De theorie van Otto Rank over het geboortetrauma
Otto Rank, een Oostenrijkse psychoanalist, was de eerste persoon die over het geboortetrauma gesproken heeft. De kern van zijn theorie is dat geboren worden het eerste trauma is dat mensen ervaren. De bruuske scheiding van de moeder en het plotselinge verlaten van een beschermde omgeving naar een vijandige wereld laat een langdurige indruk op ons na.
Otto Rank geloofde dat het geboortetrauma het eerste hoofdstuk was van de neurose. Hij was ervan overtuigd dat dit trauma ons op een beslissende manier een plaats geeft in de wereld der mensen. Deze ervaring doordringt ons met een essentiële angst die de rest van ons leven bij ons blijft.
“De Na’vi zeggen dat iedere persoon twee keer geboren wordt. De tweede keer is wanneer je voor altijd jouw plaats onder de mensen verdient.”
-Sam Worthington, Avatar-
Het feit is dat baby’s tijdens de geboorte afzien. Het begrip van het geboortetrauma bestaat bovendien niet alleen in het gebied van de psychologie. Het is ook aanwezig in het medische veld. Het verschil is dat artsen in de geneeskunde het vanuit een anatomisch en fysiologisch standpunt zien.
De theorie van Otto Rank overstijgt dat idee. Hij stelt dat dit initiële trauma één van de eerste factoren is die onze psyche en de basis voor toekomstige angstgevoelens bepaalt. Zijn ideeën zijn zelfs nu nog steeds een bron van controverse.
De psyche van een foetus
Omtrent het geboortetrauma is er sprake van veel controverse. Eén van de bronnen van die controverse heeft te maken met de hersenontwikkeling. Sommigen geloven dat de hersenen van een baby onvoldoende ontwikkeld zijn om de geboorte als een trauma te ervaren, tenminste niet in de strikte betekenis van het woord.
Het is inderdaad zo dat de baby pijn ervaart wanneer hij geboren wordt. Vele mensen geloven echter dat dit lijden niet bepalend is voor de toekomstige geestelijke gezondheid van de baby.
Sommige onderzoeken tonen echter bij foetussen enkele heel complexe mentale fenomenen aan. Nilsson, Rottman en Lukesch hebben een onderzoek uitgevoerd dat bijzonder interessant was.
Zij bestudeerden het leven van foetussen in de baarmoeder van wie de moeder eigenlijk niet zwanger wou worden. Ze stelden vast de baby’s van deze moeders de volgende gedragingen vertoonden:
- Het apathisch syndroom: De baby’s wilden voortdurend slapen. Ze worden ook niet erg actief.
- Het hyperactief syndroom: Dit is het tegenovergestelde van het apathisch syndroom. Deze baby’s raken gemakkelijk opgewonden en huilen veel.
- Abnormale eetgewoonten.
- Buitensporig braken.
De onderzoekers kwamen tot het besluit dat de schoot van een moeder geen neutraal paradijs is. De foetus kan immers de fysiologische veranderingen bij zijn moeder aanvoelen. Dit alles heeft bovendien gevolgen voor het toekomstige gedrag van de baby.
Het geboortetrauma
Otto Rank geloofde dat het geboortetrauma de oorsprong van angstgevoelens is. Bedenk ook dat het woord “angst” afkomstig is van het Latijnse woord “angere.” Dit betekent stikken of wurgen. Het eerste gevecht in een mensenleven is zich door het nauwe geboortekanaal bewegen. Het knelt en verstikt de baby die door dit kanaal komt.
Sommige onderzoekers geloven ook dat iemand gevoelens zal gewaarworden die lijken op die van bij de geboorte wanneer hij of zij een ernstig geboortetrauma meegemaakt heeft.
Voorbeelden hiervan zijn een onverklaarbare tachycardie, hoofdpijn die voelt als buitensporige druk op de schedel, een gevoel van verdrinking of verstikking enzovoort. Dit zijn allemaal lichamelijke symptomen van een paniekaanval.
Otto Rank heeft ook een sterk emotioneel bestanddeel van het geboortetrauma omschreven: de scheiding van moeder en kind. Het gevolg is dus dat het geboortetrauma zich niet alleen beperkt tot lichamelijke gewaarwordingen.
Het betekent namelijk ook het verlies van de ideale toestand. Volgens Rank heeft deze ervaring een ernstige invloed. Hij stelt dat het ons vooral gevoelig maakt voor alle vormen van verlies.
Controverse omtrent het geboortetrauma
De theorie van het geboortetrauma heeft één van de grootste afscheidingen laten ontstaan in de geschiedenis van de psychoanalyse. Otto Rank was één van de leerlingen van Freud. Zijn stelling vormde echter een uitdaging voor de centrale inhoud van het Oedipuscomplex van Freud. Dit theoretische meningsverschil zou uiteindelijk hun relatie onherstelbare schade berokkenen.
De theorie van het geboortetrauma van Otto Rank is niet alom bekend. Toch aanvaarden een belangrijk aantal psychoanalisten, psychologen en artsen zijn ideeën. Sommigen die zijn werk onderschrijven, geloven eigenlijk dat therapie doormaken net is alsof men opnieuw geboren wordt. Volgens hen is het een kans om het eerste trauma van je leven te boven te komen.
De theorie van Freud is duidelijk meer gefundeerd dan de ideeën van Rank over het geboortetrauma. We weten nu echter meer over het leven vóór de geboorte en over de eerste paar maanden van een baby na de geboorte.
Wat we nu bijvoorbeeld weten, is dat de ervaringen van een baby tijdens die periode langdurige indrukken nalaten, ook al is hun zenuwstelsel nog niet volledig ontwikkeld. Deze ervaringen hebben een invloed op de menselijke belevenis. Ze hebben immers een impact op wie we zijn en wat we met ons leven doen.