De lege-stoel-techniek voor het opbouwen van zelfcompassie

In je geheugen bewaar je maar een deel van de werkelijkheid. Het zijn vaak details die je misschien overbodig lijken. Maar ze zijn vaak echt belangrijk als je wilt begrijpen waar bepaalde bijzonderheden van je interne dialoog vandaan komen. De lege-stoel-techniek is een nuttige therapie.

De structuur en inhoud van je innerlijke dialoog worden sterk beïnvloed door alle externe gebeurtenissen die je beïnvloeden. Daaronder vallen al die externe stemmen die iets te zeggen hebben over je manier van je leven leiden en wat dat over jou zegt. Het wordt ook beïnvloed door je perceptie van hoe anderen je behandelen. Daardoor schommelt je niveau van zelfcompassie.

In je innerlijke dialoog zitten innerlijke stemmen die ooit extern waren en waarvan je de inhoud verinnerlijkt hebt. Het is gemakkelijk voor je om jezelf te beoordelen zoals je zelf beoordeeld werd, met dezelfde hardheid en gebrek aan mededogen. Net zoals je een ander zijn fouten op jou zag afschuiven, doe je dat ook.

Waarom wordt een kind dat niet bang is om fouten te maken, een volwassene die dat wel is? Waarom maakt een volwassene, in plaats van zichzelf met genegenheid en zelfcompassie te behandelen, deel uit van die groep mensen die hen voortdurend veroordeelt?

Zelfconcept opbouwen met wat je vindt

Bijna 50 jaar geleden beweerde Shavelson (1976) dat de constructie van de waarnemingen die het zelfconcept vormen, bestaat uit ervaringen van anderen, ervaringen met anderen, en toeschrijvingen over het zelf.

Hij beweerde dat vroege ervaringen uitgezonden door zorg- of hechtingsfiguren fundamenteel zijn. Omdat ze zich samen met ons ontwikkelen, is het gemakkelijk aan te nemen dat ze inherent aan ons zijn.

Als iemand voortdurend bekritiseerd is om zijn fouten, is het gemakkelijk dat hij dit patroon innerlijk begint te imiteren. Dit is vooral het geval als de genegenheid die hun referentiefiguren jegens hen toonden afhankelijk was van het al dan niet maken van fouten.

Bijvoorbeeld, als iemand lof ontvangt als hij afgevallen is om zichzelf in overeenstemming te brengen met wat normatief of sociaal wenselijk is, gaat hij er gemakkelijk van uit dat elke waardering die hij ontvangt te maken heeft met zijn gewicht.

Verschillende studies hebben de hypothese ondersteund dat welzijn nauw samenhangt met zelfconcept en zelfaanvaarding, wat niet kan plaatsvinden zonder zelfcompassie.

Als de innerlijke dialoog geaccepteerd wordt met alle externe oordelen (nu intern) als waar beschouwd, kunnen problemen ontstaan. Denk onder andere aan verslaving, moeilijkheden in familierelaties of huiselijk geweld (García, Musitu, en Veiga, 2006).

Zelfcompassie versus geïnternaliseerde kritiek

Schuldgevoel en zelfcompassie zijn nauw met elkaar verbonden. Alle zelfbewuste emoties, ook schuldgevoel, verschijnen door een evaluatie ten opzichte van het zelf. Deze soorten emoties worden soms beschouwd als sociale emoties. Die ontstaan bij de verinnerlijking van cultuur, wat goed en fout is, en de sociale context (Etxebarria, 2003).

Schuld wordt gekenmerkt door de interpretatie van een bepaalde actie als negatief en de corrigerende actie om te proberen het bijbehorende ongemak te beëindigen.

Problemen ontstaan wanneer:

• Negatieve acties worden geïnterpreteerd als vitale perioden of emoties die als foutief bestempeld zijn, terwijl ze dat in werkelijkheid niet zijn.
• Omdat de actie ten onrechte als ‘fout’ gelabeld is, hebben we geen gereedschap om ze te corrigeren. Dit gebeurt vaak met acties/emoties die in het verleden zijn uitgevoerd.

Zijn we dan veroordeeld om te leven met het schuldgevoel van een conflictueuze relatie met een ouder, een vriendschap die eindigde door iets wat we deden, een kans die we misten?

Als we de mechanismen van onze hypothetische emotionele erfenis toepassen, zonder die te wijzigen, kunnen we jarenlang geconditioneerd door die emotie leven. Maar het feit dat we een bepaalde emotionele erfenis ontvangen waarin beperkende schuld de hoofdrol speelt, veroordeelt ons niet.

Sterker nog, gelukkig zijn er tegenwoordig een aantal emotionele interventies die kunnen helpen deze beperkende neiging te beheersen.

Zelfcompassie-therapie

Zelfcompassie-therapie stelt voor een sleutelvaardigheid voor de reconstructie van het zelfconcept te cultiveren: zelfcompassie. In zelfcompassie vinden we een ruimte om onze emoties te ervaren zonder over de ervaring te oordelen en ze af te wijzen.

Bovendien is het een hulpmiddel dat een ruimte opent om een beeld van de situatie te krijgen en die minder kritisch te bekijken. Het geeft ons ook de gelegenheid om alle gevolgen van bepaalde ervaringen te begrijpen.

Door af te zien van het labelen van emoties als positief of negatief, verdwijnt de noodzaak ze te corrigeren. We kunnen ons er daarom op concentreren ze te ervaren zoals ze komen, zonder de behoefte ze te modificeren. Met modificeren vermijden we, met experimenteren aanvaarden we.

De lege-stoel-techniek

De lege-stoel-techniek, een onderdeel van de gestalttherapie, kan een goed hulpmiddel zijn om te beginnen met het ontmantelen van het verinnerlijkte geloofssysteem waarin schuld ligt. Het is ook nuttig om te werken aan meer zelfcompassie en begrip. Dat komt omdat je terug kunt keren naar verre situaties die je nu door andere ogen kunt bekijken.

Je hebt waarschijnlijk wel eens gemerkt dat je af en toe dingen zegt als “Ik ben stom, dat had ik niet moeten doen,” “Hoe heb ik zo lang in die relatie kunnen blijven?” of “Nu mijn moeder er niet meer is, heb ik er echt spijt van hoe ik haar in mijn puberteit behandeld heb,” of “Waarom ben ik in die baan gebleven? Ik was zo zwak!”

Maar vandaag zou je waarschijnlijk niet meer dezelfde oordelen vellen als toen je de situatie beleefde. Je moet er rekening mee houden dat de context een belangrijk aandeel had in het feit dat je je zo slecht voelde. Dit is waar de lege-stoel-techniek uiterst nuttig kan zijn.

Hoe de lege-stoel-techniek uitvoeren

De lege-stoel-techniek kan uitgevoerd worden in face-to-face of remote therapie. Je kunt ook proberen het zelf uit te voeren als je wilt. Zet een lege stoel voor je neer. Stel je nu jezelf voor van het moment in de tijd dat je wilt aanspreken. Het kan de jij zijn die niet met je moeder overweg kon. De jij die faalde en niet de carrière kon studeren die je wilde. Of de jij die in een mishandelende relatie bleef. ‘Zet’ ze op de stoel.

Vertel deze vroegere ik alles wat je hem of haar wilt zeggen vanuit je huidige perspectief. Ga dan zelf op de stoel zitten en draai de rollen om. Praat over alles vanuit jouw gezichtspunt van toen.

Probeer je zoveel mogelijk te herinneren. Bijvoorbeeld je kapsel, de kleren die je droeg, en de muziek waar je naar luisterde. Alles, in feite, dat je kan helpen je naar dat nu verre scenario te verplaatsen. Leg uit hoe nutteloos je je voelde. Hoe je vindt dat je verdiende wat je overkwam, en hoe je je als een idioot gedroeg.

Het idee achter de therapie is dat je een inzicht krijgt in de ‘oude jij’, en hoe je toen dacht. In feite ervaar je verschillende aspecten van jezelf. Dit helpt je je emoties en innerlijke strijd te herkennen. Met andere woorden, je ontwikkelt meer zelfcompassie.

Zelfcompassie: de moed om niet op te geven

Zelfcompassie is nog belangrijker dan uiterlijke compassie. Dat komt omdat alleen jij de volledige informatie hebt, want jij was de enige die die situaties meemaakte.

Kun je het dat meisje echt kwalijk nemen dat ze niet met haar moeder overweg kon, rekening houdend met wat ze haar liet voelen en hoe eenzaam ze was?

Zul je die man nog kunnen vertellen dat hij nutteloos is omdat hij in een gewelddadige relatie bleef, gezien het isolement en de wanhoop die hij op dat moment voelde? Zul je die persoon kunnen blijven bekritiseren omdat hij anderen afwijst, terwijl het enige wat hij in zijn verleden ervaren heeft afwijzing is?

Hopelijk begin je jezelf te begrijpen zonder te oordelen. Je zult beginnen te begrijpen dat degenen die je veroordeelden en blijven veroordelen de emotionele ervaring van jouw lijden missen. De lege-stoel-techniek kan een goed begin zijn om meer zelfcompassie en acceptatie in de plaats te stellen van zelfoordeel. Een ik van enkele jaren geleden praat tegen een ik van nu.