Wat is 'post-truth'?
De zogenaamde post-truth is helemaal in dezer dagen. Dit kleine woord wordt zo nu en dan gebruikt, met name in betrekking tot (post-truth) politiek, zonder verder uitgelegd te worden. Maar wees gerust, wij gaan licht werpen op dit fenomeen en waar het om draait. Post-truth is om te beginnen een opzettelijke verdraaiing van de waarheid. In andere woorden: post-truth draait om de manipulatie van geloof en emoties van anderen. Het doel hiervan is om de publieke opinie te beïnvloeden.
Post-truth refereert naar het inspelen op andermans emoties waardoor de gedachten van deze mensen over een bepaald veranderen. Ondertussen worden de daadwerkelijke feiten genegeerd of zelfs bewust verborgen. Deze tactiek wordt met name binnen de politiek gezien. Hierdoor zijn termen zoals ‘populistisch discours’ en ‘nepnieuws’ de wereld in gekomen. Verderop in dit artikel zullen we niet alleen deze termen uitleggen, maar ook de psychologische ondergrond hiervan.
Het nut van post-truth
Zoals we al zeiden zien we dit vaak terug binnen de politiek, en zo ook in toespraken. Veel politici hebben het ingezet om de steun van mensen te vergaren. Eén van de vaakst gebruikte middelen is dan ook de populistische toespraak. Deze toespraken jutten de massa’s op omdat ze onhaalbare dingen beloven. Ze beloven bijvoorbeeld regelgevingen ‘door de mens, voor de mens’ of simpele oplossingen voor al hun problemen.
Aan de andere kant bestaat er ook veel ‘nepnieuws’ dezer dagen. Dat komt omdat mensen gebruik — of misbruik — maken van sociale netwerken en het internet. Nepnieuws is nieuws dat onjuist is, oftewel een roddel, en wordt normaal gesproken ingezet bij campagnes rondom misinformatie. We worden tegenwoordig platgebombardeerd met informatie. Dit resulteert in zogeheten informatiestress. Dankzij dit wordt het moeilijk feit van fabel te onderscheiden. Dit draagt uiteindelijk bij aan het feit dat sommige mensen nepnieuws als waarheid zien.
Waarom is post-truth zo aantrekkelijk?
En hoe overtuigen de toespraken en nieuws items ons om ze te geloven? Dit komt grotendeels door hoe het verhaal verteld wordt. De toespraken en de nieuws items delen veel eigenschappen die op onze smaak inspelen en deze versterken. Zo zijn ze bijvoorbeeld simpel en spelen ze in op ons verstand. Ze geven een simpele uitleg die makkelijk te begrijpen is an sich erg logisch lijken.
Post-truth is gebaseerd op dichotomieën als ‘alles is zwart of wit’, en ‘je bent vóór of tegen ons’. Het belooft bovendien een erg hoopvolle toekomst. Deze eigenschappen maken het een erg aantrekkelijke tactiek om voor te vallen, met name voor een bepaald type persoon. We hebben het dan over mensen die zich verward, gedesoriënteerd en onzeker voelen. Mensen die deze eigenschappen bezitten hebben afsluiting nodig. Daarnaast voelt dit soort mensen zich vaak bedreigd, vernederd of onbelangrijk. Daarom hebben zij een intens verlangen om ook als belangrijk gezien te worden.
Uitleg over post-truth vanuit de psychologie
Zoals we uitgelegd hebben, zijn er twee psychologische factoren die ons kwetsbaarder kunnen maken voor post-truth of datgene wat hiermee overgebracht wordt. Het gaat hier om een behoefte aan afsluiting en motivatie om een bron van belangrijkheid te vinden. Deze beide factoren beschrijven de mentaliteit van zogenaamde ‘globalisation’s losers’ (‘globalisatie-nitwits’). Zij voelen zich in de steek gelaten in een wereld die snel verandert en waarin ze hun plaats maar niet kunnen vinden.
Mensen met deze eigenschappen voelen zich gedesoriënteerd en verward. Hun manier van doen werkt niet meer. Hun vaardigheden zijn overbodig gemaakt door de technologische ontwikkelingen, waardoor ze zonder werk zijn komen zitten. Ze voelen zich vernederd en ondergewaardeerd. In hun wanhoop klampen ze zich vast aan de verhalen uit de post-truth beweging. Dit doen ze omdat deze hun onzekerheden weghaalt en ze belooft dat alles weer goedkomt. Deze beloften omtrent het in staat zijn de problemen van al deze mensen te beëindigen, het geven van zekerheid en hoop worden zodoende onnadenkend geaccepteerd.
Echter, ook al heeft het gebruik van het internet de hoeveelheid nepnieuws laten stijgen, we hebben door het internet ook de middelen om nepnieuws te herkennen. Er bestaan speciale internetpagina’s waar deze verhalen (zoals de Hoax Wijzer) worden blootgesteld en waar tips worden gegeven over hoe je nepnieuws kunt herkennen. Zo wordt bijvoorbeeld geadviseerd om na te gaan wie de auteur van het verhaal is (omdat bij nepnieuws dikwijls geen auteursnaam gegeven wordt). Ook hoor je te kijken of deze auteur (indien gevonden) ook op andere plaatsen gepubliceerd heeft. Verder kun je nagaan of hij slechts één denkwijze begunstigt of juist allerlei verschillenden begunstigt op verscheidene plekken. Je zult uiteindelijk je kritisch denkvermogen moeten aanscherpen om te vermijden dat je in een post-truth verhaal trapt.