Zijn we geprogrammeerd om lief te hebben?

Gepassioneerde liefde... genegenheid voor onze vrienden en families. Denk je dat liefde het altijd waard is? Denk je inderdaad dat liefhebben een basisbehoefte is van de menselijke soort?

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 08 juni, 2023

Men zegt dat liefde ons doet handelen als dwazen. Inderdaad, soms worden we verliefd op wie we niet zouden moeten zijn. Of hebben we liefdesaffaires die maar even duren. En soms vallen we in de pijnlijke val van onbeantwoorde liefde.

Bovendien voelen sommige mensen zich zo uitgeput door hun vele teleurstellingen, wonden en tegenslagen dat ze zweren nooit meer lief te hebben en de deuren van hun hart voor altijd sluiten.

Het is echter duidelijk dat liefde bloeit in de hersenen. Als zodanig heeft het een sociobiologisch doel. En dan hebben we het niet alleen over voortplantingsdoeleinden om de continuïteit van onze soort te bevorderen. In feite manifesteert genegenheid zich op vele manieren, niet alleen via de klassieke band van passie tussen een paar.

Liefhebben is het werkwoord dat we in ons hele bestaan het meest vervoegen en op de meest uiteenlopende manieren. Als we deze diepe, verrijkende en gezonde emotie voelen, komt dat door een reeks redenen die de moeite waard zijn om te begrijpen.

We zijn geprogrammeerd om lief te hebben

Als we de mechanismen van liefde in de hersenen begrijpen, kunnen we onszelf als soort beter begrijpen. Het helpt ons bijvoorbeeld te begrijpen waarom we ons zo vol energie voelen als we verliefd zijn of waarom verraad zo’n pijn doet. En waarom opgroeien in disfunctionele en onaantrekkelijke gezinnen gevolgen kan hebben voor onze geestelijke gezondheid.

Houden van en geliefd worden (door partners, vrienden of familie) is een biologische behoefte, net als honger of dorst. Onze behoefte om te overleven overtreft echter de behoefte aan verbinding. Daarom is in leven blijven en het bestaan in stand houden meestal het hoofddoel van het menselijk brein.

Stephanie Cacioppo, een psychiater gespecialiseerd in gedragswetenschappen, schreef het boek, Wired for Love: A Neuroscientist’s Journey Through Romance. Daarin beweert ze dat we niet alleen ‘geprogrammeerd’ zijn om lief te hebben, maar dat deze emotie een vereiste is die ons allen doel en betekenis geeft.

Gehechtheid: een fundamentele behoefte

Onze overleving hangt grotendeels af van gehechtheid en het vermogen ons aan elkaar te hechten. Gehechtheid, in de vakgebieden psychologie en ethologie, definieert de affectieve band gebaseerd op wederzijdse zorg, genegenheid en bescherming. Deze ervaring verschijnt niet alleen tussen een kind en zijn ouders. Ze ontwikkelt zich ook tussen paren en zelfs in vriendschappen.

Het hebben van een reeks significante figuren in ons leven vermindert stress en bouwt ons gevoel van verbondenheid op. We voelen ons deel van anderen als we het soort relaties hebben waarin niet alleen genegenheid stroomt, maar waarin leren en ervaring ons ook wijsheid geven. In feite impliceert liefde, in welke vorm dan ook, zorg en respect. Dit zijn twee essentiële pijlers van het sociale brein.

Relaties geven ons betekenis en doel

In haar boek doet Dr. Cacioppo een bewering die ook genoemd wordt in een onderzoek (Engelse link) van de Universiteit van Syracuse (VS). Ze stellen beiden voor dat liefde het dopaminerge beloningscircuit in de hersenen activeert.

Het verhoogt ook de afgifte van oxytocine, serotonine en adrenaline. Deze stortvloed van neurotransmitters activeert tot wel twaalf hersengebieden, waardoor in ons meerdere behoeften, motivaties en gewaarwordingen ontstaan.

Toch zijn die complexe neurobiologische mechanismen die de liefde orkestreren ook bedoeld om ons een doel te geven. De genegenheid van partners en onze families geeft zin aan ons bestaan, evenals vriendschappen.

Inderdaad, deze diepe en veelzijdige emotie is de sociale lijm die ons motiveert, ons uitnodigt om doelen te stellen, en ons eraan herinnert waarom het de moeite waard is om elke morgen op te staan.

Een sociaal contract dat ons als mens verbetert

We zijn geprogrammeerd om lief te hebben, niet alleen om ons beschermd te voelen of om vitale betekenissen op te bouwen. In feite is liefde, in al haar vormen, ook een vorm van een sociaal contract. Paren, gezinnen en zelfs vriendengroepen zijn als mini-partnerschappen.

Het zijn het soort banden die, om succesvol en bevredigend te zijn, gebaseerd moeten zijn op gelijkheid, rechtvaardigheid en zorg. Houden van, verlangen naar, of genegenheid voelen voor onze belangrijke anderen betekent dat we dagelijks met hen samenwerken.

Door dit onbewuste contract kunnen we problemen en uitdagingen oplossen, de opvoeding van kinderen delen, economische steun vinden, en zelfs onze sociale beelden opbouwen.

Wie we zijn is verbonden met de mensen met wie we dagelijks omgaan. Elkaar liefhebben en zorgen voor onze naasten vormt een uitzonderlijke steun. Het stelt ons in staat om met meer zekerheid en welzijn door de maatschappij te navigeren. Deze steun werkt als een ligplaats, die ons aanmoedigt om vooruit te komen in omgevingen die bijna altijd complex zijn.

Liefde verdienen

Je vraagt je misschien af waarom het ons niet altijd lukt om mensen zover te krijgen dat ze van ons houden op de manier die we verdienen. In feite is dit de grootste verstoring in ons psycho-emotionele weefsel. Het is zowel een ironie als een enorme tragedie. We zijn geprogrammeerd om lief te hebben, maar soms wordt er slecht van ons gehouden.

Wat kun je doen als je je in zo’n situatie bevindt? Idealiter moet je je herinneren dat je, ondanks je slechte ervaringen, de liefde niet moet opgeven. Als je bijvoorbeeld een slechte jeugd hebt gehad door een disfunctioneel gezin, hoeft dat je bestaan niet te beheersen. Of, een pijnlijke relatie betekent niet dat je de deur moet sluiten om ooit nog verliefd te worden.

Sluit de deur van je hart niet. Vergeet niet dat er vele vormen van genegenheid zijn. Goede vrienden kunnen ook de dagelijkse steun vormen die zo noodzakelijk is voor je welzijn. Zoals Shakespeare zei: “Liefde troost als zonneschijn na regen.” Loop er niet voor weg.