Je gebruikt voelen: het gebrek aan wederkerigheid in een relatie

Als je je gebruikt voelt, breekt er iets in je. Dat komt omdat het menselijk brein een sociale entiteit is die veilige relaties nodig heeft die gebaseerd zijn op wederkerigheid.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Raquel Aldana.

Laatste update: 26 september, 2023

Geven en nemen. Het is de basis van elke succesvolle relatie. Maar als het niet gebeurt en je merkt dat je alleen maar geeft zonder er iets voor terug te krijgen, dan kun je je gebruikt voelen. Bijvoorbeeld, als jij degene in je relatie bent die er altijd voor je partner is, die hem of haar een goed gevoel geeft en het leven gemakkelijker maakt. Toch reageren ze gewoon niet zoals je zou verwachten.

Op zulke momenten voel je je verdrietig, teleurgesteld, boos en wantrouwend. Dat komt omdat een van de belangrijkste principes van menselijke relaties wederkerigheid is.

Wederkerigheid kan echter gezien worden als een tweesnijdend zwaard. Dat komt omdat je de neiging hebt er zoveel op te vertrouwen. Het zit zelfs zo ingebakken in je manier om relaties te begrijpen, dat het de reden is waarom anderen je gaan gebruiken en misbruiken om te krijgen wat ze willen.

Gebruikt worden: de effecten van manipulatie

Je zult eerder je geheimen vertellen aan iemand die ook iets persoonlijks met je heeft gedeeld. Op dezelfde manier ben je eerder geneigd om gunsten te verlenen aan iemand die ze eerder voor je heeft gedaan, hoe klein ze ook waren. Als deze handelingen in evenwicht zijn, is er geen probleem.

In het geval van misbruikers bieden ze echter iets aan, maar dat iets is gebaseerd op een valse wederkerigheid. Op dat moment zul je je gebruikt voelen. Dat komt omdat je leven grotendeels wordt bepaald door hoe je je voelt en je je uiteindelijk gedraagt op de enige manier die je kent.

Elizabeth Hoffman, van de Universiteit van Michigan (VS), voerde een onderzoek uit (Engelse link) op basis van de speltheorie van Nobelprijswinnaar John Forbes Nash Jr. Hieruit bleek dat mensen lijden aan een gebrek aan wederkerigheid. In feite is het als een ‘aanval’ op de sociale principes van respect en betrokkenheid in de samenleving.

Verwar vriendelijkheid niet met naïviteit

Misschien voel je je slecht als je iemand geen plezier doet. Daarom overweeg je het niet te doen. Maar waarom zou je iets doen wat je emotioneel niet beloont? Wat je moet doen is proberen vriendelijkheid en naïviteit niet door elkaar te halen. Anders zul je je uiteindelijk weer gebruikt voelen.

Op een gegeven moment realiseer je je in dit soort relaties dat er iets niet klopt en dat je niet gecompenseerd of beloond wordt. Dit kan ertoe leiden dat je je achterdochtig en paranoïde gaat gedragen zonder veel rechtvaardiging. Dit voedt op zijn beurt weer een vicieuze cirkel.

Toch hoeft gebruikt voelen niet altijd te betekenen dat je gebruikt wordt. Soms komt het doordat anderen niet reageren zoals jij wilt. Dit irriteert je en je voelt je, ten onrechte, gebruikt. Daarom moet je altijd voorzichtig en geduldig zijn en de situatie beoordelen voordat je tot de conclusie komt dat er misbruik van je wordt gemaakt.

Het risico om anderen te wantrouwen

Als ze je één keer verraden, heb je daar last van. Maar als ze het herhaaldelijk doen, gebeurt er iets complexers. Je begint wantrouwend te worden. Dit betekent dat je fouten kunt maken bij het interpreteren van de acties van anderen.

Bovendien zullen anderen door dit soort gedrag jou ook gaan wantrouwen. Geleidelijk aan vorm je het fenomeen dat bekend staat als een self-fulfilling prophecy.

Sterke relaties bevatten vertrouwen

Vertrouwen is uiterst belangrijk in elke relatie. Op het moment dat een ander je persoonlijke grenzen overschrijdt en inbreuk maakt op je rechten, kun je dan ook zeggen dat er misbruik wordt gemaakt van je vertrouwen. Op dat moment voel je je gebruikt, lijd je en verzwakken je psychologische en emotionele spieren die je vroeger kracht gaven.

Er is een dunne lijn tussen het gebruik en misbruik van vertrouwen. Daarom moet je oppassen dat je niet de fout maakt om aan alles toe te geven omdat je je moreel verplicht voelt.

Wederkerigheid: een essentieel principe in elke relatie

Elke relatie vereist wederkerigheid. Relaties moeten echter nooit gereduceerd worden tot “ik geef jou precies terug wat jij mij geeft”. Vergeet niet dat volwassen liefde niet onvoorwaardelijk is en dat zonder wederkerigheid de liefdesband verwatert.

Vriendschappen zijn ook gebaseerd op wederkerigheid. Daarom zijn valse vrienden alleen geïnteresseerd in hun eigen voordelen en houden ze geen rekening met je welzijn of de schade die ze je kunnen berokkenen. Hier is wat advies:

• Blijf bij je eigen werk. Dit betekent niet dat je een collega op het werk geen plezier mag doen. Maar je moet niet degene zijn die uiteindelijk al het grondwerk moet doen of de saaiste taken.
• Wederkerigheid betekent niet dat je op dezelfde manier moet teruggeven. Het gaat echter wel om het plezier van geven en ontvangen. Beide partijen moeten het voelen en beide partijen moeten het doorgeven.

Conclusie

Je moet leren om geen schadelijke relaties aan te gaan en er niet mee door te gaan. Zorg ervoor dat je assertief nee kunt zeggen. Leer jezelf te waarderen. Onthoud dat wat je doet een prijs heeft en die prijs is dat je je goed voelt.

Begrijp dat als iets je oneerlijk lijkt, je er niet over moet zwijgen, hoewel je natuurlijk wel voorzichtig moet zijn. Want soms kan het tonen van overdreven wantrouwen ervoor zorgen dat anderen jou wantrouwen. Op die manier kun je uiteindelijk mensen van je vervreemden die belangrijk in je leven zouden kunnen zijn of worden.