Hoe reageren je hersenen bij onzekerheid?

Word ik ontslagen van mijn baan? Wat zijn de resultaten van mijn laatste medische test? Zal ik die persoon die ik leuk vind weer zien? Onzekerheid is een vervelende ervaring. Hoe orkestreert je brein het en hoe kun je het beter beheersen? Ontdek het hier.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 29 juni, 2023

Er is geen erger gevoel dan leven met onzekerheid. Het is alsof je door een lange gang loopt en niet weet wat er aan het eind ervan is. Staat je iets bedreigends te wachten? Of, zul je vinden waar je naar verlangd hebt? Je geest verwerkt situaties waarvan je de uitkomst niet kent, als gevaarlijk en kwellend. Dit verklaart je gevoelens van stress, de knoop in je maag, en zelfs je slapeloze nachten. Maar, hoe reageren je hersenen bij onzekerheid?

In feite zijn je hersenen gewend om met dubbelzinnige informatie om te gaan, zodat ze op complexe momenten hun eigen gevolgtrekkingen kunnen maken en beslissingen kunnen nemen. Er ontstaat echter een probleem als onzekerheid niet incidenteel is, maar in de loop van de tijd in stand wordt gehouden. Bijvoorbeeld bezorgd zijn over je baan en of je die wel zult houden.

Bovendien leven we in onzekere tijden. Bijgevolg kunnen sociale en economische crises je laten zweven in een sfeer waarin plotseling niets meer zeker lijkt. Hoe kun je met dit soort situaties omgaan? Als je geschikte hulpmiddelen wilt gebruiken om met onzekerheid om te gaan, moet je eerst weten hoe je neurale mechanismen deze waarneming opbouwen.

Hoe reageren je hersenen bij onzekerheid?

Stel je voor dat je een bericht naar je beste vriend hebt gestuurd. Ze doen er erg lang over om te antwoorden, ook al weet je dat ze het bericht gezien hebben. Dat dubbele blauwe vinkje en hun gebrek aan reactie doen je alarmbellen rinkelen. Zijn ze boos op je? Is er een probleem?

Hoewel een van de meest basale cognitieve mechanismen van je hersenen is om met onzekerheid om te gaan, ben je er uiterst kwetsbaar voor.

Uit onderzoek (Engelse link) van de Universiteit van Regina, (Canada) en gepubliceerd in het Journal of Anxiety Disorders, blijkt dat angst voor het onbekende, voor wat we niet kunnen voorzien, beheersen of verklaren, een van de meest basale instincten is.

In feite zijn onze hersenen als overbezorgde ouders die hun werkelijkheid onder controle moeten hebben. Daarom raken we in paniek als dingen buiten ons bereik of begrip liggen.

De cognitieve neurowetenschap heeft de antwoorden

Dus wat gebeurt er in je interne universum als deze onverwachte spelingen van het lot zich voordoen? De cognitieve neurowetenschap suggereert dat het antwoord ligt in de overbelasting van neurale mechanismen. Het Massachusetts Institute of Technology (VS) heeft in dit verband uiterst interessant werk verricht (Engelse link).

Dit onderzoek beweert dat de mediodorsale thalamus tijdens onzekere situaties de prefrontale cortex stimuleert, zodat we beslissingen nemen en handelen in de complexe context.

Er is echter een probleem, want onzekerheid is een katapult voor angst. En als deze psychofysiologische variabele zich voordoet, is het uiterst moeilijk om na te denken, een situatie te analyseren of een geschikte strategie te bedenken.

De effecten van onzekere situaties op neurologisch niveau

De manier waarop je hersenen reageren bij onzekerheid is niet altijd adaptief. Je kunt immers de hele dag bezig zijn met reageren op situaties waarover je geen volledige informatie hebt. Een uitdaging ontstaat als je te maken krijgt met een scenario waarin de onzekerheid in de tijd blijft bestaan. Dan treden er verschillende effecten op die je misschien wel herkent.

Om te beginnen, wanneer onzekerheid je mentale processen verstoort, onderbreekt het je gevoelens van kalmte en veiligheid en veroorzaakt het emotionele reactiviteit. Als zodanig kom je in een toestand van hypervigilantie waarin je kunt anticiperen op iets catastrofaals in de toekomst.

Dit zijn situaties waarin je hersengebieden zoals de amygdala en de insula de controle overnemen.

Onzekerheid en angst: een gemeenschappelijk verband

Ondanks het feit dat onzekerheid deel uitmaakt van het dagelijks leven, zijn we niet allemaal in staat die te verdragen. Stel je bijvoorbeeld voor dat je wacht op de uitslag van een medische test en dat het even duurt voordat die er is. Of denk aan toen het misging met je partner of toen je bang was je baan te verliezen.

Vaak reageren je hersenen op onzekerheid met angst. Hoewel dit een normale reactie is, kan het je parten spelen. Bovendien hebben sommige mensen altijd moeite om met onzekerheid om te gaan. Dit kan aanleiding geven tot een gegeneraliseerde angststoornis.

Tijdens deze scenario’s ervaart de geest het volgende:

• Verhoogde alertheid en hyperwaakzaamheid.
• Angst en negatieve voorspellingen. Ze vergroten de angst en de mogelijkheid om passende reacties te geven en gezonde en aangepaste copingstrategieën toe te passen.
• Onzekerheid wordt verwerkt als een gebrek aan controle tegenover een bedreiging. Bovendien is er een gebrek aan informatie over wat er zou kunnen gebeuren. Zo worden angstaanjagende voorspellingen gedaan die elk gevoel van ongemak versterken.

Een gevangene worden van stress

Ongetwijfeld is dit je wel eens overkomen. Inderdaad, de meestvoorkomende reactie wanneer je geconfronteerd wordt met onzekere contexten is stress. Dit zijn volkomen normale mechanismen in abnormale situaties.

De sleutel ligt in het weten hoe je ze kunt reguleren zonder je erdoor te laten meeslepen. Als dit psychologische proces echter ontbreekt, kun je de onderstaande symptomen ervaren:

• Hoofdpijn.
• Spierpijn.
• Krampen en duizeligheid.
• Veranderingen in de spijsvertering.
• Vallen in lussen van overmatig denken.
• Slapeloosheid en eetstoornissen.
• Het gevoel dat alles buiten je mogelijkheden ligt en dat je nergens controle over hebt.

Depressie en inflexibel denken

Je hersenen handelen soms op een pathologische manier bij onzekerheid. In dat geval zou je onvermogen om met onzekerheid om te gaan ertoe kunnen leiden dat je een depressieve stoornis ontwikkelt.

In dit soort situaties neemt je geest een inflexibele houding aan. Daardoor is het onmogelijk om op elke complexe situatie te reageren. Je ervaart gevoelens van hulpeloosheid, hopeloosheid en apathie.

Bij gebrek aan zekerheid genereren je hersenen negatieve en fatalistische gedachten. Het is moeilijk om plannen te maken of oplossingen te vinden als er in je binnenste alleen maar angsten zijn. In feite vind je het onmogelijk om deze moeilijke emoties die je gedachten vertroebelen aan te pakken.

Strategieën om met angst om te gaan

Constante onzekerheid leidt ertoe dat je je leven in overlevingsmodus leeft. Je denkt niet na, je reageert alleen maar. Je handelt niet, je laat je gaan. Dit kan gemakkelijk leiden tot een stemmingsstoornis. Je mist dan de instrumenten om om te gaan met ervaringen die getint zijn met twijfel of je angsten over wat er morgen zou kunnen gebeuren.

Je moet je flexibiliteit en psychologische sereniteit trainen als je wilt omgaan met onzekerheid. Daarvoor moet je een aantal van je gedachten en opvattingen herstructureren. Je moet je ook inzetten voor verandering, door de volgende richtlijnen toe te passen.

1. Word je bewust van wat je kunt beheersen

Als je omringd bent door onzekerheid, heb je het gevoel dat alles onder je voeten instort. Maar zo is het niet. In plaats daarvan moet je je richten op die aspecten van je leven waarover je wel controle hebt. Zoals de psychiater Viktor Frankl ooit zei: “Wanneer we niet langer in staat zijn om een situatie te veranderen, worden we uitgedaagd om onszelf te veranderen.”

Houd ook rekening met het simpele feit dat onzekerheid een inherent onderdeel is van het mens-zijn en iets is wat je moet accepteren.

2. Deactiveer je negatieve gedachten en zoek naar oplossingen

Je moet je negatieve gedachten uitdagen en je ervan bewust worden hoe nutteloos ze in deze omstandigheden zijn. Pas in plaats daarvan de juiste technieken voor probleemoplossing toe. Bedenk voor elke uitdaging of angst die je in je hoofd hebt tien mogelijke oplossingen. Wees creatief en hanteer een flexibele en veerkrachtige aanpak.

3. Visualisatie en ontspanningsoefeningen

Ontspanningstechnieken zijn ideale hulpmiddelen om stress te reguleren en meer controle over je geest te krijgen. Vergeet niet dat een kalme geest beter denkt. Daarom zullen je angsten verminderen en zul je betere beslissingen nemen.

Probeer daarnaast enkele visualisatietechnieken. Bedenk in gedachten de werkelijkheid van je situatie en enkele mogelijke oplossingen om ermee om te gaan. Zo kun je je gevoelens van stress verminderen en je cognitieve flexibiliteit vergroten.

Conclusie

Het is duidelijk dat de manier waarop je hersenen reageren bij onzekerheid niet altijd de gezondste is. Het geeft inderdaad de voorkeur aan zekerheid en voorspelbaarheid.

Het is echter jouw verantwoordelijkheid om mechanismen te leren om je onzekerheid beter te beheersen. Dat garandeert je aanpassing aan een omgeving die altijd complex is. Dat gezegd hebbende, aarzel niet om gespecialiseerde hulp te vragen als je problemen hebt om dat te bereiken.