Paracelsus: de biografie van een alchemist en dromer

Paracelsus was zo historisch belangrijk dat een asteroïde en een maankrater naar hem zijn vernoemd. Zijn leven en werk inspireerde grote dichters als Goethe en Borges. Hij wordt beschouwd als de vader van de moderne toxicologie. Leer meer over hem in dit artikel!
Paracelsus: de biografie van een alchemist en dromer

Laatste update: 15 januari, 2020

Hoewel de meeste mensen hem kennen als Paracelsus, was zijn echte naam Philippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim. Hij was een van de meest interessante figuren in de geschiedenis van de geneeskunde en de wetenschap. Hij werd door sommigen beschouwd als een beetje gek, visionair en zonder twijfel zeer fantasierijk.

Een van de opvallendste eigenschappen van Paracelsus was zijn grote intellectuele ambitie. Hij wilde graag de steen der wijzen vinden, een onbekende substantie die het mogelijk zou maken om lood in goud te veranderen. Hij wilde ook het elixer van de eeuwige jeugd vinden, waar hij zeer hard voor werkte.

Naast zijn fantastische avonturen werd Paracelsus ook een buitengewone onderzoeker. Velen beschouwen hem als de vader van de toxicologie en de farmacologie. Je zou kunnen zeggen dat hij een soort kruising was tussen tovenaar en wetenschapper. Hij was zijn tijd zeker ver vooruit, gezien het feit dat hij bij zijn mythische en mystieke overtuigingen bleef.

Het begin van een genie

Paracelsus werd geboren in 1493, in een gebied dicht bij het huidige Zürich, Zwitserland. Verschillende leden van zijn familie waren arts, waaronder zijn vader, en dit heeft zijn interesse in deze discipline sterk beïnvloed.

In zijn jeugd werkte hij als mijn-analist. Daardoor kreeg hij veel kennis over mineralen, wat later bepalend was voor zijn werk. Toen hij zestien jaar oud was, ging hij naar de Universiteit van Basel. Een paar jaar later promoveerde hij aan de Universiteit van Ferrara.

Paracelsus was ervan overtuigd dat geneeskunde niet iets was wat je op een school onderwijzen. Vanaf het begin was hij zeer kritisch over de officiële geneeskunde van zijn tijd. Hij twijfelde aan Hippocrates, Avicenna en Galen. Hierdoor wantrouwden zijn collega’s hem.

Een tekening van Paracelsus

Paracelsus, een experimenteerder

Al heel vroeg koos Paracelsus ervoor om alleen te experimenteren en direct met de zieken te werken. Dit leidde tot een slechte reputatie bij de artsen. Mensen beoordeelden ook zijn fysieke verschijning.

Hij was klein, kaal en zwaarlijvig, waardoor veel mensen hem niet serieus namen. Misschien dat dit genie daarom altijd de voorkeur gaf aan het gezelschap van de meest weerlozen.

De experimenten en innovatieve methoden die hij met succes begon toe te passen, leidden tot veel roddels. Men zei dat hij een pact had gesloten met de duivel. In de volksmond stond hij bekend als “de vervloekte arts.” Ze beschuldigden hem van magie en hekserij, hoewel hij streng in God geloofde.

De spanning met zijn collega’s en andere autoriteiten leidde ertoe dat hij een zwervende bestaan leidde. Het duurde niet lang voordat hij conflicten begon te krijgen met de mensen om hem heen, waar hij ook heen ging, dus hij vertrok steeds weer ergens anders naartoe. Hij stond echter bekend als een zeer goede dokter.

Een fles laudanum

Alchemie en scheikunde

Paracelsus gebruikte mineralen en chemicaliën om ziekten te behandelen, iets dat niemand anders toen nog deed. Hierdoor kon hij patiënten behandelen die op dat moment ongeneeslijke ziekten hadden. Er zijn getuigenissen dat hij met succes gevallen van epilepsie, lepra en jicht behandelde. Hij was de eerste arts die syfilis identificeerde en een behandeling met kwik voorstelde.

Deze grote onderzoeker vond ook laudanum uit. Dit was een van de eerste chemische pijnstillers die bekend zijn geworden. Bovendien onderzocht hij gifstoffen tot in detail en formuleerde hij een adagium dat tot op de dag van vandaag nog steeds bestaat: “De dosis maakt het gif.”

De kunst van het genezen komt van de natuur, niet van de arts. Daarom moet de arts uitgaan van de natuur, met een open geest.

-Paracelsus-

In tegenstelling tot de andere artsen van zijn tijd, stond Paracelsus heel dicht bij zijn patiënten. Hij geloofde ook dat zijn kennis in het publieke domein moest zijn. Daarom hield hij toespraken voor de gemeenschap, waarbij hij zijn wetenschap in eenvoudige taal uitlegde.

De houding van Paracelsus tot geneeskunde

Paracelsus stelde vast dat de geneeskunde vier grote pijlers had, namelijk:

  • natuurwetenschappen
  • astronomie
  • chemie
  • liefde

Hij geloofde dat planten en mineralen niet zelf geneeskracht hadden. In plaats daarvan hadden ze om effectief te zijn, goedheid en inspiratie van God nodig.

In tegenstelling tot zijn collega’s geloofde hij altijd in de voordelen van operaties. In die tijd waren barbieren de enige die operaties uitvoerden en alleen in zeer specifieke omstandigheden. Eeuwen later werden veel artsen nog steeds geïnspireerd door hun methoden.

“Geneeskunde is niet alleen een wetenschap, het is ook een kunst. Het bestaat niet uit het samenstellen van pillen en pleisters; het gaat om de processen van het leven zelf, die eerst moeten worden begrepen voordat ze mogen worden geleid.

-Paracelsus-

Het is belangrijk op te merken dat niet elke dokter zijn vijand was. Onder zijn bewonderaars bevond zich niemand minder dan Erasmus van Rotterdam, van wie hij de persoonlijke arts en tevens vriend was. Een Duitse prins gaf hem ook zijn bescherming.

Paracelsus stierf op de jonge leeftijd van 47 jaar, vermoord door een groep schurken die hem wilden beroven. Zij verspilden echter hun tijd omdat hij al zijn bezittingen aan de armen had geschonken.


Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.


  • Santos, S. E. (2003). Paracelso el médico, Parecelso el alquimista. In Anales de la Real Sociedad española de química (No. 4, pp. 53-61). Real Sociedad Española de Química.

Deze tekst wordt alleen voor informatieve doeleinden aangeboden en vervangt niet het consult bij een professional. Bij twijfel, raadpleeg uw specialist.