De gevolgen van eenzaamheid in de kindertijd

Leo Tolstoy zei dat "eenzaamheid in de kindertijd is als een zwaard dat het hart van een kind verwondt." En hij had gelijk, eenzaamheid in de kindertijd is een springplank naar ziekte. In dit artikel leggen we uit waarom.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Gorka Jiménez Pajares.

Laatste update: 13 april, 2023

Je zou kunnen denken dat eenzaamheid exclusief is voor volwassenen. Veel kinderen voelen zich echter extreem eenzaam, ondanks dat ze omringd zijn door andere kleuters. Voor hen is eenzaamheid een schrijnende emotie die hen verhindert zich goed te voelen en vooruit te komen.

Een definitie van deze emotie is “het verschil tussen de niveaus van verwantschap en verbondenheid met anderen, wat we waarnemen en wat we willen” (Perlman et al., 1981). Eenzaamheid, zoals elke menselijke ervaring, ‘raakt’ ook de copingmiddelen van kinderen en overweldigt ze, waardoor ze kwetsbaarder worden voor belangrijke klinische entiteiten zoals depressie.

Eenzaamheid in de kindertijd

Kinderen worden vaak omringd door andere kleuters op school, in het park, of zelfs op verjaardagsfeestjes van andere kinderen. Maar ondanks hun rijkdom aan sociale contacten kunnen ze zich buitengewoon eenzaam voelen.

Het feit dat ze in contact staan met anderen redt hen inderdaad verre van voor zulke gevoelens. Het is immers bekend dat ervaren eenzaamheid (Engelse link) kan samengaan met individuen met een rijke sociale omgeving. (Cacciopo et al, 2006).

De levensperiode die de kindertijd en de adolescentie afbakent wordt geplaagd door veranderingen, waarvan sommige behoorlijk ingrijpend zijn.

Bijvoorbeeld het feit dat kinderen en adolescenten naarmate ze ouder worden van school moeten veranderen, kan hun hele interactieve context veranderen of beïnvloeden. In feite kunnen dit soort veranderingen factoren worden die hun risico op gevangenschap door eenzaamheid vergroten.

Waarom voelen sommige kinderen zich extreem eenzaam?

Zowel kinderen, adolescenten als volwassenen voelen zich soms eenzaam. Dat hoort bij het leven. Uit onderzoek (Engelse link) is namelijk gebleken dat ongeveer drie tot vier van de tien kinderen tot 15 jaar zich eenzaam voelen (Yange et al. 2020).

Meisjes ervaren deze emotie vaker en intenser dan jongens. Bovendien neemt de beleving van deze ongemakkelijke emotionele toestand toe in de volgende gevallen (Xerxa et al., 2021):

• Het hebben van een handicap.
• Het hebben van een moeder met een depressie.
• Gepest worden of ruzie hebben met andere kinderen.
• Het verkiezen van virtuele relaties, in plaats van fysieke.
• Het hebben van een andere seksuele geaardheid dan de norm.
• Het hebben van ouders met depressie, angst en/of middelenmisbruik.

Om deze redenen, en om de redenen die we hieronder zullen toelichten, is eenzaamheid bij kinderen in de publieke belangstelling gekomen. In feite is het, behalve een aanzienlijke invloed op het geestelijk welzijn, een krachtige risicofactor voor lichamelijke ziekten. Om kinderen die aan eenzaamheid lijden te kunnen helpen, moeten we daarom weten hoe we ze kunnen herkennen.

De effecten van eenzaamheid bij kinderen

Het ervaren van eenzaamheid verhoogt vaak het risico om ook aan verschillende ziektebeelden te lijden. Onderzoek naar eenzaamheid bij kinderen suggereerde een specifieke koppeling, van sociale angst en depressie (Maes et al., 2019).

Bovendien weten we dat personen die deze emotie vaker waarnemen meer kans hebben om vroegtijdig te sterven, ongeacht hoeveel geld ze verdienen, de opleiding die ze hebben, hun geslacht of hun etniciteit. Dit komt door de invloed die eenzaamheid uitoefent op de volgende parameters (Engelse link) (Yang et al. 2016):

• Hypertensie.
• Ontsteking gemedieerd door C-reactief proteïne.
• Verhoogde body mass index en middelomtrek.

Als eenzame kinderen opgroeien, kan hun eenzaamheid chronisch worden en kunnen ze psychiatrische symptomen krijgen. Tekenen van angst of middelenmisbruik, samen met depressie, zijn in deze gevallen de meest ontdekte groepen van klinische entiteiten.

Aan de andere kant betekent eenzaamheid in de kindertijd dat de beschreven psychiatrische symptomen het emotionele en psychologische universum van een individu gedurende zijn hele leven kunnen beïnvloeden (Xerxa et al., 2021). Eenzaamheid is ook gerelateerd aan zelfmoordgedachten (Goodfellow et al., 2023).

Hoe eenzame kinderen te helpen

Het is van vitaal belang om interventies te creëren, te ontwikkelen en uit te voeren die het functioneren van het kind op school centraal stellen. Het doel is het verlichten van de negatieve effecten die deze emotie heeft als ze niet slechts incidenteel, maar chronisch is. Het bevorderen van een grotere band met de schoolcontext zou bijvoorbeeld een beschermende factor zijn tegen mogelijke eenzaamheid.

Deze interventies moeten ook rekening houden met de rol die het gezin speelt. In feite bevorderen gezinnen die hun kinderen ondersteunen, wat betreft de eenzaamheid die zij ervaren, hun psychologisch welzijn. In die zin zijn adequate communicatie en een goed inlevingsvermogen in de kinderen essentieel.

Zoals je ziet is eenzaamheid een emotie die een verwoestend effect kan hebben op de geest van zuigelingen. De schoolpedagoog is bijzonder behulpzaam bij eenzaamheid bij kinderen.

Programma’s die interactie met andere kinderen bevorderen, evenals verschillende cognitief-gedragstherapeutische technieken, gaan de effecten van deze emotie tegen, zoals depressie, angst en zelfs zelfmoord.