Bronamnesie: wat het is en waarom het gebeurt

Je weet iets, maar je weet niet hoe, wanneer of waar je deze kennis hebt opgedaan. In feite staat het bekend als bronamnesie en kan het wijzen op een probleem dat medische aandacht vereist.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 26 augustus, 2023

Stel je voor dat je met een vriend praat en je vertelt hem een anekdote of verhaal dat je heel interessant vindt. Een paar dagen later spreek je hem of haar weer en hij of zij vertelt je dezelfde informatie alsof je het niet wist. Ze verzekeren je dat ze het uit de krant of van internet hebben. Natuurlijk ben je verbaasd, want je dacht dat jij de bron van deze informatie was. Plagen ze je? In feite lijden ze misschien aan bronamnesie.

Bronamnesie is een veelvoorkomend verschijnsel dat iedereen wel eens ervaart en dat niet per se een reden tot paniek hoeft te zijn. In sommige gevallen komt het echter zo vaak voor dat er sprake kan zijn van een onderliggende stoornis. Laten we het eens nader bekijken.

Bronamnesie

Bronamnesie is het onvermogen om je de context waarin je bepaalde informatie hebt verkregen accuraat te herinneren (Engelse link). In dit geval ben je volledig in staat om je de gegevens zelf te herinneren, maar weet je niet meer waar de kennis vandaan kwam. Hoe, wanneer en waar heb je het opgedaan? Je weet het gewoon niet of je hebt er een verkeerd idee over.

Het gaat om een dissociatie tussen semantisch geheugen (dat van gegevens en feiten) en episodisch geheugen (van contexten en beleefde gebeurtenissen).

In het geval van bronamnesie was je bij het coderen van de informatie op de een of andere manier niet in staat om beide aspecten te integreren. Bovendien, als je het wel herstelt, zijn er bepaalde tekortkomingen. Kortom, je hebt problemen met het controleren van de bron van deze specifieke kennis.

Dit is iets wat iedereen wel eens is overkomen. Bijvoorbeeld, als je een stukje informatie hebt, maar je kunt geen details geven behalve “ik heb het ergens gezien.”

Dit ‘ergens’ kan een boek zijn, een krant, een televisieprogramma of een gesprek met een vriend. Een van de grootste problemen van dit fenomeen is dat je hoaxes of ongefundeerd nieuws geloofwaardig kunt maken door je niet te herinneren of je de informatie van een prestigieus mediakanaal hebt of dat een buurman het je heeft verteld.

Dit soort situaties kan vaak komisch zijn, maar tegelijkertijd ook nogal ongemakkelijk. Je merkt bijvoorbeeld dat je een film of recept aanbeveelt aan iemand die je eerder dezelfde informatie heeft gegeven.

Waarom treedt bronamnesie op?

Bronamnesie wijst niet altijd op een neurologisch probleem. In veel gevallen is het verstrijken van de tijd een zeer relevante factor. Als je bijvoorbeeld terugkomt van een reis, kun je je gemakkelijk herinneren dat je op de tweede dag van je reis een kerk hebt gezien.

Maar tientallen jaren later zal het moeilijk voor je zijn om je te herinneren waar je die kerk hebt gezien en zal je moeite hebben om je te herinneren welk jaar het was.

Dit gebeurt door hetzelfde proces van codering en opslag van herinneringen. Informatie wordt aanvankelijk gecodeerd in het episodisch geheugen, maar na een bepaalde tijdsdrempel wordt de herinnering opgeslagen in het semantisch geheugen. Dit betekent dat de gegevens die verwijzen naar wanneer en waar je de informatie hebt verkregen, zijn vervaagd.

Aan de andere kant heeft de mate van aandacht die je besteedt bij het coderen van de informatie ook een enorme invloed op je geheugen. Als je aandacht besteedt, is het gemakkelijker om gegevens uit de broncontext te integreren (en later terug te halen) dan wanneer je de informatie slechts terloops ontvangt terwijl je aan andere dingen denkt en andere dingen doet.

Emoties spelen ook een rol. Het is zelfs zo dat situaties waarbij emoties een rol spelen later gemakkelijker worden onthouden.

Verschillende oorzaken

Naast de bovenstaande factoren die bijdragen aan bronamnesie, zijn er een paar oorzaken die medische aandacht kunnen vereisen:

• Leeftijd. Oudere mensen hebben vaker last van bronamnesie. Dit komt waarschijnlijk door leeftijdsgebonden neuronaal verlies in de frontale kwabben. Ze kunnen baat hebben bij training die hen ertoe aanzet om bij het coderen van informatie bewust aandacht te besteden aan de context.
• Ziekte van Alzheimer. Deze aandoening wordt geassocieerd met disfunctie van de frontale kwab en veroorzaakt problemen voor patiënten bij het overzien van de werkelijkheid. Het kan bronamnesie veroorzaken.
• Beschadiging van de frontale kwab. Dit type schade veroorzaakt een ontkoppeling tussen semantisch en episodisch geheugen. Daardoor maken patiënten veel meer fouten (Engelse link) in hun brongeheugen.
• Psychologische stoornissen. Dit fenomeen komt ook vaak voor bij stoornissen zoals depressie, schizofrenie en posttraumatische stressstoornis (Engelse link).

Preventie en behandeling

Zoals je ziet zijn niet alle gevallen hetzelfde. Veel mensen kunnen af en toe last hebben van bronamnesie, door onoplettendheid of gevorderde leeftijd. In andere gevallen kan er echter sprake zijn van belangrijke achtergrondziekten.

Als je regelmatig last hebt van bronamnesie of als het je belemmert in je dagelijks leven, kun je baat hebben bij specifieke geheugentraining door professionals. Allereerst heb je een evaluatie nodig om de oorzaak te vinden en de juiste maatregelen te nemen. Aarzel daarom niet om je arts te raadplegen.