Wat neurowetenschap zegt over de hersenen van gewelddadige mensen

Wat zit er achter de huidige toename van geweld? Is het de maatschappij, erfelijkheid of spelen er andere factoren een rol? Wij bekijken dit specifieke onderwerp.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 29 oktober, 2023

Statistieken vertellen ons dat het aantal criminele daden de afgelopen jaren is toegenomen. Dit roept de vraag op hoe de hersenen van gewelddadige mensen eruit zien? En is hun neiging tot geweld genetisch bepaald? Zit er inderdaad een biologische oorzaak achter, of is het gewoon het gevolg van een minder humane samenleving? De antwoorden op deze vragen zijn niet duidelijk.

Er zijn mensen die suggereren dat de cultuur zelf veel van dit gedrag in de hand werkt. We hebben allemaal gehoord van aandoeningen als psychopathie, delinquentie of zelfs parafilieën die allemaal gewelddadige neigingen vertonen. In feite is het vaak de sociale en culturele context zelf die aanzet tot het ontstaan van veel van deze negatieve gedragingen

Vicente Garrido is professor criminologie aan de Universiteit van Valencia (Spanje). Hij wijst erop dat onze wereld minder egalitair en meer competitief is geworden. Dit kan sommige van deze gewelddadige gedragingen uitlokken. Maar we willen ook graag weten wat er diep in het neurologische universum van gewelddadige mensen zit.

Wat is er zo uniek en bijzonder aan de hersenen van deze mensen dat de grimmige realiteit van dergelijk gewelddadig gedrag kan verklaren? In dit artikel nemen we een kijkje.

De hersenen van gewelddadige mensen

Begin 2000 werd Cary Stayner, een man van in de 40, gearresteerd. Hij had in de loop van een jaar op gewelddadige wijze vier vrouwen vermoord in het Yosemite National Park. Hij was conciërge in het park. Daarom werd hij beschouwd als een betrouwbaar figuur en veel mensen wendden zich vaak tot hem voor hulp of advies.

Tijdens het proces verklaarde hij dat hij vanaf zijn zevende geobsedeerd was door het idee om vrouwen pijn te doen. Zijn verdediging beweerde dat hij leed aan een geestesziekte. Daarnaast vroegen ze om een MRI om eventuele neurologische afwijkingen vast te stellen. De rechter wilde hier echter geen rekening mee houden. In feite veroordeelde hij Stayner tot de dood door dodelijke injectie.

Sommige neurologen beweren dat het bestaan van cerebrale veranderingen niet in 100 procent van de gevallen gewelddadig gedrag verklaart. Eén zo’n neuroloog is Dr. James Fallon. Deze clinicus heeft zijn hele leven lang tomografieën gemaakt van psychopaten om aan te tonen dat er zeer specifieke afwijkingen bestaan in hun hersenen.

Op een keer besloot hij deze klinische test op zichzelf uit te voeren en ontdekte dat zijn hersenen psychopathische kenmerken vertoonden. Bovendien ontdekte Dr. Fallon dat er in zijn familie van vaderskant minstens zeven mensen waren die moorden hadden gepleegd.

Maar voor hem hebben factoren zoals het hebben van een warme en liefdevolle familie waarschijnlijk de ontwikkeling van dit “duistere” biologische determinisme voorkomen. Er is inderdaad duidelijk bewijs dat het idee ondersteunt dat de hersenen van gewelddadige mensen bepaalde eigenaardigheden hebben. We bekijken ze hier.

Het monoamine oxidase gen en verminderde serotonine productie

Avshalom Caspi en zijn collega’s voerden in 2002 een onderzoek (Engelse link) uit. Ze toonden aan dat kinderen die in hun jeugd waren misbruikt een verandering vertoonden in het gen dat codeert voor het enzym monoamine oxidase A (MAOA). Deze afwijking heeft een duidelijk gevolg: er wordt meer testosteron en minder serotonine aangemaakt.

Dit alles leidt tot antisociaal en gewelddadig gedrag. Een opvallend en hoopgevend feit is echter dat dit gewelddadige gedrag kan worden verminderd met de toediening van Prozac (fluoxetine). Dit is een antidepressivum dat de productie van serotonine reguleert en verbetert.

De hersenen van gewelddadige mensen hebben minder grijze stof

Een ander belangrijk aspect dat wordt waargenomen bij mensen die gewelddadige daden hebben gepleegd, is een afwijking in de grijze stof. Ze vertonen namelijk minder dikte in de rostrale prefrontale cortex en ook in de temporale polen. Dit vertaalt zich in twee heel specifieke feiten: minder empathie en minder schuldgevoel.

De amygdala en agressief gedrag

De amygdala is een klein gebied in de hersenen dat nauw verbonden is met de verwerking van emoties. Het is een complexe structuur, maar essentieel om te overleven.

De Universiteit van Freiburg (Duitsland) heeft onlangs onderzoek (Engelse link) gedaan naar de hersenen van gewelddadige mensen. Uit het onderzoek bleek dat mensen met een veel kleinere amygdala agressiever gedrag vertonen. Bovendien wordt in veel gevallen ook hyperstimulatie gezien in dit kleine neurologische gebied van de hersenen.

Frustratie en gebrek aan impulscontrole

Het is duidelijk dat de hersenen van gewelddadige mensen anders werken. Bovendien zijn het in veel gevallen factoren zoals opvoeding, onderwijs en de sociale omgeving die deze agressieve bases bijna altijd orkestreren.

Er is nog een extra emotionele factor die je in gedachten moet houden. Dit is het feit dat gewelddadige mensen geen weerstand hebben tegen frustratie. Ze hebben ook een gebrek aan impulscontrole.

In feite ervaart de gewelddadige persoon een hoge emotionele belasting wanneer hij niet krijgt wat hij wil. Dit komt heel vaak voor in de kindertijd. Daarom moet men het al op jonge leeftijd reguleren, zodat het later op volwassen leeftijd geen gevaar vormt.

Verkeerd behandelde frustratie evenals het onvermogen om hun reacties onder controle te houden, leidt vaak tot agressief gedrag met ernstige gevolgen. Vooral als het gepaard gaat met het gebruik van alcohol of andere middelen.

Tot slot is menselijk gedrag natuurlijk een onderdeel van het mens-zijn. Er zijn echter biologische factoren die dit gedrag vaak orkestreren. Weten wat deze factoren zijn kan zowel uiterst interessant als nuttig zijn.