Psychische stoornissen als gevolg van middelenmisbruik

Middelenmisbruik kan leiden tot psychotische stoornissen, depressie en angst Maar hoe onderscheid je deze gevallen van primaire psychische stoornissen? We vertellen het je in dit artikel.

Drugs zijn stoffen die de werking van het centrale zenuwstelsel veranderen en veranderingen veroorzaken in gedrag, lichaam en geest. Ze kunnen zelfs psychische stoornissen veroorzaken. In dit artikel stellen we de vraag: hoeveel psychische stoornissen als gevolg van middelenmisbruik zijn er? Bovendien, wat kenmerkt hen?

Wanneer de stoornis niet afneemt met het verlaten van de betreffende stof, spreken we van een primaire psychische stoornis. Aan de andere kant, als het verdwijnt met het verlaten van de stof, spreken we van psychische stoornissen als gevolg van middelenmisbruik.

Het is echter nuttig om een stoornis die voortkomt uit de consumptie van het middel zelf (stoornissen als gevolg van middelenmisbruik) te onderscheiden van de stoornissen die de drugs zelf vervolgens uitlokken (middelen-geïnduceerde stoornissen).

Deze omvatten ontwenningsverschijnselen, intoxicatie en andere psychische stoornissen zoals depressie of obsessief-compulsieve stoornis.

Stoornis als gevolg van middelenmisbruik

Dit is de aandoening die wordt veroorzaakt door het gebruik van het medicijn zelf. Volgens de DSM-5 (APA, 2013) is het een onaangepast gedragspatroon gerelateerd aan het gebruik van de stof. Het wordt uitgedrukt met twee of meer van de volgende symptomen gedurende ten minste 12 maanden:

• Het middel innemen in grotere hoeveelheden of langer dan gewenst.
• Willen minderen of stoppen met het gebruik van de stof, maar niet in staat zijn.
• Veel tijd besteden aan het verkrijgen en gebruiken van middelen.
• Een intens verlangen voelen om de stof te gebruiken.
• Door het verbruik niet aan je verplichtingen voldoen.
• Het blijven gebruiken, zelfs als het sociale problemen veroorzaakt.
• Het verminderen van belangrijke sociale, werk- of recreatieve activiteiten vanwege het gebruik van de stof.
• Het gebruik van de stof in gevaarlijke situaties, met lichamelijk of geestelijk letsel tot gevolg
• Doorgaan met het innemen van de stof ondanks het fysieke en psychologische gevaar
• Tolerantie. Meer van de stof nodig hebben om het gewenste effect te krijgen.
• Opname. De symptomen die optreden naarmate het gebruik van de stof afneemt.

Door middelen veroorzaakte aandoeningen

In de groep van door middelen veroorzaakte aandoeningen vinden we de onderstaande.

Intoxicatie

Deze aandoeningen houden rechtstreeks verband met de acute farmacologische effecten van elke stof en verbeteren met de tijd. In feite is er vaak volledig herstel, behalve wanneer weefsels beschadigd zijn of complicaties optreden.

Er moeten verschillende typen worden gespecificeerd: ongecompliceerde intoxicatie met trauma of lichamelijk letsel, met een andere complicatie van medische aard, met delirium, met perceptuele vervormingen, met coma, met toevallen of pathologische intoxicatie.

Maar wat is vergiftiging door middelengebruik precies? Volgens de DSM-5 is het een ‘specifiek reversibel syndroom van een stof vanwege de inname (of blootstelling)’.

Er treden onaangepaste gedrags- of psychologische veranderingen op, en de symptomen zijn niet te wijten aan een algemene medische aandoening en worden niet verklaard door een psychische stoornis.

Opname

Ontwenning is een specifiek syndroom als gevolg van het stoppen of verminderen van langdurig en grootschalig gebruik van een middel. Het is een aandoening die veel ongemak veroorzaakt.

In veel gevallen treedt het syndroom op in de tegenovergestelde richting van de symptomen die worden veroorzaakt door de intoxicatie van dezelfde stof. Als het bijvoorbeeld alcohol is, wat een depressivum is, veroorzaakt onthouding van hetzelfde het tegenovergestelde effect. Met andere woorden, symptomen van onrust en angst.

Door middelen veroorzaakte psychische stoornissen

Door middelen veroorzaakte psychische stoornissen veroorzaken een verscheidenheid aan symptomen die kenmerkend zijn voor andere psychische stoornissen. De DSM-5 specificeert het volgende:

1. Delirium

Delirium, of acuut verwardheidssyndroom, is een aandoening van de hogere mentale functies. Het ontwikkelt zich in korte tijd en wordt gekenmerkt door een verandering van de bewustzijnsstaat (wijzigingen van alertheid) en door een reeks cognitieve stoornissen.

Onder hen zijn desoriëntatie, wanen en hallucinaties. Geneesmiddelen (en medicijnen) kunnen een verward syndroom veroorzaken, hetzij door intoxicatie of ontwenning.

2. Neurocognitieve stoornissen

Ook medicijnen kunnen neurocognitieve stoornissen verklaren. Het gaat om een matige of significante cognitieve achteruitgang ten opzichte van het vorige prestatieniveau in een of meer cognitieve domeinen. Bijvoorbeeld aandacht, executief functioneren, leren en geheugen, taal, perceptueel-motorisch gebied en sociale cognitie

3. Psychotische stoornis

Een psychotische stoornis is er een die ontstaat tijdens of onmiddellijk na consumptie en die je niet kunt verklaren door acute intoxicatie. Het maakt ook geen deel uit van het ontwenningssyndroom. Het gaat om verlies van contact met de realiteit en perceptuele stoornissen. Deze omvatten hallucinaties of denkstoornissen, zoals waanbeelden.

4. Stemmingsstoornis

Depressie of bipolaire stoornis kan ook door medicijnen worden veroorzaakt. Deze stoornissen, en in het algemeen de psychische stoornissen als gevolg van middelengebruik, houden echter op wanneer de persoon stopt met het gebruik van het medicijn of wanneer hij de ontwenningsfase passeert.

5. Angststoornissen

Medicijnen kunnen ook angst veroorzaken. Tot deze stoornissen behoren gegeneraliseerde angststoornis (GAD) en specifieke fobieën.

6. Seksuele stoornissen

Drugs veroorzaken ook veranderingen in het seksuele gebied. Bijvoorbeeld een erectiestoornis bij mannen of hypoactief seksueel verlangen bij vrouwen.

7. Slaapstoornissen

Slaapstoornissen die door medicijnen kunnen worden veroorzaakt, zijn onder meer slapeloosheid, hypersomnie en het rustelozebenensyndroom.

8. Hallucinogeen-aanhoudende perceptuele stoornis

Hallucinogeen persisterende perceptuele stoornis (HPPD – Engelse link)  is een aandoening die wordt gekenmerkt door de voortdurende aanwezigheid van visuele stoornissen of flashbacks. Deze zijn vergelijkbaar met die ervaren tijdens het gebruik van hallucinogene drugs.

9. Obsessief-compulsieve stoornis

Obsessief-compulsieve stoornissen (OCS) die kunnen optreden als gevolg van middelengebruik of ontwenning, omvatten verschillende subtypes van OCS (bijvoorbeeld opruimwoede, controleproblemen), body dysmorphic disorder of hamsterstoornis, onder andere.

Door middelenmisbruik veroorzaakte psychische stoornissen versus primaire psychische stoornissen

Volgens de DSM-5 is het nodig om vier weken te wachten na intoxicatie of ontwenning van het middel voordat een diagnose van een van de psychische stoornissen als gevolg van middelengebruik kan worden gesteld.

Op deze manier kun je, als de symptomen verdwijnen, een diagnose van door een stof veroorzaakte stoornis stellen; zo niet, dan zou het een primaire psychische stoornis zijn.

Dit is wat ons in staat stelt om te onderscheiden of het de stof (of de ontwenning ervan) is die de stoornis heeft veroorzaakt of niet. Zo niet, dan zou het een primaire psychische stoornis zijn, die al bestond of onafhankelijk van het middelenmisbruik zou bestaan.

Zoals we kunnen zien, kunnen drugs echt interfereren met zowel de fysieke als de mentale gezondheid. Niet alleen vanwege het gebruik op zich, maar ook vanwege de latere effecten als gevolg van het voortdurende en langdurige gebruik ervan in de loop van de tijd. In deze gevallen is het altijd het beste om professionele hulp te vragen.