Wat is archetypische psychologie?
Wat is archetypische psychologie? De eerste stap werd al gezet door in goden te geloven, in bovennatuurlijke verschijningen die universele eigenschappen bezaten. Dit waren krachten en waarden zoals de nacht, gerechtigheid, tijd en de zeeën.
Hierdoor konden we het heelal zien als een theater. Hierin gaven hogere krachten betekenis aan de realiteit en het leven. Het theoretische kader van archetypische psychologie bleef in stand, ook toen het polytheïsme veranderde in monotheïsme.
Plato, net zoals zijn leermeester Socrates, was ervan overtuigd dat “de grootste zekerheid gevonden wordt in de grootste abstractie.” En hij besloot om deze abstracties “archetypes” te noemen. Echter, zijn eigen leerling Aristoteles kwam met een ommekeer richting concreet denken. Deze verandering droeg zeker bij aan wetenschappelijk denken.
Eeuwen later ontdekte Sigmund Freud opnieuw dat ons onderbewustzijn zich laat zien. Dit gebeurt met waarneembare (en veelzeggende) symbolen. Vervolgens verklaarde Carl Jung de parallel tussen deze symbolische uitingen en die van de klassieke mythes.
“Het zelf als de essentie van individualiteit is eigentijds en uniek. Als een archetypisch symbool, is het een afbeelding van God en daarom universeel en tijdloos.”
–Carl Jung-
Jung bedacht ook de theorie die het bestaan van een “collectief onbewuste“ veronderstelde. Hij merkte op dat de symbolen zelfs voorkwamen in patiënten zonder klassieke mythologische kennis. De Jungiaanse analytische psychologische stroming bestudeerde daarom de manier waarop archetypische, mythische figuren onze levens beïnvloeden.
Archetypische psychologie
Twee jaar voor Jungs dood in 1961 leidde een jonge psycholoog, genaamd James Hillman, een studie aan het C.G. Jung Instituut in Zürich. In de jaren hierna nam een groep onderzoekers en Jung volgers afstand van de analytische stroming. Vervolgens stichtten zij de stroming van de archetypische psychologie.
“Het collectieve onbewuste – voor zover we er überhaupt iets over kunnen zeggen – lijkt te bestaan uit mythologische motieven of primaire ideeën. Om deze reden zijn de mythes van alle volkeren hun werkelijke uitvloeisels.”
-Carl Jung-
Archetypische psychologie is anders dan de uitgangspunten van de analytische psychologie. In plaats daarvan richt het zich op de denkbeeldige controle die de zelf heeft over onze levens. Ook gaat het uit van het feit dat een ‘veelheid aan archetypes’ onze psyche bepalen.
De oorsprong van kennis is niet langer de Cartesiaanse zelf maar de wereld. Deze bestaat uit beelden waarin de “zelf” bestaat. Archetypische psychologie was kritisch over de belangrijkste stromingen binnen de psychologie (zoals het behaviorisme oftewel cognitieve psychologie).
Het beschuldigde deze van reductionisme doordat ze de filosofie van natuurlijke wetenschappen hadden overgenomen en “psychologische stromingen zonder psyche” waren geworden. Volgens Hillman uit de psyche zichzelf in verbeelding en metaforen: “Alle leven wordt gevormd door zijn unieke afbeelding, een beeld dat de essentie van leven en het doel bevat (…)”
Het heeft sterk te maken met gevoelens van originaliteit, van grootsheid en de rusteloosheid van het hart, zijn ongeduld, ontevredenheid en verlangen. Levens willen hun aandeel in schoonheid.
Metaforen
Het leven wil gezien worden, opgemerkt, erkenning krijgen en dan met name door de persoon die het belichaamt. Metaforische afbeeldingen zijn de allereerste ongesproken taal. Deze zorgen voor een poëtische basis van de geest. En hierdoor wordt communicatie tussen alle mensen en dingen mogelijk.
Goden en fictie
Archetypische psychologie heeft een polytheïstisch aspect. Sommige auteurs schrijven symbolisch over “goden” om te verwijzen naar de “veelzijdigheid van archetypes.”
Ook baseert archetypische psychologie zijn therapeutische werking op verkenning van beelden. En niet zozeer op de uitleg ervan. Het gaat uit van bewustzijn en aandacht schenken aan deze beelden, totdat deze zo duidelijk mogelijk zijn.
“Psychologie, zo toegewijd aan het ontwaken van het menselijke bewustzijn, moet zelf wakker worden voor één van de oudste menselijke waarheden: we kunnen niet bestudeerd of genezen worden als we de planeet buiten beschouwing laten.”
-James Hillman-
Ook worden ze goed overwogen totdat er een betekenis is gevonden. Dit leidt tot een proces dat Hillman de “creatie van de geest” noemt.