Mary Wollstonecraft: de eerste feministe
Toen het feminisme nog niet zo bekend was als nu, toen er voor vrouwen geen plaats was buiten het huis, probeerde Mary Wollstonecraft dat te veranderen. Mary Wollstonecraft was de moeder van Mary Shelley (die Frankenstein schreef). Ook was ze een unieke vrouw, ze was namelijk filosoof, schrijver en de eerste feministe.
Helaas was Wollstonecraft in haar tijd zeer controversieel en veel mensen bekritiseerden haar ideeën. Ze stierf niet lang na de geboorte van haar dochter Mary aan een infectie die ze tijdens de zwangerschap opliep.
Na haar dood publiceerde haar man William Godwin (ook schrijver en filosoof) haar memoires om haar herinnering in leven te houden. Ondanks zijn inspanningen werd ze alleen nog maar herinnerd vanwege de controverse om haar heen. Geen van de intellectuelen van die tijd was geïnteresseerd in haar.
Virginia Woolf en andere feministen uit die tijd leverden veel inspanning om de ideeën van Wollstonecraft terug te brengen, omdat ze zo verkeerd begrepen werden.
“Mijn eigen geslacht zal het me hopelijk niet kwalijk nemen, als ik hen als rationele wezens behandel in plaats van hun fascinerende sierlijkheid te vleien, en ze te zien alsof ze in een staat van eeuwige kindertijd verkeren, niet in staat om voor zichzelf te zorgen.”
-Mary Wollstonecraft-
Mary Wollstonecraft: de eerste feministe
Haar vroege leven
Mary Wollstonecraft werd geboren op 27 april 1759 in Spitalfields (Londen). Haar familie was economisch welvarend, totdat haar vader het hele familiefortuin over de balk smeet. Hij dronk ook veel en sloeg zijn vrouw. Mary was een constante steunpilaar voor haar zussen.
Ze pleitte ook altijd voor de onafhankelijkheid van vrouwen en ging tegen de conventie in. Zo raadde ze haar zus Eliza zelfs aan om bij haar familie weg te gaan, maar de wereld was daar niet op voorbereid. Het was in die tijd een onzekere weg die ze in moest slaan.
Wollstonecraft had twee zeer belangrijke jeugdvrienden: Jane Arden en Fanny Blood. Zij hadden beiden een grote invloed op haar leven. Arden’s vader was een filosoof, en Mary koos uiteindelijk ook dat pad. Blood kwam te overlijden na de geboorte van haar kind, wat een blijvende invloed op Mary had.
Haar volwassen leven
Na de dood van Blood nam Mary de belangrijke beslissing om schrijver te worden. Het eerste waar ze over schreef waren de problemen waar vrouwen in het onderwijs en op hun werk mee te maken hadden.
Toen ze een baan probeerde te vinden, realiseerde ze zich dat vrouwen eigenlijk maar twee keuzes hadden: een nanny worden, of een gouvernante worden. Vrouwen kregen ook een veel beperktere opleiding dan mannen.
Ze is uiteindelijk wel gouvernante geworden, hoewel ze de kinderen een zeer ongebruikelijke opvoeding gaf. Ze schreef twee boeken op basis van die ervaring: Thoughts on the education of daughters (1787) en Original stories from real life (1788).
Ze schreef het eerste boek in een stijl die in die tijd heel gebruikelijk was. Wat echter ongebruikelijk was, was dat ze schreef over alleenstaande vrouwen en hun gebrek aan economische vrijheid. Dit was geen perspectief dat men toen verwachtte te horen.
Later kreeg ze een baan bij een uitgeverij van Joseph Johnson. Daar werkte ze als vertaler en publiceerde ze uiteindelijk A vindication of the rights of men (1790). Het was een reactie op Edmund Burke’s Reflections on the revolution in France (1790).
In dit boek valt ze de erfelijke rechten en de aristocratie aan en verdedigt ze het idee van een republiek. Dit controversiële boek was echter slechts een voorproefje van wat later zou komen.
Waarom beschouwt men Mary Wollstonecraft als een feministe?
Mary Wollstonecraft vertrok in 1792 naar Parijs, tijdens de chaotische tijd dat Lodewijk XVI op het punt stond te worden geëxecuteerd onder de guillotine. Haar leven nam daar een grote wending.
Ze publiceerde A vindication of the rights of woman (1792), werd verliefd op Gilbert Imlay en kreeg een kind met hem. Ze raakte echter in een diepe depressie toen de relatie stukliep.
Het was de 18e eeuw, er vonden revoluties plaats en Wollstonecraft was een alleenstaande moeder. Ze probeerde zelfmoord te plegen toen ze terugging naar het Verenigd Koninkrijk.
Paradoxaal genoeg raakte deze sterke vrouw, die zo vurig haar eigen rechten en onafhankelijkheid verdedigde, in een depressie als gevolg van een romantische relatie. Het is lastig om Mary Wollstonecraft een feministe te noemen, omdat de term toen nog niet bestond.
Toch, als je A vindication of the rights of woman leest, in het Nederlands vertaalt als Pleidooi voor de rechten van de vrouw, zul je beseffen dat het een vroege oproep tot actie is.
Wat heeft ze precies bekritiseerd? Ten eerste vond ze dat romantische romans vrouwen de indruk gaven dat ze geen eigen gedachten hadden en afhankelijk waren van mannen. Ze pleitte er ook voor om vrouwen dezelfde rechten te geven als mannen, inclusief onderwijs.
Een van haar beste argumenten was dat vrouwen van nature niet minderwaardig zijn. Ze zei dat gebrek aan onderwijs daar een groot deel van uitmaakte. Dit schoot in het verkeerde keelgat van vrijwel alle andere denkers van toen. Maar Wollstonecraft ging zelfs nog een stap verder.
Op een gegeven moment stelde ze schilder en schrijver Henry Fuseli voor om een open relatie met haar en zijn vrouw aan te gaan. Dit was echter een tijd waarin polyamorie meer dan taboe was, en dit voorstel had grote gevolgen.
Het einde van haar leven
Mary Wollstonecraft had het moeilijk om over haar romantische teleurstellingen heen te komen. Ze schreef Fuseli eindeloze brieven en probeerde opnieuw zelfmoord te plegen.
In 1796 publiceerde ze een boek over een aantal van haar reizen: Letters written during a short residence in Sweden, Norway, and Denmark. Ze ging op reis om te proberen Imlay terug te krijgen, maar realiseerde zich dat ze geen enkele kans maakte.
In dit boek schrijft ze over een groot aantal verschillende sociale kwesties en haar eigen identiteit en relatie met de wereld. Natuurlijk pleit ze ook voor de vrijheid en opleiding van vrouwen. Tegen het einde accepteert ze dat haar relatie met Imlay voorbij is.
Terug in Londen ontmoette ze William Godwin, een schrijver en filosoof wiens ideeën een voorloper waren van het anarchisme. Ze trouwden en stelden enkele regels op om de onafhankelijkheid van Wollstonecraft te respecteren. Dit betekende dat ze in aparte, maar met elkaar verbonden huizen woonden.
Na haar huwelijk begon ze weer veel te schrijven. Helaas duurde dit geluk niet lang. Mary stierf op 38-jarige leeftijd, niet lang na de geboorte van haar tweede dochter, Mary Shelley. Godwin voedde beide meisjes op en hertrouwde later in zijn leven.
Na haar dood
In 1978 publiceerde Godwin het boek De memoires van de auteur van Een rechtvaardiging van de rechten van de vrouw. Zoals we echter al eerder zeiden, konden de mensen dit niet echt waarderen. Het boek is een verzameling van een aantal van Wollstonecrafts brieven en andere teksten.
“Maak van vrouwen rationele wezens en vrije burgers, en zij zullen snel goede vrouwen worden – dat wil zeggen, als mannen de plichten van mannen en vaders niet verzaken.”
-Mary Wollstonecraft-
Tegenwoordig klinkt wat ze toen aankaartte heel logisch. In die tijd was het echter zeer omstreden. De wereld was blijkbaar nog niet klaar voor een vrouw als Mary Wollstonecraft.
Sommigen beschouwen Mary Wollstonecraft als de eerste feministe. In zekere zin was ze dat wel, ook al was ze niet de eerste vrouw in de geschiedenis die rechten eiste.
Het feminisme was nog niet echt begonnen, maar haar boeken bevatten enkele van de vroegste ideeën, waar tot 1900 niemand veel aandacht aan besteedde. Het is mede dankzij haar dat vrouwen zijn waar ze nu zijn.