Het belang van waardigheid in de gezondheidszorg
Over waardigheid valt niet te onderhandelen, althans dat zou het moeten zijn. We zouden zelfs kunnen denken dat een behandeling die bovenal rekening houdt met de menselijke conditie een absolute noodzaak is, of het nu gaat om de behandeling van geestelijke of lichamelijke gezondheidsproblemen.
Maar ook al probeert de overgrote meerderheid van de professionals hun interventies te vermenselijken, er zijn situaties waarin dit niet het geval is.
Waardigheid in de gezondheidszorg impliceert respect. Mensen die naar een zorgverlener gaan, doen dat meestal onder twee omstandigheden: de kwetsbaarheid die ze zien in hun gezondheidstoestand en het vertrouwen dat ze in de deskundige stellen. Daarom is het essentieel dat de professional empathisch, assertief en meelevend gedrag vertoont.
“Bij ziekten moet je twee dingen in gedachten houden: nuttig zijn en geen schade berokkenen.”
Het belang van waardigheid in de gezondheidszorg
Het individu dat een arts bezoekt is een mens, ook al wordt hij of zij bestempeld als patiënt. In feite wordt de term patiënt vaak in twijfel getrokken in de geestelijke gezondheidszorg. We zullen uitleggen waarom.
Het antwoord is eigenlijk te vinden in de betekenis van patiënt zijn. Het impliceert passief wachten op genezing. Op het gebied van geestelijke gezondheid is het doel van een interventie echter meestal het tegenovergestelde.
Het is om het individu actief (in plaats van passief) te helpen nieuwe manieren te vinden om hun context waar te nemen en nieuw gedrag te implementeren waardoor ze zich beter voelen.
Humaniseren (Spaanse link) houdt in dat de aard van de mens wordt benaderd vanuit zijn drie aspecten: organisch, psychisch en sociaal (Hernández, 2008). In de geestelijke gezondheidszorg doen problemen zich meestal voor in bepaalde contexten.
Bijvoorbeeld familierelaties, werk of interpersoonlijke relaties. Ze hebben meestal een biologische correlatie (bijvoorbeeld de hyperactivatie van de habenula wanneer we ons teleurgesteld voelen) en een psychologische correlatie (bijvoorbeeld symptomen van depressie).
Als we het hebben over de humanisering van interventies, bedoelen we het gedrag dat de professional dichterbij, persoonlijker en natuurlijker maakt. Professionals in de gezondheidszorg worden opgeroepen om hun ervaring en kennis zonder onderscheid of discriminatie aan te bieden aan degenen die hen bezoeken.
Ze moeten prioriteit geven aan gevoelig gedrag en hun patiënten op een optimale en nauwkeurige manier bijstaan (Olarte, 2011).
“Respect voor het leven, de waardigheid van mensen en hun rechten, ongeacht leeftijd, geloof, geslacht, ras, nationaliteit, taal, cultuur, sociaaleconomische status en politieke ideologie.”
-Claudia Ariza Olarte-
Een benadering van waardigheid in de gezondheidszorg
Alle professionals zijn een flink aantal jaren getraind voordat ze zichzelf voor patiënten plaatsen. Maar hoeveel aspecten van humanitaire zorg bestuderen ze tijdens hun opleiding? In werkelijkheid zijn dat er maar weinig.
We hebben zelfs de neiging om humanitaire zorg als vanzelfsprekend te beschouwen. We beschouwen het als inherent aan de rol van arts, verpleegkundige of psycholoog. Maar dit standpunt kan verkeerd zijn.
Humanitaire hulpverlening is namelijk verre van aangeboren. Het moet geleerd en geoefend worden. Het doel ervan is het corrigeren van automatisch (en tot op zekere hoogte normaal) gedrag dat we allemaal vertonen, maar dat kwetsend kan zijn voor bepaalde kwetsbare mensen die hun vertrouwen stellen in professionals.
“Voorzichtigheid is fundamenteel in de opmerkingen die gemaakt worden in het bijzijn van de zieke.”
-Claudia Ariza Olarte-
Elementen om rekening mee te houden
Naar aanleiding van onze eerdere reflecties gaan we nu de elementen opnoemen die een zorgmodel gericht op waardigheid zou moeten bevatten. Er kunnen er echter nog veel meer zijn.
- Training in respectvolle en humanitaire behandeling, gebaseerd op empathie en mededogen.
- Gepast gebruik van kennis en technologie.
- Training in professionele zelfzorgpraktijken. Als zodanig moet de patiënt voor zichzelf zorgen.
- Combinatie van objectieve diagnose en behandeling. Professionals moeten subjectieve aandacht besteden aan het affectieve en socioculturele ongemak van de patiënt.
- Training in assertieve communicatie.
- Periodieke recycling in deontologische training.
Verder is het essentieel om de persoon bij de naam te noemen (Olarte, 2011). Het lijkt misschien voor de hand liggend, maar het is maar al te gemakkelijk om de persoon die op consult komt te ‘ontmenselijken’. En het gebruik van termen als oncologiepatiënt, patiënt met depressie of patiënt met spierdysmorfie kan buitengewoon ontmenselijkend zijn.
Mensen ‘zijn’ immers bij lange na niet de problemen waar ze aan lijden. Ze zijn veel meer. Het zijn mensen met hun eigen namen en unieke biografische geschiedenissen.
“Om dit te doen is het nodig om jezelf te vermenselijken om anderen te vermenselijken, en de eigen waarden te erkennen die het mogelijk maken om te handelen naar wie het nodig heeft.”
-Paula Andrea Hoyos Hernández-
Mensen bezoeken medische professionals omdat ze ziek zijn. Maar dit mag niet betekenen dat de professional zichzelf als superieur beschouwt. In feite vraagt de situatie om extreem respect.
In de woorden van Claudia Ariza: “Het lijkt een grotere eerbied en zorgvuldigheid te vereisen in de omgang met hen.” Vanwege hun kwetsbaarheid verdienen patiënten het inderdaad om met respect behandeld te worden.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
-
Hoyos Hernández, P. A., Cardona Ramírez, M. A., & Correa Sánchez, D. (2008). Humanizar los contextos de salud, cuestión de liderazgo. Investigación y educación en enfermería, 26(2), 218-225.
-
Ariza Olarte, C. (2012). Soluciones de humanización en salud en la práctica diaria. Enfermería universitaria, 9(1), 41-51.