Hoe je iemands emoties in de ogen kunt lezen

De blik is in staat boodschappen over te brengen die veel verder gaan dan woorden. Hier leren we je hoe je de taal van de ogen interpreteert.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 22 februari, 2024

Iemands emoties in zijn ogen lezen is iets dat we allemaal kunnen doen. De blik is immers het deel van de mens dat het meest communiceert, het meest uitzendt en waarmee we ons het meest intens verbinden. Als we al die non-verbale aanwijzingen begrijpen die in de ogen van anderen zijn geschreven, kunnen we bijvoorbeeld onwaarheid, oprechtheid of de magie van aantrekking aanvoelen.

Bécquer zei dat wie met zijn ogen kan spreken, zelfs met zijn ogen kan kussen. Het magnetisme van deze organen is zodanig dat we ons soms niet bewust zijn van alle geheimen die ze verbergen. Op deze manier drukt de blik, hoewel veel van onze gedragingen, daden en woorden kunnen worden gefilterd door sociale conditionering en onze wil, een soort taal uit die we niet altijd kunnen beheersen.

Er zijn zoveel en zo subtiele nuances die het gedrag van onze ogen kenmerken, dat het altijd interessant is om er meer informatie over te weten. Op deze manier kunnen we dieper in de hoofden van anderen duiken of hun emoties op een effectieve manier lezen.

Hoe emoties in de ogen te lezen

Laten we even over iets nadenken. Als er iets is waar we een groot deel van onze tijd aan besteden, dan is het wel communiceren met andere mensen. We doen het bijna altijd face-to-face en zoeken oogcontact met de ander. We besteden echter meer aandacht aan de mondelinge boodschap, aan het woord, aan de kwaliteit van de dialoog.

Er moet ook worden gezegd dat de communicatiestijl de afgelopen jaren is veranderd. Dat komt onder andere door de komst van nieuwe technologieën en instant messaging-systemen. We hoeven niet langer iemand voor ons te hebben die ons iets vertelt.

Nu kunnen we zelfs onze vreugde, liefde of woede overbrengen via een emoticon. Dit alles is niet goed of slecht, het is gewoon anders en vooral sneller.

Hiermee missen we echter het vermogen om de emoties van anderen in hun ogen te lezen. We beroven onszelf van dat plezier, van dat mysterie dat, gebaseerd op kleine gebaren en magische nuances, de kwaliteit of complexiteit van onze relaties onthult.

De ogen zijn een geweldige bron van informatie die we moeten leren lezen. Als iemand ons aantrekt, verwijdt de pupil zich. Ook onze blik wordt groter als we verrast worden. Het gaat in een bepaalde richting als we ons iets proberen te herinneren. Als we in een staat van introspectie blijven hangen gaat het oog omlaag. Laten we nu kijken hoe we deze veranderingen kunnen interpreteren.

1. Het oog knippert

Als we het hebben over de taal van de ogen, hebben we het niet alleen over de oogbol en de pupil. De grote expressieve kracht van onze blik wordt vooral georkestreerd door een complex netwerk van zenuwen en spieren die ingrijpen in de beweging van de wenkbrauwen, oogleden, slapen, enz.

• Dit alles weerspiegelt de emotionele activering van elk moment, waarbij knipperen ook zijn functie vervult. Als iets ons bijvoorbeeld verrast, verontwaardigd of zelfs boos maakt, hebben we de neiging veel vaker met onze ogen te knipperen.
• Een studie (Engelse link) gepubliceerd in Psychophysiology geeft aan dat knipperen aan het begin en einde van de informatieverwerking voorkomt. Dit kan ons helpen bij het bepalen van de mate van aandacht die onze gesprekspartner aan ons besteedt.
• Op dezelfde manier is het ook gebruikelijk om veel met onze ogen te knipperen als we met iemand omgaan die we leuk vinden of als we aan veel dingen tegelijkertijd denken.

Dit alles lijkt ons misschien tegenstrijdig, maar het is de moeite waard om te weten dat deze handeling, intenser knipperen dan normaal, een mechanisme is dat de hersenen activeren wanneer ze zich zenuwachtiger voelen dan normaal.

Als we de emoties van anderen door hun ogen willen lezen, is het daarom belangrijk om ons te concentreren op de context of het gesprek dat we op dat moment voeren.

2. De taal van de leerlingen

Onze pupillen verwijden zich als we iets stimulerends zien of als er weinig licht is. Als iets of iemand ons aantrekt, is het gebruikelijk dat de pupil groter wordt. Onderzoekers (Engelse link) zeggen dat pupilverwijding mogelijk verband houdt met een grotere aantrekkelijkheid en benadergedrag. Wanneer we ons echter beledigd voelen of iets zien dat ons verontwaardigd maakt, vernauwt de pupil zich.

Uit een ander onderzoek(Engelse link) gepubliceerd in het tijdschrift Psychophysiology blijkt dat de grootte van de pupillen verandert bij het bekijken van opwindende beelden, ongeacht of deze prettig zijn of niet.

3. Scheel kijken

Wanneer we contact willen vermijden met iets dat ons angst of ongenoegen (walging) bezorgt, hebben we de neiging om te turen als een beschermingsmechanisme. We kunnen ook onze ogen samenknijpen als we erg boos zijn, om zo onze visie nog scherper te maken.

Het sluiten van de ogen kan er ook op wijzen dat de persoon een situatie emotioneel aan het verwerken is. Dit komt door de activering van de amygdala. Uit onderzoek (Engelse link)  gepubliceerd in PLoS One is gebleken dat de activering van de amygdala toeneemt als we met gesloten ogen naar emotionele muziek luisteren.

4. Visuele synchronisatie

Het door de ogen lezen van de emoties van de mensen die we leuk vinden, is iets dat we allemaal onder de knie willen krijgen. Soms hoef je echter geen expert in non-verbale taal te zijn om de harmonie waar te nemen die we op een gegeven moment kunnen bereiken. Met een vriend, de persoon tot wie we ons aangetrokken voelen of zelfs met een familielid.

Als het om aantrekkingskracht gaat, kan de blik ons veel vertellen. Bijvoorbeeld of wat de ander voelt liefde is of gewoon lust. Uit een onderzoek (Engelse link) van Jhon Cacioppo blijkt dat stimuli die verband houden met liefde grotere fixaties op het gezicht veroorzaken. Aan de andere kant veroorzaakten degenen die verband hielden met lust een grotere oculaire fixatie op het lichaam.

Terugkomend op het onderwerp afstemming. Een merkwaardig feit is dat wanneer twee mensen ‘verbinden’ er ook een visuele synchronie tot stand komt, dat wil zeggen dat visuele gebaren elkaar nabootsen en dezelfde micro-expressies in beweging worden gezet.

5. De timing van oogcontact

Oogcontact is zeer suggestief, vooral als we de duur ervan analyseren. Het is niet dezelfde tijd die we besteden aan het kijken naar de persoon tot wie we ons aangetrokken voelen, als aan het kijken naar iemand tot wie we een hekel hebben.

In het eerste geval besteden we meer tijd aan het kijken en zoeken naar oogcontact. In het tweede geval hebben we niet eens zin om te kijken en als we dat wel doen, is het voor een heel korte periode.

Op deze manier kan oogcontact, in integratie met andere non-verbale signalen, worden gebruikt als een indicator van aantrekkingskracht tussen twee mensen.

Dat merkten Allan en Barbara Pease op in hun boek El lenguaje del cuerpo: cómo interpretar a los demás a través de sus gestos (Lichaamstaal: hoe anderen te interpreteren via hun gebaren). Als genegenheid wederzijds is, is uiterlijk niet genoeg en is tijd niet genoeg.

6. Vermijd oogcontact

De auteurs van het boek Non-Verbal Behavior: Beyond Communication and Language , zeggen dat een persoon kijkt weg als hij een verlegen, onderdanig of onvriendelijk karakter heeft. Dit kan men ook doen als hij of zij een interactie wil beëindigen.

Op dezelfde manier, zo beweren dezelfde auteurs, kan het gebrek aan oogcontact, samen met andere non-verbale signalen, duiden op een gebrek aan interesse of weinig verlangen om met andere mensen om te gaan.

7. Kijkt opzij: verlegen en leugenaars

We hebben het allemaal wel eens meegemaakt, wanneer we met een kind of een heel onzeker persoon praten. In plaats van direct oogcontact te houden, vluchten ze naar de zijkanten. In die hoeken waar ze ons gezicht niet ontmoeten, in die ruimtes waar we alleen vanuit de ooghoeken worden verzorgd, waar ze hun toevlucht zoeken in hun extreme verlegenheid.

Er zijn onderzoeken (Engelse link) die suggereren dat mensen met een verlegen persoonlijkheid geneigd zijn oogcontact met anderen te vermijden.

Het is opmerkelijk dat de liegende persoonlijkheid ook ongrijpbare ogen heeft. Het is niet zo voor de hand liggend als wanneer we een verlegen profiel of sociale angst hebben. Daarom moeten we maximale aandacht besteden aan het lezen van hun emoties en bedoelingen.

In strafrechtelijke en juridische contexten zijn er onderzoekers (Engelse link) die erop wijzen dat wanneer iemand liegt in een interview, het oogcontact laag is. Aan de andere kant, als ze oprecht spreken, neemt dit toe. Het oogcontact neemt dan tussen de 30% en 60% van de totale tijd in beslag.

De ogen bieden een grote hoeveelheid informatie

Concluderend: zoals we hebben kunnen waarnemen, brengen ogen, blikken en oogcontact een opmerkelijke en grote verscheidenheid aan sociale en emotionele informatie over die ons soms ontgaat. Die is niet altijd gemakkelijk te interpreteren.

De ogen zijn het venster naar de ziel dat ons de emoties laat zien die daarin verblijven. Het is de moeite waard om dieper in de wereld van communicatie en non-verbale taal te duiken. Dit omdat het ons in staat stelt veel dichter bij die innerlijke dimensie van anderen te komen die niet door woorden wordt gemanifesteerd.