Frances Farmer, de actrice die eindigde met een lobotomie

Zij was een ander soort vrouw. Misschien te brutaal voor de jaren 40 toen een actrice alleen maar mooi en gehoorzaam moest zijn. Frances Farmer durfde koppig te zijn en ze noemden haar hysterisch. Ze durfde zich uit te spreken en om interessantere rollen te vragen en ze noemden haar naïef.

Toen ze wilde ontsnappen uit die wereld was het al te laat. Het was het moment dat ze haar “een gek” noemden.

Vandaag de dag herkennen niet veel mensen meer de naam Frances Farmer. Ze is gewoon  een vrouw, verloren in de nevel van de tijd.

Verdwenen achter dat stoffige gordijn waar we de interessante verhalen van vervlogen tijden opsparen. Verhalen waarvan sommige een gedempte hulpkreet zijn waar we zelfs tot op de dag van vandaag naar zouden moeten luisteren.

Maar in de wereld van de psychiatrie is de naam van de actrice alom bekend. Hier zijn een paar redenen voor. Een van de voornaamste redenen: de psychologische behandelingen die ze toepasten op deze vrouw door de jaren heen weerspiegelen een donkere, verschrikkelijke tijd in de psychiatrie. Een tijd waarin vrouwen, vreemd genoeg, vaak de meest directe slachtoffers waren..

Frances Farmer, een vrouw opgevoed om een stem te hebben en beroemd te worden

We hebben een hoop documentatie over het leven van Frances Farmer. Haar eigen zus publiceerde het boek ‘Look Back in Love’. Hierin vertelt ze over de verschrikkelijke gebeurtenissen die de jonge actrice meemaakte in de jaren in verschillende psychiatrische afdelingen.

Het onderzoek in ‘Zal er echt een ochtend zijn?’ werpt licht op haar persoonlijkheid, evenals op haar familie en of ze wel of niet leed aan paranoïde schizofrenie zoals beweerd werd.

Wat het ook moge zijn, zoals het altijd is met zulke complexe gevallen, er is iets dat we niet buiten beschouwing mogen laten. Haar opvoeding en de historische context zijn erg belangrijk.

We zeiden al dat Frances een te gedurfde vrouw voor haar tijd was. Ze was zo omdat haar moeder haar vanaf het begin af aan een stem heeft gegeven. Ze leerde haar om haar mening te geven en om altijd dingen in twijfel te trekken.

Tegen de tijd dat ze een tiener was, had ze al in verschillende kranten in Seattle gestaan. Ze deed dit door krachtige speeches te geven over vrouwen die wel of niet in God geloofden, gebaseerd op het schrijven van Nietzsche.

Later schreef haar moeder haar in voor theaterlessen met een specifiek doel in haar achterhoofd. Het was gerelateerd aan het bevredigen van een persoonlijk verlangen dat ze zelf in haar jeugd nooit had bereikt. Ze wilde beroemd worden in de filmwereld.

Frances werd een beroemdheid op de universiteit, nog altijd door een van haar favoriete activiteiten uit te voeren: kritische artikelen schrijven over de maatschappij van de dag.

Spreek niet, discussieer niet, gehoorzaam

Tegen het jaar 1935 had Frances Farmer al in een paar films gespeeld. Ze behaalde ook haar voornaamste doel: een diploma in journalistiek.

Maar, voordat ze die richting insloeg, overtuigde haar moeder haar om iets anders te gaan doen. Ze adviseerde haar om haar professionele carrière tijdelijk te pauzeren en om op zich op de wereld van het podium te focussen. Frances stemde toe en haar agent regelde een auditie bij Paramount Pictures.

De screentest had niet makkelijker kunnen zijn. Ze moest een mooie jurk dragen, zitten en in de camera kijken. Frances Farmer had een klassieke schoonheid die af en toe onbeschaamdheid en brutale verleiding liet zien. Dat was meer dan genoeg voor de filmindustrie.

Ze boden haar een 7-jarig contract. Alles wat zij hoefde te doen was te gehoorzamen, scripts te leren en af en toe naar exclusieve feestjes te gaan. En om vooral te zwijgen over de dingen die zich daar wellicht zouden afspelen.

Frances rebelleerde tegen die wereld. Ze haatte de rollen die ze haar gaven waarin ze de naïeve vrouw moest spelen. Ze haatte de pers. En bovenal haatte ze het om een ander script te volgen in haar leven. Eentje waarin alles verpakt moest zijn in glamour en elegante leugens.

Maar ze gaf zich eraan over. Dat deed ze omdat haar moeder en haar agenten haar hadden overtuigd. Ze trouwde zelfs met een acteur om haar profiel als aankomend talent te verbeteren.

Het verlangen naar vrijheid en de dwangbuis

De achteruitgang van de carrière van Frances Farmer begon al snel. Zo weigerde ze bepaalde scènes te doen. Ze weigerde scripts en hield zich niet aan de contracten die ze had getekend met haar agenten.

Ze hield ervan om ‘s nachts rond te rijden om aan dit alles te ontsnappen, waaronder aan zichzelf. Frances drukte op het gaspedaal in een onmogelijke vlucht die vaak slecht eindigde. Ze was een goede bekende van de politie van Santa Monica door de grote hoeveelheid boetes voor roekeloos en dronken rijden.

Maar alles werd nog ingewikkelder toen ze een van de bazen in Hollywood een klap gaf. Daarna probeerde ze weer weg te lopen, maar niet ver genoeg. De politie volgde haar.

Schreeuwend, schoppend en met nutteloze pogingen om zich te bevrijden van de schaduwen van autoriteit die op haar vielen, kwamen ze tot een overeenkomst. Ze zouden haar naar een psychiatrisch ziekenhuis brengen om haar rebellie, haar persoonlijkheid te kalmeren.

De artsen diagnosticeerden haar als een ‘paranoïde schizofreen‘. Ze behandelden haar met hun klassieke elektroshocktherapie, evenals met insuline-shocktherapie, ofwel de Sakel-kuur.

Na een paar maanden lieten ze haar vrij. Vervolgens besloot ze om zich volledig te distantiëren van haar leven als actrice. Om voor altijd weg te blijven van die onderdrukkende, degraderende wereld.

Maar Lillian Farmer, Frances’s moeder, vond dat haar dochter nog niet uitbehandeld was. Ze dacht dat Frances nog niet de juiste ‘geest’ had. Dus, met de hulp van de bazen uit Hollywood, wisten ze haar mentaal onbekwaam te verklaren. Hiermee konden ze haar terug naar een psychiatrische afdeling brengen.

Vijf jaar in het gat

Frances Farmer werd ingecheckt in een ziekenhuis in Steilacoom, Washington. De 5 jaar die ze er doorbracht zijn de jaren waar haar zus later over zou schrijven.

Ze deden nog ergere dingen bij haar dan ‘slechts’ de verschrikkelijke psychische behandelen. Ze misbruikte haar seksueel en verkrachtte haar keer op keer. Uiteindelijk werd een niet-goedgekeurde lobotomie op Frances Farmer uitgevoerd.  Dit kwam later naar buiten via een van de verpleegsters uit het ziekenhuis. Het doel? Om haar persoonlijkheid te kalmeren, haar ‘slechte karakter’, haar ‘hysterische natuur’…

Na 5 jaar opsluiting, misbruik en trauma werd ze nooit meer hetzelfde. Ze verscheen af en toe in een interview, toneelstuk of tv-serie. Op tv geneerde louter haar aanwezigheid al nieuwsgierigheid en een enorm publiek.

Maar ze was er niet echt meer. Ze verloor haar wilskracht. Haar karakter was gedempt. Haar ware schoonheid, wat de ware Frances Farmer typeerde, was van haar gestolen, chirurgisch verwijderd.