Illusoire correlatie, wat houdt dit in?

Wat is illusoire correlatie? Hoe beïnvloedt deze cognitieve bias je dagelijkse leven? Blijf lezen om erachter te komen!

Illusoire correlatie is wanneer je een verband ziet tussen twee variabelen in je omgeving, ongeacht of een dergelijke relatie bestaat of niet. Het is een fenomeen dat gebaseerd is op hoe de hersenen informatie verwerken om in je omgeving te kunnen functioneren.

Vaak komt je interpretatie van wat je om je heen ziet echter niet helemaal overeen met de werkelijkheid. Dat kan leiden tot aannames die volledig op je ervaring zijn gebaseerd. Een perfect voorbeeld van illusoire correlatie is datgene wat stereotypen en vooroordelen over bepaalde groepen mensen veroorzaakt.

Wat houdt illusoire correlatie in?

Zoals we hierboven vermeldden is illusoire correlatie de perceptie van een relatie tussen twee elementen die al dan niet bestaan. Het is een vooringenomenheid voor bevestiging waarbij de ervaring van iemand ertoe leidt dat twee dingen als onderling afhankelijk worden bestempeld, ook al zijn ze dat misschien niet.

De individuele ervaring hoeft niet direct te zijn als het gaat om het tot stand brengen van bepaalde associaties. Met andere woorden, er zijn overtuigingen op cultureel en maatschappelijk niveau die deze vooroordelen bevorderen, zelfs als je geen directe ervaring hebt met de elementen die voorhanden zijn.

Een voorbeeld is mensen met tatoeages en piercings als gevaarlijk of mensen die een uniform dragen  als geschoold en gehoorzaam beschouwen.

De kenmerken van illusoire correlatie

Illusoire correlatie leidt er vaak toe dat je blindelings je cognitieve vooroordelen volgt. Met andere woorden, je bent er vast van overtuigd dat er een verband bestaat tussen twee variabelen die geen verband houden.

In eenvoudige bewoordingen vereenvoudigt illusoire correlatie bepaalde mentale processen, waardoor je handelt op basis van wat je ervaring (direct of indirect) je vertelt.

Op dezelfde manier wordt het gedrag van bepaalde groepen in de samenleving ook vereenvoudigd en handelen we op basis van de beschikbare informatie. Illusoire correlatie is dus een soort mentale kortere weg die de relatie tussen twee of meer variabelen vereenvoudigt.

Sociale psychologie

De samenleving beïnvloedt bepaalde soorten overtuigingen, gedragingen en attitudes. We gedragen ons op de een of andere manier en voelen ons het meest op ons gemak in onze eigen sociale groepen.

Als gevolg beïnvloedt illusoire correlatie het gevoel bij bepaalde sociale groepen te horen, waardoor soms de verschillen tussen groepen toenemen. Dit verklaart waarom bepaalde denkwijzen gunstig zijn voor de groepen waartoe we behoren. Je geest zoekt van nature het positieve onderscheidend vermogen van je eigen groep.

Voorbeelden uit de praktijk

Hier zijn enkele specifieke voorbeelden van deze vooringenomenheid:

• Mensen met tatoeages associëren met criminelen.
• Ervan uitgaan dat mensen met een laag inkomen ook ongeschoold zijn.
• Denken dat mensen van verschillend rassen/etniciteiten gevaarlijk zijn.
• Geloven dat mensen die zich goed kleden en fysiek aantrekkelijk zijn, ook hoogopgeleid en rijk zijn.

Illusoire correlatie in andere contexten

Illusoire correlatie bestaat niet alleen in termen van sociale groepen. Als je een keer iets hebt meegemaakt, leidt illusoire correlatie ertoe dat je gelooft dat het weer op precies dezelfde manier zal gebeuren. Hier zijn andere concrete voorbeelden:

Amuletten

Laten we zeggen dat er verschillende slechte dingen achter elkaar zijn gebeurd met iemand. Deze persoon hoort dat bepaalde amuletten het vermogen hebben om ‘slechte energie’ kwijt te raken. Als ze zo’n amulet kopen, merken ze dat ze ‘meer geluk’ hebben (Engelse link).

Zo begint hij of zij het gebruik van amuletten te associëren met het voorkomen van slechte energie. Zelfs als het individu slechte ervaringen heeft terwijl hij er een gebruikt, zal hij het waarschijnlijk toch blijven gebruiken.

Horoscopen

Het lezen van de horoscoop beïnvloedt bepaalde processen van werkelijkheidsperceptie. Met andere woorden, mensen die horoscopen lezen, hebben de neiging om de kenmerken te geloven die hen beschrijven.

Het zijn namelijk meestal aannames die voor het grootste deel van de bevolking gelden. Ze concentreren zich dus op de details waarmee ze zich het meest identificeren en negeren de details die niet van toepassing zijn.

Geluk

In dezelfde geest als amuletten, is geluk een ander fenomeen dat kwetsbaar is voor illusoire correlaties. Bijvoorbeeld mensen die altijd naar sollicitatiegesprekken gaan met een ‘gelukkig’ paar sokken en als het gelukt is dit dus aan die sokken toeschrijven.

Mensen associëren pech ook met bepaalde kleding, mensen en voorwerpen. Illusoire correlatie geeft een interessant inzicht in hoe we ons gedragen met bepaalde objecten of mensen op basis van onze ervaringen uit het verleden.