Wanneer pensioen een uitdaging is

Er wordt veel gezegd over de adolescentie, maar weinig over de veranderingen die het gevolg zijn van pensionering. In de collectieve ideologie blijft het beeld van gouden pensionering bestaan. Vaak markeert deze overgang echter uitdagingen die onze geestelijke gezondheid echt op de proef stellen.

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Sergio De Dios González.

Geschreven door Edith Sánchez

Laatste update: 05 februari, 2023

Pensioen is een van die situaties in het leven die de neiging hebben geromantiseerd te worden. In feite wordt het in de regel heel oppervlakkig benaderd. Het eerste waar men vaak aan denkt is een lange rustpauze op een paradijselijk strand. De werkelijkheid spreekt deze geïdealiseerde visie op een nogal complex verschijnsel echter vaak tegen.

Er zijn veel mensen die deze levensfase op een gezonde manier bereiken, zowel emotioneel als mentaal. Ze hebben bereikt waar ze van droomden en zijn klaar om te genieten van een rustpauze na een leven lang werken. Het is het soort rust dat geen passiviteit impliceert, maar het vermogen om te plannen wat ze met hun tijd gaan doen. Voor hen is pensionering fantastisch.

Aan de andere kant vinden sommige mensen het moeilijk om de stap te zetten van een actief werkend leven naar pensionering. Sommigen weten zich in de situatie te redden, ook al is die niet zonder ups en downs, en vinden stabiliteit.

Voor anderen echter kan een gebrek aan vaardigheden of middelen om de crisis te boven te komen uiteindelijk de oorzaak zijn van een belangrijke klinische entiteit, zoals depressie.

Pensioen: een belangrijke verandering

De jongsten onder ons denken misschien dat het absurd is om pensioen als een probleem te beschouwen. Het betekent immers een inkomen ontvangen voor de rest van ons leven, zonder te hoeven werken. Dit is voor velen een droom. Toch is de werkelijkheid vaak niet zo rooskleurig.

In werkelijkheid markeert pensionering enorme levensveranderingen (Spaanse link) die het zelfbeeld, de levensstijl en de sociale rollen veranderen. Het kan zelfs overweldigend zijn.

Pensioen is een proces. Gepensioneerden doorlopen verschillende fasen tot ze een voor hen bevredigende nieuwe levensstructuur bereiken. Het meest voorkomende pad wordt gemarkeerd door de volgende fasen:

• Huwelijksreis. Komt overeen met de eerste maanden na de pensionering. Er is een gevoel van vervulde plichten, bevrijding en tevredenheid over wat het individu heeft bereikt. Ze beginnen het leven rustiger aan te nemen en activiteiten uit te voeren die voorheen beperkt waren omdat ze werkten.
• Ontgoocheling. Deze vindt plaats enkele maanden of jaren na de pensionering. De gepensioneerde heeft bereikt waar hij of zij van droomde, maar wat nu? Ze beginnen zich angstig te voelen.
• Symptomatologie. Na bovenstaande gevoelens van teleurstelling beginnen ze symptomen van angst en depressie te ervaren. Passiviteit wordt afgewisseld met hyperactiviteit. Ze voelen zich verbijsterd en verward.
• Heroriëntatie. Ze beginnen hun plannen en verwachtingen bij te stellen, met een meer realistische visie op hun nieuwe situatie. Ze beginnen nieuwe levensprojecten te formuleren.
• Stabilisatie. Ze beginnen zich echt aan te passen aan hun pensioen en bouwen een nieuw levensplan op dat bevredigend is, zonder een wondermiddel te zijn.

Pensionering als crisis

Deze fasen van pensionering komen niet bij alle mensen op dezelfde manier voor, en ook niet in dezelfde volgorde. Het proces is echter altijd vergelijkbaar en omvat het bijstellen van verwachtingen en het opbouwen van een nieuw levensplan. In sommige gevallen is het niet op te lossen. Dan wordt de fase kritiek.

De volgende soorten mensen lopen het meeste risico om in een kritieke fase terecht te komen:

• Ze missen interesses en hobby’s.
• Ze hebben een laag opleidingsniveau.
• Hun werk was in wezen hun leven.
• Hun pensioen is hen opgedrongen.
• Ze hebben geen partner.
• Hun sociale ondersteuningsnetwerk is slecht.
• Ze hebben gezondheidsproblemen.
• Ze zijn financieel arm.

Wat kan er gedaan worden?

Idealiter bereiden we ons voldoende van tevoren voor op ons pensioen. Het moet niet alleen gezien worden als een administratief proces, maar ook als een emotioneel en persoonlijk proces. Het is een goed idee om deze variabelen in gedachten te houden bij het plannen van de overgang.

Daarom zouden we vóór ons pensioen een aantal van de activiteiten die we later zouden willen doen in onze routine moeten opnemen.

Dit zal betekenen dat er verschillende bronnen van welzijn voor ons beschikbaar zijn als het zover is en we kunnen afzien van de activiteiten uit het beroepsleven. Het kan de studie van een nieuw vak of beroep zijn, de beoefening van een hobby, of het voornemen om te reizen. Het is ook belangrijk om een goed sociaal ondersteuningsnetwerk te consolideren.

Als dit niet vóór de pensionering gebeurt, kan het erna. Dat gezegd hebbende, is het raadzaam het eerder te doen. Immers, gewaarschuwd is gewaarschuwd.