Wat veroorzaakt een gebrek aan concentratie en hoe kun je het verbeteren?

Waarom zijn er bepaalde momenten waarop je niet in staat bent je concentratie vast te houden? Vermoeidheid of stress zijn twee bepalende factoren. Er zijn echter nog andere waar je niet altijd op let.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Andres Camilo Espinosa Poveda.

Laatste update: 27 december, 2022

Het vermogen om geconcentreerd te blijven is essentieel in het dagelijks leven, dus een gebrek aan concentratie kan een echt probleem zijn.

Soms stel je jezelf een taak, begin je te werken, je ideeën stromen, je geest blijft geconcentreerd, en je bent misschien zelfs eerder klaar dan verwacht.

Op andere momenten, zelfs met dezelfde motivatie, lijkt je aandacht zich niet op dezelfde manier te gedragen. Je hebt moeite om geconcentreerd te blijven, wordt gemakkelijk afgeleid, komt niet vooruit, en eindigt de dag met het gevoel dat je je tijd verspild hebt.

Als een gebrek aan concentratie af en toe opduikt, kan het als normaal beschouwd worden. Maar als het hardnekkig wordt, heeft het uiteindelijk niet alleen invloed op je productiviteit, maar ook op je motivatie en gevoel van eigenwaarde (Spaanse link). Laten we eens kijken naar enkele oorzaken van gebrek aan concentratie.

Veelvoorkomende oorzaken van gebrek aan concentratie

Concentratie is het vermogen om je aandacht op een bepaalde taak te richten en vast te houden, waardoor je prestaties verbeteren, bijvoorbeeld bij het oplossen van problemen. Concentratie vasthouden gedurende echt lange perioden (volgehouden aandacht), kan op bepaalde momenten een aanzienlijke inspanning vergen. Zonder dit vermogen zou het uitvoeren van taken van een zekere complexiteit onmogelijk zijn.

In dit artikel bekijken we enkele veel voorkomende variabelen of factoren die je concentratievermogen kunnen beïnvloeden, en waaraan je op bepaalde momenten in je leven wel eens blootgesteld kunt worden.

1. Uitputting

Je realiseert het je vaak niet, maar geconcentreerd blijven kost veel energie, en je aandacht lang volhouden kan uitputtend zijn.

Als je in je dagelijks leven opeenvolgende taken van hoge complexiteit moet uitvoeren zonder pauzes om je hersenen en zintuigen kleine pauzes te gunnen, zal je energie niet meer voldoende zijn. Daardoor krijg je problemen om je concentratie vol te houden.

Het kan ook zijn dat je niet per se overladen bent met taken, maar dat je niet genoeg rust neemt. Als je bijvoorbeeld niet goed slaapt, zul je snel een toestand van uitputting dat je concentratievermogen beïnvloedt.

2. Stress

Persoonlijke of werkproblemen kunnen je stressniveau tot boven een gezonde grens doen stijgen. In feite is aandacht een van de eerste cognitieve processen die aangetast worden.

In de eerste plaats komt dit doordat er een slijtage optreedt van je emotionele hulpbronnen, die het ongemak vergroot en de motivatie vermindert. Ten tweede ontstaan er opdringerige gedachten die met problemen te maken hebben en die storen als je je op iets probeert te concentreren.

3. Slechte eetgewoonten

Weet je nog dat we eerder zeiden dat concentratie energie kost? Wel, als er niet voldoende energie naar je lichaam gaat, zal het tekort resulteren in een verminderd concentratievermogen. Er is zelfs waargenomen dat een onevenwichtige voeding van kinds af aan het concentratievermogen in de klas negatief beïnvloedt, en deze beïnvloeding kan tot in de volwassenheid aanhouden.

Hoewel slechte eetgewoonten misschien al sinds je kindertijd bij je zijn, ben je je misschien niet altijd bewust van hun effecten. Toch moet er rekening mee gehouden worden, niet alleen vanwege hun directe invloed op je concentratievermogen, maar ook omdat met het ouder worden je stofwisseling vertraagt. Daardoor worden de effecten van een slechte voeding veel duidelijker.

4. Gebruik van substantie

Je hoeft niet zover te gaan als een stoornis in het middelengebruik, of zelfs het gebruik van psychoactieve middelen. Er zijn andere stoffen die achter concentratieproblemen kunnen zitten, zelfs als een staat van verslaving niet bereikt is.

Zo heeft het gebruik van alcohol en hallucinogene middelen direct invloed op je concentratievermogen zolang de effecten ervan aanhouden. Wanneer het gebruik echter aanhoudt, kan het naweeën achter laten die aanhouden zelfs nadat er geen spoor meer van de stof in je lichaam te vinden is.

Een ander voorbeeld is het gebruik van stoffen als suiker en cafeïne, die de werking van je hersenen beïnvloeden.

Suiker wordt gewoonlijk geassocieerd met een toename van energie, terwijl cafeïne zelfs de concentratie voor korte tijd kan verbeteren. Het probleem is dat wanneer de effecten afnemen, je een daling van je aandachtsprocessen kunt ervaren. Dit wordt gevaarlijker als de consumptie constant is, omdat de veranderingen in de werking van je hersenen stabieler worden.

5. De omgeving

Een werkruimte die voortdurend je aandacht opeist en waar je taken herhaaldelijk veranderen. Veeleisende werkrelaties. Een omgeving vol afleidende prikkels, zoals tv, mobieltjes, of mensen die in de buurt praten.

Licht- en geluidsomstandigheden die je zintuigen herhaaldelijk overweldigen en in beslag nemen. Dit zijn voorbeelden van omgevingsomstandigheden die je concentratievermogen negatief beïnvloeden.

Wanneer je je aandacht op een taak moet richten, werken je hersenen om irrelevante prikkels te negeren en je concentratie te houden op de uitdaging die je moet oplossen.

Het wordt een probleem als de eisen van je omgeving zo intens of aanhoudend zijn dat ze je hersenen dwingen er aandacht aan te besteden, waardoor je concentratie verbroken wordt en je gedwongen wordt herhaaldelijk opnieuw te beginnen.

Hoe je concentratie verbeteren

Het uitvoeren van vrijetijdsactiviteiten die aanhoudende concentratie vereisen is een goede manier om je concentratie te trainen. Lezen, schrijven, sporten, artistieke activiteiten en zelfs videospelletjes zijn taken die actieve aandacht vergen om uit te voeren.

Als je een of meer van de oorzaken van de concentratieproblemen die we eerder noemden ontdekt hebt, volgen hier enkele tips om je te helpen verbeteren.

• Organiseer je slaapgewoonten. Neem overdag actieve pauzes en zorg dat je ‘s nachts voldoende slaap krijgt.
• Volg een evenwichtig dieet, en eet slechts af en toe minder voedzaam voedsel.
• Reguleer het gebruik van bepaalde stoffen, zoals alcohol, koffie, en suiker. Probeer ze slechts af en toe te consumeren, en niet als onderdeel van je dagelijkse routine.
• Organiseer je werkruimtes en stel werkschema’s op. Besteed aan elke taak alleen de noodzakelijke hoeveelheid tijd, niet te veel en niet te weinig.
• Zorg voor gezonde relaties en identificeer wat je stress bezorgt, zodat je er effectief mee kunt omgaan.
• Onderzoek en beoefen mindfulness om de manier waarop je je concentratie beheert te verbeteren.

Als je merkt dat, ondanks je inspanningen om te verbeteren, je concentratieproblemen aanhouden, zoek dan hulp bij een geestelijk verzorger. Die zal kunnen beoordelen of de oorzaken te maken hebben met een complexere stoornis.