Huiswerk bij psychotherapie: het doel en de voordelen ervan

Huiswerk vergroot de betrokkenheid en autonomie van de patiënt, verkort de duur van de therapie en optimaliseert de effectiviteit ervan. Ontdek het belang van deze oefeningen tussen de sessies door.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 12 april, 2023

Als je nog nooit bij een psycholoog bent geweest, weet je misschien niet dat ze vaak huiswerk bij psychotherapie inplannen. Aan de andere kant, als je psychotherapie hebt ondergaan, kan het je vreemd hebben geleken om aan deze oefeningen te moeten voldoen.

In feite heeft het je misschien zelfs oneerlijk geleken om buiten de sessie tijd te moeten besteden aan het verder werken aan jezelf. Deze activiteiten zijn echter uiterst belangrijk in het totale proces.

Dat gezegd hebbende, niet alle professionals plannen huiswerk in en elke soort psychotherapie heeft zijn eigen procedures. Een soort psychotherapie die wel vaak huiswerk inplant is de cognitief-gedragstherapeutische soort.

Deze therapie is bewezen (Spaanse link) als een effectieve interventie voor veel psychische stoornissen. We gaan uitleggen welk soort huiswerk therapeuten geven en welke doelen het dient.

Huiswerk bij psychotherapie

Dit zijn een reeks activiteiten of oefeningen die de psycholoog ontwerpt en aan de cliënt voorstelt om tussen de sessies door uit te voeren. Deze taken nemen geleidelijk toe in moeilijkheidsgraad en sturen tot op zekere hoogte het therapeutische proces.

In feite zal de therapeut vaak de eerste paar minuten van elke sessie wijden aan het doornemen van de oefeningen. Daarna vervolgen ze de sessie op basis van de informatie die de cliënt heeft verstrekt.

Zowel de patiënt als de therapeut zijn het eens over de geplande taken. De patiënt betrekt zichzelf er geleidelijk bij naarmate de sessies vorderen. Bovendien werken ze mee aan het ontwerp van het huiswerk en passen ze het aan hun specifieke situatie aan. De therapeut legt ze niet op.

Evenmin moet de patiënt ze zien als het soort huiswerk dat op school wordt gegeven. In feite zijn het gewoon suggesties die het therapie- en herstelproces helpen versnellen en optimaliseren.

Afhankelijk van het stadium van de therapie vervullen deze huiswerktaken verschillende doelen. Bijvoorbeeld aan het begin van de psychotherapie helpen ze de therapeut een basislijn vast te stellen en beter te begrijpen wat de cliënt denkt, voelt en doet, in welke contexten en om welke redenen.

Tijdens het proces stelt het huiswerk hen in staat de gemaakte vorderingen te oefenen en te internaliseren. Terwijl deze taken tegen het einde vooral bedoeld zijn om terugval te voorkomen en eventuele veranderingen te versterken.

De soorten huiswerk bij psychotherapie

De therapeut kan verschillende taken voorstellen als aanvulling op het werk dat in overleg wordt gedaan. Alles hangt af van het probleem waaraan gewerkt moet worden en de specifieke behoeften van de cliënt. Enkele van de meestvoorkomende soorten huiswerk bij psychotherapie zullen we hieronder beschrijven.

Zelfcontrole

Dit is een van de nuttigste hulpmiddelen. Het maakt het mogelijk problematische gedragingen of cognities op te sporen, te identificeren en te begrijpen, om er later aan te werken. Men gebruikt hier vaak zelfmonitoring bij, waarbij de patiënt de frequentie van bepaalde gebeurtenissen opschrijft. Bijvoorbeeld hun gedachten en de context die hen omringt.

Af en toe kan ook iemand uit hun omgeving gevraagd worden om mee te werken en betrokken te raken bij dit proces. Als het bijvoorbeeld gaat om nerveuze gewoonten, kan het voor de patiënt moeilijk zijn om te herkennen wanneer hij ze uitvoert.

Introspectie en zelfkennis

Als een cliënt betrokken wil worden bij zijn psychotherapieproces, moet hij openstaan voor het kennen, begrijpen en onderzoeken van delen van zijn innerlijke wereld die hij eerder misschien over het hoofd heeft gezien. Dat komt omdat de therapeut hen kan vragen na te denken over een bepaalde persoon, situatie of gebeurtenis en hun indrukken en gevoelens daarover op te schrijven.

Schrijven is in feite enorm therapeutisch. Het stelt de cliënt in staat zijn ideeën te ordenen en zijn ingewikkelde emoties te uiten, waardoor het een krachtige oefening is.

Bibliotherapie en filmtherapie

Geschreven en audiovisueel materiaal kan ook een goede aanvulling zijn, omdat het de cliënt in staat stelt het perspectief waarmee hij naar een probleem kijkt te veranderen, er meer over te leren, of nieuwe vaardigheden te verwerven.

Daarom zou de therapeut als huiswerk kunnen voorstellen dat de cliënt bewust en toegewijd een boek of een bepaald hoofdstuk ervan leest, of een film bekijkt. In de daaropvolgende sessie delen ze hun reacties en indrukken en werken ze aan dit materiaal.

Praktische oefeningen

Ten slotte kan de therapeut ook verschillende oefeningen programmeren om bepaalde copingvaardigheden of strategieën te oefenen. De therapeut kan de cliënt bijvoorbeeld vertellen om regelmatig ademhalings- en ontspanningsoefeningen te oefenen. Als alternatief kan hij hem vragen om bepaalde assertieve technieken in praktijk te brengen die hij in overleg heeft geleerd.

De therapeut kan bij de behandeling van verschillende angststoornissen aanraden om tussen de sessies door blootstelling aan bepaalde situaties uit te voeren.

Het belang en het nut van huiswerk bij psychotherapie

Deze taken zijn even belangrijk als het werk dat in overleg wordt gedaan. Door ze na te leven kan de cliënt namelijk verschillende voordelen verkrijgen. Ze:

• helpen hem zijn situatie en het te bewerken probleem beter te begrijpen.
• stellen hen in staat nauwkeuriger en betrouwbaarder informatie te verkrijgen over hun problematische cognities en gedragingen.
• zijn uiterst nuttig om vaardigheden te oefenen en nieuwe manieren van handelen te consolideren.
• maken het mogelijk de behandeling in te korten en effectiever te maken.
• bevorderen de autonomie van de cliënt. Hierdoor zijn ze in staat zichzelf te ontwikkelen en te beheren zonder afhankelijk te zijn van de therapeut.

Ondanks deze voordelen tonen sommige cliënten af en toe weerstand tegen het uitvoeren van bepaalde taken of oefeningen. Dit kan duiden op een gebrek aan betrokkenheid bij het proces. Of ze hebben twijfels over de taken zelf of over de hoge mate van complexiteit ervan.

Daarom is het belangrijk dat cliënt en therapeut samenwerken. Dit helpt hen hun motivatie te vergroten, het belang van elk huiswerk in te zien, en er het maximale uit te kunnen halen.