Gestaltwet van continuïteit: wat het is, kenmerken en voorbeelden

Er is een gestaltprincipe dat betekenis geeft aan de contouren om ons heen en helpt om de wereld te ordenen. Wil je weten hoe het onze hersenen helpt om op een samenhangende manier waar te nemen? We leggen het je uit.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Sara González Juárez.

Laatste update: 28 maart, 2024

De gestaltbenadering, een voorloper van de studie van de psychologie van de waarneming en de psychofysica, formuleerde een reeks wetten die bepalen hoe onze hersenen interpreteren wat we zien om met de omgeving te kunnen werken. Een van deze principes is de Gestaltwet van continuïteit, die we in dit artikel zullen analyseren.

Wat we zien als een wereld van gedefinieerde vormen en contouren is in werkelijkheid een opeenstapeling van lichtjes. De paradox is dat dit interpretatiemechanisme dat de hersenen bezitten ook in staat is om het gezichtsvermogen te misleiden. Wil je meer weten? Lees dan verder.

Gestalt: orde en definitie van stimuli

De Gestaltpsychologie, waarvan Max Wertheimer de grondlegger was, ontleent haar naam aan een Duits woord dat figuur of vorm betekent.

De beweging kwam op in de jaren 1920. Ze nam deze naam voor haar school als onderdeel van haar voorstel om te ordenen en te definiëren hoe de geest externe stimuli waarneemt (Engelse link) op een holistische en vereenvoudigde manier.

Want als je kijkt naar de stimuli die we waarnemen, wordt het moeilijk om ze allemaal afzonderlijk te categoriseren. Stel je voor dat je elke boom een andere naam geeft in plaats van ze te ordenen op soort. Hoewel geen twee planten hetzelfde zijn, is het niet mogelijk om ze in het geheugen op te slaan zonder een proces van abstractie.

Gestalt bestudeerde dus hoe de geest de wereld toegankelijk maakt voor ons intellect. Door middel van wetten probeerden ze het proces in de hersenen te beschrijven om de elementen die we via de zintuigen waarnemen te ordenen, categoriseren en vereenvoudigen. Een van deze wetten is de wet van continuïteit.

Wat is de Gestaltwet van continuïteit?

Deze wet, die ook bekend staat als het principe van continuïteit (Spaanse link), stelt dat hoe meer continu een vorm wordt waargenomen, hoe beter deze wordt waargenomen. Zelfs als deze continuïteit verbroken wordt, hebben de hersenen de neiging om het als vanzelfsprekend te beschouwen.

Deze “truc” van de geest wordt verklaard door het gemak waarmee het oog zich op bepaalde punten fixeert. Als het gezichtsvermogen gericht is op een lineair element, zal het de meest vloeiende en coherente weg volgen die het kan volgen.

De waarneming van lijnen en contouren maakt het dus gemakkelijker om figuren in het midden te herkennen. Zelfs als deze lijnen onderbroken worden door andere elementen, gaan de hersenen ervan uit dat ze na het obstakel doorlopen. Zo wordt een gevoel van orde en samenhang verkregen.

Stel je een lijn voor die bestaat uit stippen. In werkelijkheid is het niets meer dan een reeks stippen naast elkaar, maar je zult het waarschijnlijk zien als een continuüm.

Hoe werkt het?

Als we denken in lijnen en stippen is het eenvoudig om de wet te begrijpen, maar de trucjes van onze waarneming gaan verder. Om de wet doelgericht te gebruiken in verschillende domeinen (of om beter te begrijpen hoe hij werkt) moeten we ons houden aan drie fundamentele principes (Engelse link):

• Groepering. Elementen die dicht bij elkaar staan worden eerder waargenomen als onderdeel van een geheel figuur.
• Richtinggevoeligheid. Elk element van het geheel heeft een vergelijkbare richting, zodat de hersenen er continuïteit aan kunnen geven.
• Gelijkenis. Als de punten die de veronderstelde lijn vormen erg van elkaar verschillen, zal het moeilijker zijn om continuïteit toe te passen, en omgekeerd.

Als we het voorbeeld van een sterrenbeeld nemen, zien we dat de neiging om figuren van sterren te maken gebaseerd is op het feit dat sommige sterren dicht bij elkaar staan en vergelijkbare richtingen volgen.

Gebruik en voorbeelden van de Gestaltwet van continuïteit

Na dit alles zul je beter begrijpen hoe onze hersenen informatie sorteren om een meer samenhangend beeld te creëren van de omgeving waarin we leven. Is het nu mogelijk om de Gestaltwetten te gebruiken om de waarneming te beïnvloeden? Het antwoord is ja. Kijk eens naar deze voorbeelden waar het principe van continuïteit van toepassing is:

• Landkaarten: wat op het eerste gezicht een raster van straten lijkt, wordt logisch als er een lijn doorheen wordt getrokken. Wat eerst een reeks cijfers was, wordt dan een pad dat je kunt volgen.
• Reclame: in de marketing wordt er veel aandacht aan besteed om het oog naar het te benadrukken element te leiden. Als een product bijvoorbeeld in het midden van 2 lijnen wordt geplaatst die een X vormen, wordt de blik er op een zachtere manier naartoe geleid.
• Beeldende kunst: In fotografie en andere grafische kunsten, zoals schilderkunst, wordt de Gestaltwet van continuïteit gebruikt om composities te maken. Zo wordt er door de rangschikking van de elementen van de afbeelding een algemeen effect van samenhang bereikt.
• Grafisch ontwerp: deze wet is een grote facilitator van perceptie door het ontwerpen van elementen. Het wordt vaak gebruikt in webpagina’s, applicaties en andere visuele omgevingen. Overal waar het doel is om de blik naar specifieke elementen te leiden.

Een principe dat bijdraagt aan logica en leren

Tot slot is het belangrijk om te benadrukken dat de Gestaltwet van continuïteit (en alle andere) niet alleen te danken is aan fysieke kenmerken zoals de plaatsing van elementen of hun nabijheid. Logica en cultureel leren spelen ook een rol, omdat de hersenen deze waargenomen elementen categoriseren en er concepten uit abstraheren.

Het is bekend dat de manier waarop dit principe werkt verschilt, afhankelijk van waar het wordt bestudeerd. Daarom kunnen de diversiteit van de menselijke geest en de transformerende kracht van cultuur niet over het hoofd worden gezien als we nadenken over hoe het werkt.