Mijn eigen gedachten confronteren

De socratische methode is een onderwijsmethode waarin men de eigen gedachten en overtuigingen in twijfel trekt. Het doel is om onrealistische ideeën te vervangen door andere die beter zijn aangepast aan de realiteit. Het wordt sterk ondersteund als een effectief middel in de cognitieve psychologie, met bewijs dat gebaseerd is op meer dan 2.000 wetenschappelijke studies.

Achter een overdreven emotionele toestand ligt er altijd een overdreven en valse gedachte die het veroorzaakt. Gebeurtenissen bepalen onze emoties niet. Er bestaat altijd de tussenstap van de cognitie. Dat is waar we een zekere controle hebben.

Waar komt het idee van onze eigen gedachten confronteren vandaan?

Het was de filosoof Socrates die begon te debatteren met zijn Atheense collega’s na een bezoek aan het Orakel van Delphi. Dat is waarom deze methode, die wordt gedomineerd door de dialoog, naar hem is vernoemd.

Socrates probeerde, door middel van logische vragen, de waarheid van de argumenten van zijn collega’s te vinden en daarmee te besluiten of deze redelijk en logisch waren of niet. Als ze niet logisch waren, zou er een punt in het debat komen waarop de spreker zichzelf tegen zou spreken. Na zo’n punt zou hij onvermijdelijk het andere, meer logische en rationele standpunt moeten accepteren.

Het belang van het leren te redeneren

Mensen hebben de neiging om irrationeel, verkeerd en op een overdreven manier te denken. Het is waar dat bepaalde negatieve gedachten ons vaak kunnen helpen om onszelf tegen gevaar te beschermen, naar hulp te zoeken of bepaalde moeilijke situaties het hoofd te bieden, maar op andere momenten zijn die gedachten zo buiten verhouding tot de werkelijkheid, dat ze niet helpen en ons in plaats daarvan belemmeren. Ze laten ons tegen beter weten in handelen en leiden ons van onze doelstellingen af.

In de therapie leert de socratische methode patiënten om hun eigen zelf-ondervrager te zijn. Ze leren om hun eigen gedachten en interpretaties te bespreken totdat ze tot de conclusie komen dat ze onlogische gedachten moeten verwerpen en vervangen door andere, gezondere gedachten. Deze gezondere gedachten kunnen leiden tot gezondere en meer vreedzame emoties.

Hoe voer je de socratisch methode uit?

Zoals hierboven aangegeven, betekent het confronteren en in twijfel trekken van onze eigen interpretaties van de realiteit onszelf vragen stellen, om uit te vinden of wat we denken logisch is of niet. We moeten beslissen of onze gedachten overeenkomen met de werkelijkheid of dat we slachtoffers worden van onze eigen gedachten of mentale filters.

We moeten in gedachten houden dat we de werkelijkheid waarnemen via onze vijf zintuigen en alleen die moeten we vertrouwen. Bijvoorbeeld, als mijn gedachte is “het regent”, moet ik aan mezelf bewijzen dat dit waar is. Om dit te doen, moet ik mezelf een aantal vragen stellen:

• Welk bewijs heb ik dat deze gedachte waar is? Voor het bovenstaande voorbeeld zou het bewijs kunnen zijn dat de straten nat zijn en dat er water uit de lucht valt of dat mensen paraplu’s gebruiken. Dit zijn concrete voorbeelden van onweerlegbaar bewijs.
• Welk bewijs heb ik dat deze gedachte onjuist is? Hier kunnen we zeggen dat er geen bewijs is tegen het feit dat het regent, gezien het feit dat we zo veel in het voordeel van de waarheid hebben gevonden en niets dat ons vertelt dat het eigenlijk niet regent.
• Zijn er andere mogelijke interpretaties? Nee, in het geval van ons voorbeeld vertelt alles ons dat het inderdaad regent.

Met deze belangrijke vragen kunnen we bewijzen dat onze gedachte realistisch, logisch en redelijk is. Maar wat gebeurt er met andere gedachten die negatiever en irrationeler zijn, zoals “Ik ben waardeloos”, “Dit had me niet mogen overkomen” of “Mijn leven zal nooit meer zinvol zijn”?

Met gedachten redeneren als een wetenschapper

Zelfs bij het confronteren van deze duistere gedachten is het redeneringsproces hetzelfde: we moeten deze ideeën met de werkelijkheid confronteren. We moeten onszelf dezelfde vragen stellen totdat we kunnen nagaan of de gedachte waar is of niet, net als een wetenschapper dat zou doen met een hypothese.

Daarom moeten patiënten die de socratische methode leren zoeken naar argumenten die al die mentale processen weerleggen en aantonen dat die negatieve gedachten onjuist en overdreven zijn. Dus, als we de gedachte “Mijn leven zal nooit meer zinvol zijn” confronteren, moeten we ons afvragen:

• Welk bewijs heb ik dat dit echt waar is? Ik heb iets verloren dat heel erg belangrijk voor mij was.
• Welk bewijs heb ik dat deze gedachte onjuist is? Ik kan niet zeker weten of mijn leven weer zinvol zal zijn of niet. Daarom loopt de veronderstelling dat het nooit meer zinvol zal zijn vooruit op de feitelijke gebeurtenissen in mijn leven. Aan de andere kant betekent het feit dat ik iets belangrijks in mijn leven heb verloren niet dat mijn leven helemaal geen betekenis meer heeft. Ik heb veel andere dingen die nog betekenis hebben en waar ik nog steeds van kan genieten.
• Zijn er andere mogelijke interpretaties? Ja, mijn leven is getroffen door een grote tegenslag, maar dat wil niet zeggen dat het alle betekenis heeft verloren. Ik heb geen bewijs dat aantoont dat een verlies direct verlies van vitale betekenis met zich meebrengt. Dit is vervelend, maar niet verschrikkelijk.

Stel jezelf vragen om jezelf te kennen

Er zijn veel vragen die bestemd zijn om de empirische geldigheid van een aantal negatieve gedachten te bewijzen. Sommige van deze vragen verkennen de argumenten zoals degene we zojuist hebben gezien. Anderen zijn bestemd om de bruikbaarheid van de gedachte te bewijzen. Tenslotte zijn er andere vragen die zijn bedoeld zijn om te controleren of wat we denken eigenlijk waar is en zo ernstig als we geloven.

Hoe meer vragen we onszelf stellen, hoe beter. Het doel is om onszelf ervan te overtuigen dat we onze situatie eigenlijk overdrijven, waardoor we onszelf bezorgd maken om niets of zeggen dat iets verschrikkelijk is wanneer het in werkelijkheid jammer, maar draaglijk is.

Wanneer een persoon dagelijks deze socratische dialoog oefent en beoefent, kan hij een expert worden. Hij kan leren om de wereld op een gezondere en rationelere manier te interpreteren. Door die interne negativiteit te confronteren, kan hij kalmere en gezondere emoties creëren. Deze stellen de persoon op hun beurt in staat om zijn problemen op een veel rationelere en kalmere manier te confronteren. Het is essentieel om in deze methode te volharden totdat het automatisch wordt.