Hoe helpt sociale moraliteit om geweld te normaliseren?

Sociale moraliteit is de mate waarin mensen zich gedragen volgens de voorschriften van de moraal die op sociaal vlak geïnstalleerd is. De moraal of de zeden zijn een reeks normen en waarden die de mensen verondersteld worden te volgen. Met andere woorden, in ons dagelijks leven gedragen we ons volgens verschillende regels die we gepast vinden om met anderen om te gaan.

Wat is dan het verband tussen sociale moraliteit en geweld? Dat heeft te maken met de maatschappelijke normen die we respecteren om geweld te voorkomen. Als we even stilstaan om te observeren wie of wat we vaak de schuld geven voor gewelddadige handelingen, dan krijgen we een enigszins nauwkeurig beeld van die zogenaamde morele overwegingen.

De theorie van een rechtvaardige wereld

De theorie van een rechtvaardige wereld is een heel goede aanwijzing om de mate van sociale moraliteit ten aanzien van geweld vast te stellen. Deze theorie is gebaseerd op het algemene idee dat mensen in een rechtvaardige wereld willen leven. Voor onze gemoedsrust moeten we dus geloven dat alles wat gebeurt, een reden heeft.

Als we bepaalde misdaden toeschrijven aan zuiver toeval of pech, dan betekent het dat iedereen van ons het slachtoffer kan zijn. Dit is een verontrustend idee. Als we het echter toeschrijven aan andere mensen (een voorbeeld: ze hebben haar overvallen omdat ze zich op een gevaarlijke plek bevond), dan denken we dat we minder kans lopen om het slachtoffer van geweld te worden (een voorbeeld: zolang we niet naar die gevaarlijke plekken gaan, zullen we oké zijn).

Deze perceptie steunt op een cognitieve vervorming. Het houdt een symbolisch nieuwe omkadering in van de sociale cognitie. Het is gebaseerd op de volgende hypothesen:

• Het slachtoffer is slecht (dom of slordig): dit is een devaluatie en een negatieve voorstelling van de persoon. We trekken conclusies over de persoon, specifiek over dingen als hun persoonlijkheid. Hoe die persoon is, maakt het logisch dat dit hem overkomen is.
• Het slachtoffer gedraagt zich slecht: we geven het slachtoffer de schuld van een bepaald gedrag. Als de portefeuille van een persoon in de stad gestolen wordt, dan zeggen mensen bijvoorbeeld dingen als “Het is de stad, je moet daar voorzichtiger zijn…”

Technieken van rechtvaardiging

We hebben al vermeld dat er in de maatschappij waarden bestaan die we aanvaarden. Er bestaan echter ook nog andere soorten “ondergrondse” waarden. Waarom noemen we ze ondergronds? Wel, het idee is eenvoudig. Het zijn waarden waaraan vele mensen zich houden. Ze vertolken ze echter niet om ze in conflict zijn met de aanvaarde waarden.

Het oorspronkelijk idee van de neutraliseringstheorie is afkomstig van Skyes en Matza. Gewoonlijk zijn het de misdadigers zelf die deze technieken gebruiken. Ze doen het om de gevolgen van hun daden te verbloemen.

Er zijn echter ook mensen die ze gebruiken om hun mening te geven over de betreffende feiten. Ze maken dan gebruik van deze methoden op de dader te wettigen of te rechtvaardigen.

Dit zijn de technieken:

• Ontkennen van de misdaad: Het was zo’n kleine som geld, je kan het geen diefstal noemen…op dit tijdstip is er niemand op de snelweg, het is oké om te snel te rijden.
• Ontkennen van het bestaan van slachtoffers: Ik kwets niemand…
• Veroordelen van de mensen die veroordelen: Politici stelen veel meer dan burgers…
• Een beroep doen op een hoger motief: Ik deed het uit…
• De noodzaak van het gedrag: Er was geen andere manier…
• Een of andere waarde verdedigen: Hij was een persoon die je niet kon vertrouwen…
• Ontkennen van rechtvaardigheid: Er is altijd een verliezer…
• Veralgemenen van het gedrag: Iedereen doet het…
• Een recht opeisen: Ze hebben mij uitgedaagd… Ik heb haar gedood omdat ze van mij was.

De berekening van de sociale moraliteit

In vele reële situaties kan je voorbeelden van dit alles zien. Het is wanneer mensen het slachtoffer de schuld geven van de misdaad. Dat is ook de reden waarom we dingen hebben als preventieprogramma’s voor seksuele intimidatie. Ze richten zich op mogelijke slachtoffers. Indirect houden ze in dat de levensstijl of de keuzes van mensen de reden zijn waarom ze intimidatie kunnen ervaren.

Sommigen schrijven gewelddadige en antisociale daden toe aan het gedrag van het slachtoffer of aan de manier waarop mensen zich kleden. Vanuit een moreel standpunt beschouwt de maatschappij het gedrag van het slachtoffer dus als een misdaad. Het slachtoffer handelt dan op een manier die de maatschappij verkeerd vindt. Op die manier wordt het gedrag van de dader genormaliseerd. Het wordt dan beschouwd als een logisch gevolg terwijl het dit op moraal vlak helemaal niet is.

De sociale moraliteit in een maatschappij is gebaseerd op het goede bedrag van mensen. Het zijn patronen, regels en gedragscodes die iedereen moet volgen. Als mensen zich op manieren gedragen die de maatschappij ongepast vindt of die niet overeenstemmen met de vaste normen, dan beschouwen we dat gedrag als de oorzaak van het geweld. Soms ziet men deze gewelddadige handelingen als een onvermijdelijke uitkomst. 

Moreel relativisme: het onderscheid maken tussen goed en kwaad

Een moraal beschouwen we als een reeks normen, overtuigingen en gebruiken die het gedrag van mensen leiden. Wat is de betekenis van moreel relativisme? Meer lezen »