Een vriend is geen psycholoog

Een vriend kan je steunen, begrijpen en aanmoedigen. Je kunt ze echter niet vragen je problemen op zich te nemen. Hier gaan we het hebben over bepaalde grenzen die in dit opzicht niet overschreden mogen worden.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 14 mei, 2023

Heb je bepaalde vrienden met wie je je meest intieme emoties, angsten en ervaringen kunt delen? Het hebben van dit soort figuren in je leven is echt verrijkend voor je geestelijk welzijn. Een vriend is echter geen psycholoog. Dat gezegd hebbende, zijn er af en toe grenzen die overschreden worden, bepaalde barrières die echt poreus zijn, en misbruik van vertrouwen.

Heb je je bijvoorbeeld ooit overweldigd gevoeld door een vriend die al zijn problemen, wanhoop en existentiële verlangens bij jou dumpt? Dit is een veel voorkomend verschijnsel en we zijn vaak geneigd dit niet al te goed te reguleren. In feite vragen we soms, zelfs zonder het te beseffen, dat onze naasten het werk op zich nemen om onze psychologen te zijn.

Je kunt je afvragen of hier echt iets mis mee is. Immers, je vrienden worden toch verondersteld naar je te luisteren en je hoe dan ook te steunen? Nee, dat zijn ze niet. Inderdaad, hoezeer deze belangrijke figuren ook van je houden, hun functie is niet om je te begeleiden.

Dat geldt ook voor je hulpmiddelen geven om onder ogen te zien wat je pijn doet of zorgen baart of je verhindert om vooruit te gaan. Als je echter wilt vaststellen waar de grenzen liggen, heb je gezond verstand nodig.

Een vriend is geen psycholoog

Goede vrienden zijn de sleutel tot je goede geestelijke gezondheid. Dat gezegd hebbende, is het niet hun taak om die bij jou te bevorderen op de manier waarop een gespecialiseerde professional dat zou doen.

Onderzoek (Engelse link) van de Columbia Universiteit (VS), beweert dat vrouwen de meeste waarde hechten aan vriendschappen en het meest profiteren van deze allianties.

In feite wordt hun stress verminderd, hun problemen gerelativeerd, en hun emotionele allianties stellen hen in staat om eenzaamheid te vermijden. Uiteraard is dit voor zowel mannen als vrouwen gunstig en aanbevelenswaardig.

Vriendschappen verrijken je bestaan en verhogen zelfs je levensverwachting. Soms is er echter sprake van tweerichtingsverkeer. Dit betekent dat je misschien dingen vraagt die niet jouw verantwoordelijkheid zijn. Waar liggen dan de grenzen? En met welke basisprincipes moet je rekening houden bij dit soort sociale banden?

1. Hun advies is niet altijd geldig

Het is prima om je vriend om advies te vragen over duizend alledaagse zaken. Echter niet over aspecten die te maken hebben met intieme en persoonlijke kwesties. Dat komt omdat ze geneigd zullen zijn je advies te geven vanuit hun eigen ervaringen, wat misschien niet bij jou past. Elk individu is immers anders en we hebben allemaal onze eigen kenmerken en behoeften.

2. Emotionele ontlading is niet altijd gepast

Je gelooft misschien dat je vriendschappen er 24/7 voor je moeten zijn. Maar, dit is niet het geval. Je vrienden zijn geen psychologen, noch zijn ze altijd het beste in staat om naar je te luisteren, hoe eervol hun bedoelingen ook zijn.

Bovendien kies je er misschien voor om je emoties op hen af te reageren als ze echt gestrest zijn. Dit betekent dat ze zich overweldigd kunnen voelen door wat je tegen hen zegt, omdat je een last van ongemak op hen projecteert. Ze kunnen zich ook verplicht voelen het probleem voor je op te lossen.

3. Vrienden zijn er niet om je problemen op te lossen

Het valt niet te ontkennen dat vriendschappen een geweldige hulp zijn op de slechtst mogelijke momenten. Als je bijvoorbeeld vastzit in moeilijke situaties, hebben je vrienden je waarschijnlijk geholpen om je gedachten van je problemen af te halen, je beter te laten voelen en je leiding te geven. Hun functie is echter niet om op te lossen wat je pijn doet of om je een uitweg te bieden als je op een kruispunt staat.

In feite is dit ook niet het doel van een psycholoog. Hun missie is om je gereedschap te geven en je te leren hoe je jezelf kunt verrijken met hulpmiddelen. Op die manier kun je zelfstandig je uitdagingen het hoofd  bieden.

Maar het is niet gepast om van je vriendschappen te verwachten dat ze als meestersleutels fungeren en al je angsten oplossen. Het is ook niet ethisch om hen onder dit soort directe of indirecte druk te zetten.

4. Ze zijn emotioneel bij je betrokken

Je vrienden zijn geen psychologen. Bovendien zijn ze misschien niet altijd zo eerlijk als jij nodig hebt. De emotionele band die jullie verenigt kan betekenen dat ze hun toevlucht nemen tot halve waarheden of witte leugens om je aan te moedigen.

Inderdaad, genegenheid en goede bedoelingen zijn automatische reflexen die typisch zijn voor alle vriendschappen. Maar deze zijn niet altijd nuttig als je voor een specifiek probleem staat.

5. Steun is de eerste stap, maar het is niet genoeg

Je maakt misschien een pijnlijke tijd door. Bijvoorbeeld een emotionele inzinking, baanverlies of een familieprobleem. Of je ervaart gevoelens van hopeloosheid die je perspectief vertroebelen. Vrienden kunnen je beste steun zijn, maar ze beschikken niet over de vaardigheden van een geestelijk verzorger.

In feite zou je je vrienden moeten zien als de eerste stap naar verbetering van je gevoelens van welzijn. Ze kunnen je bijvoorbeeld aanmoedigen om deskundige figuren te zoeken om de problemen op te lossen die dit vermogen verminderen.

Een psycholoog is niet je vriend

Een fundamentele regel van psychologische therapie is het handhaven van duidelijke grenzen tussen de professional en de patiënt.

Net zoals het essentieel is dat ieders positie niet verwatert, is het ook cruciaal dat er een goede therapeutische alliantie wordt gesmeed waarmee wederzijds vertrouwen wordt opgebouwd. Alleen zo zullen de twee helende en bevrijdende processen van verandering en groei vorm krijgen.

Een vriend is niet je psycholoog. Op dezelfde manier is een psycholoog niet je vriend (althans, tijdens psychologische therapie). In feite is het essentieel dat deze principes gevolgd worden:

• Psychologen moeten geen persoonlijk advies geven. Dat is niet hun functie.
• Objectiviteit en neutraliteit moeten zoveel mogelijk worden gehandhaafd.
• Er mag geen relatie bestaan tussen de professional en de patiënt buiten de therapeutische context.

Hoewel er soms enige flexibiliteit kan zijn en de professional nooit helemaal ongevoelig is voor de ervaringen van zijn patiënten, is het doel om afstand te bewaren. Ze moeten ook vermijden wat Sigmund Freud overdracht (van de gevoelens van de patiënt tegenover de professional) en tegenoverdracht (van de gevoelens van de psycholoog tegenover de patiënt) noemde.

Therapeutisch succes zal altijd voortkomen uit een kader waarin de professional objectief het beste van zichzelf geeft. Het treedt ook op als de patiënt het gevoel heeft dat hij zich in een veilige, gestructureerde context bevindt en de therapie erop gericht is hem rigoureuze instrumenten voor verandering aan te reiken.