Het verband tussen vetfobie en tv

Vetfobie veroorzaakt veel leed. Tegelijkertijd wordt het nog steeds grotendeels vergeten door de media. In feite bestendigt het gedrag ervan, in veel gevallen met medeplichtigheid van de kijker, stereotypen en voedt het onconstructieve debatten.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Andrea Pérez.

Laatste update: 29 mei, 2023

Het woord vetfobie is ons niet langer vreemd. Sterker nog, het wordt steeds populairder. Het woord definieert het geweld, de haat, de afwijzing en de discriminatie waaronder mensen met overgewicht lijden.

De boodschap die mensen met overgewicht krijgen van hun familie, de werkomgeving, de medische wereld, de sociale media en de media is dat hun lichaam ongeldig is. Deze voortdurende stigmatisering genereert emotionele gevolgen bij degenen die aan overgewicht lijden. Bijvoorbeeld eetstoornissen en angst bij de omgang met zowel anderen als zichzelf.

Tegenwoordig is vetfobie goed ingeburgerd en genormaliseerd in onze cultuur. Hier speelt zowel een individuele als een collectieve verantwoordelijkheid. In dat laatste hebben de media grote macht.

Door hun grote invloed en het grote bereik van hun discours zijn de media inderdaad een grote spreker voor sociale verandering. Maar ondanks het feit dat ze de laatste jaren geprobeerd hebben om meer inclusieve producten te maken, blijft discriminatie van dikke mensen een onopgelost probleem.

Vetfobie in het openbaar: Berta Vázquez en de Goya’s

Op 11 februari 2023 vond in Spanje het gala van de Goya Awards plaats. Het is een evenement dat gewijd is aan het eren van de Spaanse cinema. De Goya’s zijn inderdaad de belangrijkste filmprijzen in Spanje.

Elk jaar worden ze door miljoenen mensen bekeken. Dit jaar waren er meer dan twee en een half miljoen kijkers (Spaanse link). Op het meest bekeken moment overschreed het gala zelfs de zeven miljoen.

Ongetwijfeld wekken de Goyas grote belangstelling, maar ze lokken ook debat en controverse uit. Dit jaar draaide een van de controverses, hoewel niet de enige, om de actrice Berta Vázquez. En de kwestie die de mediakoppen vulde was vetfobie.

Toen Berta, belast met het uitreiken van de Goya voor beste Europese film, op de zogenaamde rode loper verscheen (dit jaar blauw), stonden de sociale media vol met opmerkingen over haar lichaamsbouw. Veel mensen uitten hun bewondering voor de artieste. Anderen waren echter grof en beledigend over de manier waarop ze eruit zag.

Dit bracht het debat over vetfobie in alle media. In de journalistieke wereld werd unaniem gereageerd door steun te betuigen aan de actrice en de negatieve commentaren te veroordelen. Het is echter ook waar dat de media dagelijks een esthetische canon promoten die niet bijzonder divers is.

Dat dit debat zulke dimensies bereikte was nodig om het maatschappelijk bewustzijn van het probleem te vergroten. Immers, hoewel krantenkoppen van steun degenen die zichzelf weerspiegeld zien in de huid van deze actrice kunnen troosten, is het zinloos als de media de rest van de tijd discriminatie blijven bestendigen.

Daarom moeten we als consumenten en kijkers kritisch zijn en eisen dat de audiovisuele producten die we consumeren in overeenstemming zijn met de waarden die we maatschappelijk willen bevorderen.

Vetfobie in de media

De takken waarlangs esthetisch geweld via de media blijft voortduren zijn zeer divers. Tv omvat vele audiovisuele sectoren zoals reclame, journalistiek en fictieve producten zoals amusementsseries. Allemaal bestendigen ze, elk op hun eigen manier, de discriminatie van lichamen die niet aan de maatschappelijke normen voldoen.

Reclame

Reclame is utilitair. Het maakt gebruik van de behoeften van de bevolking en buit die uit om producten te verkopen. Als de bevolking het idee heeft dat lichamen alleen geldig zijn als ze dun zijn, zal de reclame die bewering gebruiken om haar doel uit te voeren. En, als dit altijd gericht is op dunne lichamen, zal het idee dat dit de enige geldige zijn versterkt worden. Het is een vicieuze cirkel.

In de reclamesector is onzichtbaarheid een van de belangrijkste instrumenten voor discriminatie. Veel reclamemakers gebruiken inderdaad wat maatschappelijk als mooi wordt beschouwd en gooien de rest weg.

In de maatschappij is het lichaam dat als mooi wordt beschouwd dun of atletisch. Daarom gebruikt de reclame die. Het niet-beeldschone laten ze niet zien. Voor deze industrie bestaan ze niet.

Bijvoorbeeld, hoeveel parfumreclames herinner je je dat je op televisie hebt gezien waarvan de hoofdpersoon een zwaarlijvige vrouw is? Of, hoeveel zwaarlijvige mannen zie je suggereren om een rekening te openen bij de bank die zij gebruiken?

De weinige keren dat zwaarlijvige lichamen in televisiereclame te zien zijn, blijven een groot aantal vooroordelen in stand houden. Ze worden bijvoorbeeld alleen gebruikt om de ‘voor’ en ‘na’ van een wonderbaarlijke gezichtscrème te laten zien.

Of om de werking van een maagzuurremmer na een zware maaltijd te demonstreren. Kortom, lichamen met overgewicht verschijnen alleen in de reclame om ons het idee te verkopen dat ze ongeldig zijn en om problemen voor te stellen die ‘opgelost’ moeten worden.

De laatste jaren hebben verschillende merken echter besloten de gok te wagen en lichamen met andere afmetingen in hun reclames te laten zien. Hoewel deze campagnes meestal beladen zijn met controverse, maken ze in ieder geval het soort lichamen zichtbaar en normaliseren ze die voorheen verborgen bleven.

Journalistiek

Er zijn veel nieuwsberichten die de nadruk leggen op lichamelijke veranderingen, meestal van beroemde vrouwen. Actrices, zangers en beroemdheden zien hun lichaam in de tabloids aan de tand gevoeld door de media. Elke zomer staan de tijdschriften vol met bekende vrouwen in badpak. Hun striae, cellulitis, huidstriemen en vetverdeling worden millimeter voor millimeter geanalyseerd.

In feite wordt elke fysieke verandering die een relatief beroemde vrouw ondergaat een krantenkop in dit soort pers. Terwijl sommigen gewoon de foto’s afdrukken, theoretiseren anderen over de redenen van de lichamelijke veranderingen. Dit soort krantenkoppen maakt het lichaam van vrouwen tot voorwerp van discussie. Ze halen de media-aandacht af van hun werk, talent en toewijding.

Dit soort acties moet worden uitgebannen. De journalistiek heeft de enorme macht van informatie in handen. Ze moeten zich laten leiden door ethische plichten, waarvan één het verdedigen van gelijkheid is.

Verschillende organisaties en verenigingen hebben gidsen opgesteld (Engelse link) die professionals helpen gelijkheid te bevorderen en vooroordelen niet te reproduceren.

Enkele richtlijnen zijn het gebruik van inclusieve beelden, passende en niet-vexatoire terminologie, obesitas niet koppelen aan vooroordelen als luiheid of zwakte, en het gewicht van een persoon niet associëren met zijn capaciteiten of talent.

Fictieseries en films

Net als bij de eerder genoemde formats blijft in fictieseries en films de onzichtbaarheid van mensen met obesitas of overgewicht de norm. In deze audiovisuele producten is dit feit extra opvallend, omdat hun plots meestal gebaseerd zijn op onderwerpen van algemeen belang en maatschappelijke debatten. Toch blijft het debat over respect voor alle soorten lichamen onbeantwoord.

Jarenlang zijn mensen met overgewicht niet te zien geweest in de plots van onze favoriete series en films. De personages werden altijd gespeeld door mensen met normatieve lichamen.

Deze onzichtbaarheid bereikte zelfs zo’n punt dat de industrie liever dunne acteurs en actrices vermomde met dikke pakken dan dat ze acteurs met overgewicht inhuurde. Zo zijn Monica in Friends, Betty Draper in Mad Men, Smichdt in New Girl, Rosemary in de film Blind Love, en Barney in How I Met Your Mother slechts enkele voorbeelden.

De minimale representatie van lichamen met overgewicht in fictie heeft gediend als instrument voor komedie. Inderdaad, als er een personage met overgewicht werd afgebeeld werden ze meestal op een burleske en stereotiepe manier afgebeeld.

Dit diende om vooroordelen te reproduceren en te bestendigen door mensen met overgewicht voor te stellen als lui, onhandig, vraatzuchtig, onzeker en seksueel onaantrekkelijk.

Bestrijding van vetfobie door inclusie en zichtbaarheid

Onlangs hebben verschillende makers gepleit voor het aan de kaak stellen van de gevolgen die vetfobie met zich meebrengt. In feite stellen sommige van deze producties expliciet aan de kaak hoe esthetische discriminatie de geestelijke gezondheid van lijders kan aantasten.

Andere makers hebben besloten het proces van inclusie te gebruiken door de lichaamsdiversiteit van hun personages uit te breiden. Dit zendt de boodschap uit dat in hun producties alle soorten lichamen acceptabel zijn voor elk soort plot. Hier zijn enkele voorbeelden:

Enkele voorbeelden van inclusieve series en maatschappijkritiek

Een serie die laat zien hoe vetfobie een individu mentaal kan beïnvloeden is My Mad Fat Diary. Deze Britse serie is gebaseerd op een autobiografisch boek. Het vertelt het verhaal van Rae, een zwaarlijvige tiener die uiteindelijk wordt opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis vanwege een eetstoornis.

Na vier maanden aan zichzelf gewerkt te hebben, moet Rae onder ogen zien weer naar school te gaan. We zien hoe de haat die ze voelt tegen haar lichaam en zichzelf dagelijks haar familie, vrienden en partnerrelatie beïnvloedt.

In de komische trant is de serie Dietland, gebaseerd op het boek van Sarai Walker, een kritische satire op vetfobie en de dictatuur van de fysicus. De hoofdpersoon, Plum, is een journaliste met overgewicht die ghostwrites maakt voor een tienertijdschrift. In haar werk bevordert ze vetfobie.

Maar tegelijkertijd verlangt ze ernaar bij de groep van normatieve en dunne lichamen te horen en niet langer mishandeld te worden. Uiteindelijk bewandelt Plum, samen met de hulp van andere vrouwen, een pad dat leidt naar zelfacceptatie en empowerment.

Er zijn ook verschillende voorbeelden van inclusie. Felice, uit Young Royals, doorbreekt de mythe dat het populaire meisje op de middelbare school altijd mager is. Terwijl Hannah uit Girls ons leert dat haar humeur niet afhangt van haar lichaam.

In de gevangenisserie Orange is the New Black is lichaamsdiversiteit de norm. En Shrill leert ons dat ons geluk niet moet afhangen van ons gewicht en dat we, om ons leven aangenamer te maken, ons lichaam niet hoeven te veranderen als we dat niet willen.

Onze verantwoordelijkheid

De media zijn niet de enigen die verantwoordelijk zijn voor het bestaan van dit soort discriminatie. Ook wij zijn verantwoordelijk als deelnemers aan de samenleving. Vetfobie is multicausaal. Het is een discriminatie die diep geworteld is en dwars door meerdere gebieden heen loopt.

Bij het consumeren van dit soort producten moeten we er kritisch naar kijken. Door te onderscheiden welke voorstellingen schadelijk zijn, kunnen we ze veroordelen en niet langer in stand houden. Het is essentieel dat we stem geven aan de getuigenissen en ervaringen van mensen die hun leven geconditioneerd zagen door discriminatie van hun lichaamsbouw.

Het gaat er niet alleen om te werken aan onze empathie ten opzichte van mensen die elke dag moeten lijden onder de gevolgen van het leven met een niet-reglementair lichaam, maar we moeten ook werken aan het identificeren van hoe we deze discriminatie in stand houden en onze vooroordelen veranderen.