Hebben dieren gevoel voor humor? De wetenschap zegt ja
Mensen aan het lachen maken vereist een hoog cognitief niveau. Daarom zou je waarschijnlijk verwachten dat de vraag of dieren gevoel voor humor hebben, met enige scepsis wordt bekeken. Lachen, samen met het vermogen om bij anderen te lachen of ten koste van anderen te lachen, is echter bij verschillende soorten aangetoond.
Verschillende onderzoeken ondersteunen het idee dat we niet de enigen zijn met het vermogen om bepaalde mentale mechanismen in gang te zetten. Die mechanismen waarvan we misschien ten onrechte hebben gedacht dat ze exclusief waren voor mensen. Lachen is zo’n mechanisme. Bovendien is er een positieve kant aan het begrijpen hoe dieren het doen. Het helpt ons te begrijpen hoe wij mensen het doen.
De eerste stap bij het ontdekken van mentale processen bij dieren is om te beslissen hoe elk proces moet worden gedefinieerd. Daarom stellen we de vraag, wat zijn humor en lachen precies? Daarna bespreken we de bevindingen die tot nu toe zijn gedaan met betrekking tot dieren en gevoel voor humor.
Gevoel voor humor
Veel dieren hebben het vermogen om te “lachen” als reactie op bepaalde positieve sociale situaties voor hen. Met andere woorden, ze tonen emotionele uitingen. Bijvoorbeeld het hijgen van een gorilla of het kwispelen van de staart van een hond. Deze worden geassocieerd met spel of sociale interactie.
Waar bestaat humor echter uit? Wat maakt een scenario grappig in plaats van alleen maar prettig of aangenaam? Hieronder bespreken we de twee meest complete benaderingen voor de verklaring van dit fenomeen en de minimale vereisten.
Theorie van incongruentie
Dit is de meestvoorkomende theorie voor het verklaren van humor. Het belangrijkste uitgangspunt is dat humor het resultaat is van de identificatie van een inconsistentie tussen verwachting en realiteit. Denk bijvoorbeeld aan een grap. Het is een verhaal dat wijst op een conclusie maar op een andere en verrassende manier eindigt. Daarom is het komisch.
Deze theorie suggereert dat humor het vermogen inhoudt om inconsistenties te identificeren. Hoewel het bij bepaalde soorten moeilijk aan te tonen is, is het gedocumenteerd bij grote primaten die gebarentaal kunnen begrijpen.
Goedaardige verkrachtingstheorie
Deze theorie gaat verder dan het idee van een inconsistentie tussen verwachting en resultaat. Het beweert dat humor verschijnt in situaties waarin het welzijn, de identiteit of het normatieve geloofssysteem van het individu wordt bedreigd.
Deze situaties, hoewel het paradoxaal lijkt, hebben de toestemming van de persoon. Deze theorie werkt goed om het fenomeen kietelen te verklaren. In dit geval respecteert de ene persoon de persoonlijke ruimte van de ander niet en legt hij fysiek contact op gevoelige gebieden.
Het is een aanpak zonder slechte bedoelingen, het verrast het slachtoffer en het is grappig – zelfs als ze er zo snel mogelijk vanaf willen. Bovendien is het onmogelijk om jezelf te kietelen.
Gevoel voor humor bij dieren
Op basis van sommige van deze theorieën kunnen dieren inderdaad gevoel voor humor hebben. Op dit moment is het echter alleen bij sommige soorten aangetoond.
Je zou je kunnen voorstellen dat dit de mensapen zouden zijn. Hoewel zij de voorlopers waren, is de afgelopen jaren gebleken dat andere soorten, ver verwijderd van de mens, gevoel voor humor bezitten. Lees verder om meer te weten te komen.
Koko de gorilla
Koko (1971-2018) was een gorilla die in gevangenschap werd gehouden voor gedragsstudies. Haar intelligentie opende de deuren om de geest van niet-mensen te begrijpen, vooral op het gebied van taalverwerving (Engelse link).
Koko was in staat om meer dan 1.000 concepten in Amerikaanse gebarentaal te verwoorden en te begrijpen. Bovendien verstond ze meer dan 2.000 woorden in gesproken Engels.
Gorilla’s lachen, hoewel het eigenlijk meer een zucht is. Desalniettemin stelt het ons in staat te begrijpen wanneer het dier iets grappigs vindt. Dit was het geval bij Koko. In feite speelde ze een spel door woorden te veranderen om haar onderzoekers in verwarring te brengen. Daarna barstte ze in lachen uit.
De honden van Spokane
Bij de Spokane Animal Protection Service (Verenigde Staten) merkten ze dat honden een ander soort grom lieten horen als ze met elkaar speelden. Ze besloten dit gegrom op te nemen en verder te bestuderen.
Om te zien of het geluid een significante respons bij de honden opleverde, lieten ze hetzelfde gegrom horen door de luidsprekers van het asiel. Het resultaat was verrassend. De honden kalmeerden, kwispelden met hun staart en genoten van het spelen.
Washoe, de chimpansee
Washoe (1965-2007) was een van de andere primaten die in gevangenschap werden bestudeerd om zich te verdiepen in de basis van menselijk gedrag. Net als Koko was haar beheersing van gebarentaal de sleutel om deze dieren als niet-menselijke personen te beschouwen.
De grappen van Washoe (Engelse link) waren echter minder onschuldig dan die van Koko. Een van de anekdotes die haar verzorger vertelde, is dat de chimpansee, nadat ze op haar rug had geplast, het gebaar maakte dat overeenkwam met ‘geamuseerd’ toen ze zag dat de verzorger zich omdraaide om haar te bestraffen.
Lachende ratten
Ratten zijn al heel lang in de buurt van mensen. Het stigma dat aan hen kleeft, heeft er echter toe geleid dat bijna niemand interesse heeft getoond in hun emotionaliteit en hun sociale relaties. Voor degenen die van deze knaagdieren houden, is de moeilijkheid dat de meeste geluiden die ze maken niet hoorbaar zijn voor mensen.
In 2016 kwam echter een onderzoek (Engelse link) aan het licht in het tijdschrift Nature, waarin ratten werden gefilmd terwijl ze met elkaar en met onderzoekers speelden. Het lijkt er inderdaad op dat deze dieren gevoel voor humor hebben en 50 kHz-geluiden uitzenden in sociale speelsituaties. Bovendien, alsof dat nog niet genoeg is, kunnen ze ook niet tegen kietelen
Er valt nog veel te leren van onze planeetgenoten. Gelukkig vordert de wetenschap voortdurend en laat ons zien dat we als mensen zeker niet uniek zijn in onze gevoelens en ons denken. Waar voorheen alleen mensen de wereld konden verwerken zoals die is, weten we nu dat insecten pijn voelen, dat ratten lachen en dat apen spreken. Welke dingen zijn er nog meer te ontdekken?
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Ishiyama, S., & Brecht, M. (2016). Neural correlates of ticklishness in the rat somatosensory cortex. Science, 354(6313), 757-760.
- McGhee, P. (2018). Chimpanzee and gorilla humor: progressive emergence from origins in the wild to captivity to sign language learning. Humor, 31(2), 405-449.
- Patterson, F., Tanner, J., & Mayer, N. (1988). Pragmatic analysis of gorilla utterances: Early communicative development in the gorilla Koko. Journal of Pragmatics, 12(1), 35-54.
- Simonet, P., Versteeg, D., & Storie, D. (2005, July). Dog-laughter: Recorded playback reduces stress related behavior in shelter dogs. In Proceedings of the 7th International Conference on Environmental Enrichment (Vol. 2005).