Wat is een opstand eigenlijk precies?
Veel mensen zijn in de war door de term “opstand.” Is de Islamitische Staat bijvoorbeeld een opstandelingengroep of een terroristische groepering? Het is geen makkelijke vraag om te beantwoorden vanwege alle veranderingen die deze groep in de loop van de jaren heeft ondergaan. Toch moet je, om iets een “opstand” te kunnen noemen, eerst precies weten wat het betekent.
Het zou nuttig kunnen zijn om enkele groepen op te sommen die door deskundigen vallen onder de term opstandelingen voordat we het over de definitie hebben. Enkele van de meest bekende namen in deze categorie zijn de Islamitische staat, Al Qaeda, en Boko Haram.
Andere zijn de FARC, de Taliban, Hezbollah, Hamas, de ETA en de IRA. Hoewel een aantal van deze groepen niet meer bestaat, hebben deskundigen op een bepaald moment al deze groepen als opstandelingen beschouwd.
Het definiëren van een opstand
Het vinden van een eenvoudige en precieze definitie voor het woord opstand is lastig. Toch kunnen we een aantal punten van overeenkomst benadrukken, die we terugzien in de verschillende definities van het woord.
In principe kun je zeggen dat een “opstand” acties zijn die een minderheidsgroep binnen een staat onderneemt om politieke veranderingen af te dwingen. Het heeft dus op zijn minst politieke doelstellingen.
Ook maken opstandelingen gebruik van propaganda of militaire druk om een bevolking te overtuigen of te intimideren. Hun doel is om de steun van de bevolking te krijgen. Zo is hun erkenning en acceptatie door de bevolking in het algemeen cruciaal en essentieel voor hun succes of mislukking.
Tot slot heeft een opstand ook de kwaliteit van de ongelijkheid in termen van macht. Omdat de staat over het algemeen veel meer macht heeft, geven opstandige groepen de voorkeur aan asymmetrische en langdurige confrontaties met de overheid. Psychologische oorlogsvoering wordt dan ook vaak hun belangrijkste instrument.
“Als een wild dier, is de waarheid te krachtig om gekooid te blijven.”
-Veronica Roth-
Hoe mensen een opstand beginnen en versterken
Om een opstand te kunnen creëren, moeten de volgende factoren aanwezig zijn:
- Een politiek relevante identiteit. De rebellen moeten hun identiteit laten opvallen. Deze moet zo sterk zijn, dat de mensen bereid moeten zijn te vechten om haar te verdedigen.
- Een aantrekkelijke zaak. Er moet iets mis zijn dat de meerderheid van de bevolking moet willen corrigeren.
- Populaire steun. Als de rebellen de volgende factoren kunnen bemachtigen, hebben ze meer kans om dit ook te bereiken.
- Sterk leiderschap. Leiderschap geeft een groepscohesie, coördinatie en geloofwaardigheid.
- Macht die verder gaat dan die van rivaliserende groepen. Sterker zijn dan de andere groepen of zelfs alleen maar met hen kunnen samenwerken kan een bepalende factor zijn voor de vraag of de opstand aan kracht wint.
- Een toevluchtsoord. Veilige plekken of toevluchtsoorden kunnen het voortbestaan van de opstand verzekeren.
- De mogelijkheid om steun van buitenaf te krijgen. Steun van buitenaf kan essentieel zijn.
- Het vermogen om fouten van de politieke autoriteiten waar te nemen. Een slechte zet van de staat kan ervoor zorgen dat er meer steun komt voor de opstand van de bevolking.
Classificatie van opstanden
Over het algemeen verdelen deskundigen opstanden op in een van de twee groepen:
- nationale opstanden
- opstanden die vrijheid nastreven
Bij nationale opstanden zijn de rebellen op ideologische, etnische, economische of andere gronden tegen een bepaalde regering. Bij bevrijdingsopstanden hebben ze te maken met een regime dat wordt gesteund of gecontroleerd door invloeden van buitenaf.
Daarnaast zijn er nog andere mogelijke classificaties. Sommige mensen classificeren ze ook volgens hun doelen.
Je kunt de opstandelingen op basis van hun doelen in drie soorten indelen:
- Macht en politieke projectie. Groepen met deze doelen proberen de controle over de staat over te nemen om een nieuw regime te installeren.
- Politieke macht en territorium. In dit geval proberen de groepen een buitenlandse bezetter weg te krijgen of nationale onafhankelijkheid te verkrijgen.
- Lokale of tribale autonomie om de vrijheid van staatscontrole te behouden of te verwerven. Deze groeperingen proberen het gezag te ondermijnen in een staat die geheel of gedeeltelijk heeft gefaald. Hun einddoel is om uiteindelijk de controle over de regering te krijgen.
De vijf pijlers van een opstand
Opstandelingen kunnen gebruik maken van vijf strategische instrumenten om hun doelen te bereiken. De lijst is als volgt:
- Gewapende strijd. Het gebruik van geweld is gebruikelijk tijdens opstanden. De meest gebruikte tactieken zijn guerrillaoorlog en, in een ondersteunende rol, terrorisme.
- Propaganda. Door het gebruik van propaganda proberen opstandige groepen de harten van de mensen te veroveren. Ze richten zich met deze tactiek op zowel de binnenlandse als de internationale bevolking.
- Sociale hulp. Sociale hulp heeft voornamelijk tot doel steun van de bevolking te verzamelen en te mobiliseren.
- Sociaal en politiek activisme. Ze creëren of infiltreren burgerverenigingen, vakbonden en misschien zelfs politieke partijen.
- Externe betrekkingen. De steun van de internationale gemeenschap is een groot voordeel. Veel opstanden proberen dit te bemachtigen.
Zoals je misschien uit dit schema kunt opmaken, lijken opstanden sterk op de manieren van andere gewelddadige groepen, die gebruik maken van terrorisme en guerrillaoorlogsvoering. Het is niet makkelijk om ze uit elkaar te houden. Toch zijn de factoren die voor hen het toneel vormen duidelijk, net als de factoren die tot hun succes leiden.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Guindo, M. G. (2013). Insurgencia y contrainsurgencia. In J. Jordán (Ed.), Manual de Estudios Estratégicos y Seguridad Internacional (pp. 15–43). Madrid: Plaza y Valdés.