkennen, evenals hun verschillen en mogelijke toepassingen in de hedendaagse wereld. Al lezend zullen we de rijkdom van de wijsheid uit het verleden en de weerklank ervan in onze eigen toekomst ontdekken. Laten we beginnen!

Filosofische principes van het stoïcisme

Deze filosofie van de ethiek vindt haar oorsprong in Athene, rond 300 v. Chr. De stichter was Zeno van Citium, wiens lessen begonnen in een portiek of stoa. De naam van de school is afgeleid van deze woordstam.

De school werd gekenmerkt door zijn praktische benadering. Met andere woorden, het ging om concepten die erop gericht waren mensen te laten nadenken over hoe ze een goed leven konden leiden.

Daartoe richtten de vertegenwoordigers zich op de studie van drie takken: natuurkunde, logica en ethiek. Ze legden de basis voor de idealen van de stoïcijnse denkers door een filosofisch systeem uit te werken.

Hun belangrijkste kenmerk was het genereren van rationele individuen voor zover het hun emoties betrof. Dat wil zeggen, de Stoïcijnse wijze was iemand die vrij was van passies en alleen juiste of positieve emoties bezat.

Stoïcijnse fysica

Een van de belangrijkste Stoïcijnse motto’s is leven in overeenstemming met de natuur. Dit betekent dat we ernaar moeten streven om een rationeel leven te leiden. Dit omdat de kosmos een entiteit is die begiftigd is met noodzakelijkheid en rede.

Met andere woorden, het universum is zoals het is en zou niet anders kunnen zijn. Daarom is het noodzakelijk om het zo goed mogelijk te begrijpen, omdat de studie ervan ons leidt naar een goed en gelukkig leven.

Stoïcijnse logica

Om de natuur te begrijpen is het noodzakelijk om onderscheid te maken tussen drie niveaus van kennis. Aan de ene kant hebben we de mening, die geen echte waarheidswaarde heeft. Dit wordt gevolgd door kennis, waarvan de waarheid tussenliggende waarden zijn.

Ten slotte is er de kennis zelf, die verwijst naar de vaste en onveranderlijke waarnemingen van de rede. Het is daarom de ware kennis die de Stoïcijnen bezaten.

Wat achter deze opvatting van kennis schuilgaat, is dat er soms een mismatch is tussen de waarheid zelf en onze meningen of waarnemingen. Dit is de reden waarom we vaak een verkeerde kennis van dingen hebben. En dit leidt tot handelen in strijd met het Stoïcijnse motto. Dat wil zeggen: in strijd met de natuur.

Stoïcijnse ethiek

Het uiteindelijke doel van de Stoïcijnse ethiek is een volwaardig en gelukkig leven. Het probleem waar deze filosofen tegenaan lopen is dat de meeste mensen een verkeerde opvatting hebben over wat hen gelukkig maakt.

De inspanning van de stoïcijnen ligt dus in het expliciet maken van wat goed is en de mens geluk zal brengen . In dit opzicht benadrukken ze vier deugden van het grootste belang: rechtvaardigheid, moed, matigheid en praktische wijsheid.

Filosofische principes van het epicurisme

Dit was een andere hellenistische school, opgericht door Epicurus van Samos rond 307 v. Chr. Hij gaf les in een tuin, ver van de stad en andere filosofische academies zoals die van Plato en Aristoteles. Dit gebaar was al tekenend voor de opvatting van deze discipline. Het werd beschouwd als ver weg van de theorie en dichter bij de dagelijkse praktijk.

Het epicurisme stelde dus voor om filosofie te waarderen als een therapie en kende het een functie toe die vergelijkbaar was met die van de geneeskunde.

Het doel was om het lijden te genezen dat mensen en hun zielen achtervolgde. Om dit te bereiken was Epicurus van mening dat individuen zich moesten ontdoen van absurde angsten en moesten streven naar een gelukkig en plezierig leven.

Ongegronde angsten elimineren

Volgens Epicurus was de belangrijkste angst die mensen verlamde de angst voor de dood en de goden. In die zin kan de dood geen verdriet voor ons betekenen, want als we leven voelen we het niet en als we sterven hebben we ook geen sensaties. Er is dus niets om bang voor te zijn.

Angst voor de goden komt daarentegen voort uit mythische en religieuze verhalen waarin godheden worden afgeschilderd die wraakzuchtig zijn en geïnteresseerd in menselijke aangelegenheden.

Maar Epicurus waarschuwt ons dat dit niet zo is. De goden, zo perfect als ze zijn, zijn niet geïnteresseerd in wereldse zaken zoals de onze. Daarom hoeven we geen vergelding van hen te vrezen, want dit zal niet het geval zijn.

Het leiden van een plezierig leven

Het postulaat van het leiden van een plezierig leven leidde ertoe dat de stroming werd beschuldigd van ongebreideld hedonisme. Dit is echter verre van de waarheid. Epicurus geloofde dat we ons moeten laten leiden door het genotsprincipe. Dat wil zeggen: aangename en aangename dingen benaderen en wegblijven van onaangename dingen en lijden.

Het fundamentele doel was het bereiken van een staat van ataraxia of onverstoorbaarheid van lichaam en ziel. Dit betekent leven zonder lichamelijk en geestelijk lijden. Daarom beweegt het principe van genot ons weg van lijden en naar welzijn.

Het is belangrijk om op te merken dat dit gematigde genoegens zijn, omdat ze voorrang geven aan intellectuele genoegens boven genoegens van het lichaam. Bovendien hadden deze laatste te maken met de bevrediging van basisbehoeften.

Verschillen tussen stoïcisme en epicurisme

Het is waar dat er overeenkomsten zijn tussen de stoïcijnen en de epicuristen. Deze hebben betrekking op het belang dat ze hechten aan relaties zoals vriendschap; ze zijn ook vergelijkbaar in het meedogenloze streven naar sereniteit en geluk, en het vermijden van overdaad. Deze filosofenscholen, die met hun leer praktische kennis wilden genereren, vertonen echter ook de volgende verschillen.

• Doel. Voor de stoïcijnen is het doel om volgens de rede te leven. De andere school streeft de onverstoorbaarheid van de ziel of ataraxia na.
• Rationaliteit. De Stoïcijnen onderscheiden hun sterke rationele component. De Epicuristen daarentegen benadrukten de deugden van het genot, die door de Stoïcijnen werden geminacht.
• De rol van de filosofie. De Stoïcijnen beschouwden filosofie als een theoretisch en praktisch systeem, met als doel het bereiken van een vreedzaam en rationeel leven. Epicuristen daarentegen zagen de filosofie als een medicijn dat de kwalen die de geest en het lichaam van de mens kwelden, genas.
• Geluk. De twee scholen hebben verschillende opvattingen over gelukkig zijn. De stoïcijnen zeggen dat het wordt bereikt door ons te ontdoen van overbodige goederen en gevoelens die ons weerhouden van een leven in overeenstemming met de natuur. Epicuristen zeggen dat geluk wordt bereikt door afstand te nemen van lijden en te kiezen voor gematigde, intellectuele genoegens.

Wat gebeurt er tegenwoordig met het stoïcisme en epicurisme?

Het moderne stoïcisme verschijnt in de vorm van boeken en zelfhulpverhalen die individuen hoop proberen te geven in tijden van sociale onzekerheid, politiek en onzekerheid.

Een artikel gepubliceerd door de Universiteit van Murcia (Spaanse link) stelt dat het hedendaagse stoïcijnse fenomeen zich richt op het genereren van subjecten die in staat zijn hun eigen emoties te beheersen. Vooral die emoties die als negatief worden beschouwd.

Vaak proberen deze filosofische opvattingen een aanvulling te zijn op psychologische therapie. Dit zou de wildgroei aan teksten over het moderne stoïcijnse gebied verklaren, die een revitalisering van het oude proberen te zijn, zij het aangepast aan de huidige omstandigheden.

Ook het epicurisme schiet te hulp

Charles Senard, in zijn boek Stoïcijns zijn is niet genoeg: epicuristische wijsheid voor leven in het heden op de beperkingen van de stoïcijnse filosofie als het gaat om het weerstaan van hedendaagse tegenslagen. Hij benadrukt de noodzaak om het vermogen te behouden om te genieten van de kleine geneugten van het leven. Dit kunnen stappen zijn op weg naar geluk.

Wat Senard probeert aan te geven is dat deze school en de Epicurische school twee complementaire stromingen kunnen zijn. Op deze manier kunnen de inspanning en discipline van de stoïcijnen en het genotzuchtige van de epicuristen met elkaar verzoend worden.

Wat is het nut van stoïcisme en epicurisme in het dagelijks leven?

Zowel het stoïcisme als het epicurisme bieden conceptuele kaders die je in het dagelijks leven kunt toepassen. De eerste is ideaal voor je als je emotionele veerkracht wilt ontwikkelen en kalm wilt blijven in ongunstige situaties.

Aan de andere kant, als je doel meer gericht is op het zoeken naar plezierige ervaringen en het bereiken van innerlijke rust, dan is de laatste ideaal. Het overnemen van de principes van elk van deze denkrichtingen kan echter een goede combinatie zijn om een balans te bereiken tussen rationaliteit en plezier.

Twee scholen die standvastigheid en rust aanvullen

De stoïcijnen legden de nadruk op het ontwikkelen van emotionele standvastigheid om de uitdagingen van het leven aan te kunnen. De epicuristen benadrukten het gematigd najagen van plezier om een gelukkig en rustig leven te hebben.

Dit brengt ons tot de overweging dat, hoewel stoïcisme en epicurisme hun verschillen hebben, ze ons helpen om na te denken over verschillende aspecten van onze manier van leven. Laten we profiteren van de voordelen die beide perspectieven ons bieden.