De evolutie in de behandeling van geestelijke gezondheidsproblemen

De technologie maakt vooruitgang en de wetenschap ontdekt nieuwe dingen die ons leven gemakkelijker maken. Ook de psychologie is niet in het verleden blijven steken. De behandeling van geestelijke gezondheidsproblemen en de manier waarop we ermee omgaan zijn geëvolueerd.

Geestelijke gezondheid en de therapieën van de eerste golf

In de beginstadia van de psychologie begon men geestelijke gezondheidsproblemen te behandelen met wat we nu de therapieën van de eerste golf noemen. Deze manier van werken aan de geestelijke gezondheid betekende dat men dacht aan mechanismen van leren en “afleren”: actie- en reactiegedrag. Eigenlijk kwam het hierop neer dat de prikkel en de manier waarop je geleerd had om het te ervaren, je reactie bepaalde.

En je reacties werden sterker of waarschijnlijker naarmate je ze herhaalde. Een gedrag dat gepaard ging met een beloning, leerde je snel. Het steeg hoog op de ladder van je gedragsmatige reacties. Anderzijds kon een reactie verdwijnen wanneer het niet langer bekrachtigd werd. He kon zelfs gemakkelijker verdwijnen als er een straf aan verbonden was.

De eerste golf hielp ons één van de meest fundamentele leermechanismen begrijpen: conditionering. Uiteraard was dus één van de takken van de psychologie die binnen dat idee evolueerde, de psychologie van de opvoeding.

In die ideeën zag het een leermodel dat gebaseerd was op beloningen en straffen. Het hielp ons ook begrijpen hoe en waarom we dergelijke sterke associaties vormen tussen bepaalde prikkels.

Geestelijke gezondheidsproblemen en de therapieën van de tweede golf

Met het voorbijgaan van de jaren evolueerde onze manier van werken met geestelijke gezondheidsproblemen. Wat hierop volgde, waren de therapieën van de tweede golf. Hoe heeft deze tweede generatie de dingen veranderd?

Mensen beseften dat we niet altijd op basis van prikkels en reacties handelden. Nee, er bestond eigenlijk iets tussen die twee dingen. Maar wat kon het zijn? Wel, het waren de hersenen, emoties, cognitie en verlangens. Het was dus in feite de fundamentele essentie van elke persoon.

Dat is de reden waarom onze manier van denken zo belangrijk is in de therapieën van de tweede golf. We zijn wat we leren. Maar we zijn ook wat we maken van wat we leren. De ideeën van de tweede golf betekenden dat we niet langer passief waren. Nee, we waren actief. En dat betekende dat ons bereik om te handelen zich eigenlijk verruimde.

De cognitieve psychologie

Cognitie is wat ons ertoe brengt de confrontatie met de wereld op één of andere manier aan te gaan. Hiermee bedoelen we dat de werkelijkheid belangrijk is. Maar wat belangrijker is, is hoe je de werkelijkheid waarneemt en interpreteert. Daarom begonnen de therapieën van de tweede golf te werken aan de houding, de emoties en de vooroordelen van mensen.

We gingen onszelf als meer dan alleen maar machines zien die slechts reageren op wat we geleerd hebben. Dit leidde tot de studie van de geest zelf. Men leverde ernstige inspanningen om te begrijpen wat er in onze “zwarte doos” precies gebeurde. Wat veroorzaakt de ontwikkeling van stoornissen? Wat zorgt ervoor dat we zo’n tegenstrijdige gevoelens hebben? Hoe kan bijvoorbeeld een beetje geluk eigenlijk ervoor zorgen dat iemand zich verdrietig voelt?

Deze nieuwe manier om ons gedrag te begrijpen heeft ook licht geworpen op een probleem waarmee we tegenwoordig nog steeds kampen: metingen. Het is echt gemakkelijk om vast te stellen hoe ver twee plaatsen van elkaar verwijderd zijn. Maar we hebben het moeilijk om na te gaan hoeveel angst een persoon precies ervaart.

De therapieën van de derde golf

De tweede golf hielp ons met zelfverwezenlijking. Maar niettegenstaande onze vooruitgang konden mensen vaststellen dat er nog steeds veel geestelijke gezondheidsproblemen waren waarvoor we geen oplossingen hadden. Dat is hoe de therapieën van de derde golf ontstonden.

Deze therapieën zagen in dat we de manier om het probleem op te lossen niet verkeerd begrepen. Wat we verkeerd begrepen, was onze relatie met het probleem. Mensen begonnen dus met te proberen om de problemen van mensen deel te laten uitmaken van het proces. Hierbij probeerden ze om niet onmiddellijk de problemen op te lossen.

Ze streefden naar het volgende doel. We moesten leren leven met problemen waarvoor geen oplossing bestaat (of toch minstens geen snelle oplossing) zonder dat ze ons leven overnemen of beschadigen. Hier zal je de meer recente therapieën zien. Sommige vormen baren veel opzien en raken op snelheid zoals mindfulness, aanvaardingstherapieën, enzovoort.

Het probleem met dit soort therapieën is dat het moeilijk is om wetenschappelijk onderzoek uit te voeren naar hun doeltreffendheid. Dat betekent dat er ernstige psychologen zijn die de therapieën van de derde golf toepassen. Maar er zijn ook oplichters en beoefenaars zonder licentie. Dat is de reden dat sommige gebieden van de psychologie niet veel respect voor deze therapieën hebben.

Tot slot

We hebben nu dus een snel overzicht gemaakt van de drie therapiegolven in de psychologie. Ze verschillen in hoe ze ons gedrag, gedachten en emoties begrijpen. Dit verschaft ons enkele waardevolle perspectieven.

Je hebt nu kennis gemaakt met enkele manieren waarop de psychologie geëvolueerd is. Het is dus waarschijnlijk gemakkelijk om in te zien waarom het zo goed is dat we verschillende visies op onze gedachten, gedragingen en emoties hebben. En als je er even bij stilstaat, dan is deze verscheidenheid in perspectieven ook voor de psychologen zelf belonend. Elke generatie heeft hen verschillende instrumenten gegeven die ze in hun praktijk kunnen toepassen.