Wat houdt counseling precies in?
In moeilijke situaties, wanneer bijvoorbeeld een kind ziek is of een familielid overlijdt, kan counseling helpen.Viktor Frankl heeft het ooit gezegd. De houding is een persoonlijke keuze. Therapeuten helpen hun patiënten met hun houding wanneer ze moeilijke perioden doormaken.
Viktor Frankl was een Oostenrijkse psychiater van Joodse afkomst. Hij overleefde drie jaar in concentratiekampen waaronder Auschwitz en Dachau. Na die ervaring schreef hij meerdere boeken. Vaak kwam hij tot de conclusie dat er ondanks alles een reden om te leven is. Eén ding wat psychologen dus doen, is de juiste vragen stellen. Want zij proberen na te gaan wat de patiënt gelooft dat zijn redenen zijn om te leven. Ze helpen hem om aan het einde van de tunnel het licht te vinden.
“Alles kan een mens afgenomen worden behalve één ding: de laatste van de menselijke vrijheden – in elke gegeven reeks omstandigheden de eigen houding kiezen, zijn eigen weg kiezen.”
– Viktor Frankl-
Counseling: een relationeel hulpmiddel
Psychologische counseling bestaat eruit dat men door middel van vragen de patiënt laat nadenken. Op die manier kan hij dan de beste beslissing voor zichzelf en uiteindelijk voor zijn gezondheid nemen. De doelstelling van deze begeleiding is het competentieniveau van de patiënt zo goed mogelijk te laten ontwikkelen en hierbij de emotionele kostprijs zo laag mogelijk te houden. Om dit te doen zal de therapeut met drie basishoudingen starten: warmte, aanwezigheid en mededogen. Bovendien zijn de volgende vaardigheden fundamenteel:
- Emotionele sturing: emoties zijn natuurlijk. Ze herkennen en aanvaarden is de eerste stap. In counseling zal de therapeut de patiënt leren hoe hij zijn emoties kan sturen.
- Doeltreffende communicatie: de therapeut mag zich niet autoritair of paternalistisch opstellen tegenover de patiënt. Want de ondersteuning heeft niets te maken met bevelen geven of hem overbeschermen. Het gaat wel over het verschaffen van autonomie en instrumenten zodat hij zelf beslissingen kan nemen en problemen oplossen.
- Indammen en emotionele ondersteuning: emoties die lijden omgeven, zijn sterk en afwisselend. Ze mogen echter niet tegengehouden worden, maar moeten eerder erkend en begeleid worden.
- Problemen oplossen: een proces van beslissingen nemen die de patiënt en de therapeut samen uitvoeren.
Counseling: doeltreffende communicatie in vier stappen
Hoe creëer je een doeltreffende communicatie tussen de begeleider en de patiënt:
- Sta even stil en kom in verbinding met jezelf. Want het is belangrijk dat de begeleider zich op het heden richt door te focussen op het tot stand te brengen van een goede ademhaling. Dit zal hem de tijd geven om goed op de patiënt te reageren.
- Bekrachtiging betekent naar de emoties van de patiënt luisteren en empathie tonen. Het betekent ook dat je het perspectief van de patiënt erkent en hem laat inzien dat zijn gedrag een geldige reden heeft. Want wanneer hij zich aanvaard en bevestigd voelt, openen zich de communicatiekanalen. Het is mogelijk dat de begeleider niet akkoord gaat met de meningen of de gedragingen van de patiënt. Maar hij begrijpt en erkent ze wel. De therapeut moet ook de reflex weerstaan om de patiënt te corrigeren en te zeggen wat hij moet doen. Hij moet daarentegen de behoeften en de zorgen van de patiënt begrijpen. Tegelijkertijd moet hij naar hem luisteren en hem helpen om actie te ondernemen.
- De volgende stap is het fundament van counseling. Het idee is dat de beroepsdeskundige open en strategische vragen stelt. Die helpen de patiënt om na te denken en goede beslissingen te nemen. Dit zijn enkele open vragen die de communicatie makkelijker kunnen maken. Wat weet je over jouw ziekte? Wat wil je erover weten? Hoe voel je je? Hoe kan ik jou helpen?
- De dialoog is het middel om informatie en perspectieven met de patiënt te delen. Het is heel nuttig om opbouwende kritiek te gebruiken en veranderingen voor te stellen. De therapeut kan beginnen met het probleem te omschrijven en de gevoelens uit te drukken die door het problematische gedrag veroorzaakt worden. Daarna kan hij alternatieven bieden en één voorstel doen.
Het probleemoplossend model
Tenslotte kan het volgende model van problemen oplossen helpen om de patiënt te ondersteunen bij het nemen van beslissingen. We delen het model in de volgende stappen op:
- Oriëntatie op het probleem. Dit heeft te maken met de houding die de patiënt aanneemt wanneer hij met het probleem geconfronteerd wordt. Deze houding kan vermijding, impulsiviteit, proactief zijn enzovoort. Zodra de houding van de patiënt omschreven is, moedigt de therapeut een positieve instelling aan. Hij verandert het probleem in een uitdaging en moedigt persoonlijke groei aan.
- Het probleem nauwkeurig bepalen door de perspectieven van zowel de patiënt als van de therapeut te onderzoeken.
- Op zoek gaan naar alternatieven. Brainstormen is één manier om dit te doen.
- De voor- en nadelen van elke keuze die tijdens het brainstormen ontstaan is, afwegen.
- De optie kiezen die het meest geschikt is.
- Een plan stap voor stap uitvoeren. De fasen moeten gemakkelijk en haalbaar zijn zodat de patiënt niet opgeeft.
- Opnieuw evalueren. Zodra het gekozen plan uitgevoerd is, nemen de therapeut en de patiënt door hoe het gegaan is. Als het probleem als gevolg van een bepaald gedrag verbeterd is, dan zal het versterkt worden. Was dat niet het geval, dan is de volgende stap dat ze nadenken over de reden waarom dit gebeurd is en wat ze eraan kunnen doen.
De instrumenten die we hier besproken hebben, zijn eigenlijk ontworpen om de patiënt aan te moedigen zijn eigen beslissingen te nemen en zich voor zijn eigen leven verantwoordelijk te voelen. Alleen dan is de kans aanwezig dat er verandering zal optreden en dat die zal blijven duren. Als de patiënt niet geraadpleegd wordt over wat hij voelt en denkt, en de beroepsdeskundige neemt over alles de teugels in handen, dan zal geen enkele oplossing duurzaam zijn.