Wanneer je niks voelt tijdens een depressie

Wanneer je niks voelt tijdens een depressie

Laatste update: 18 augustus, 2018

Volgens het Trimbos-instituut krijgt ruim 20% van alle volwassenen op een gegeven moment te maken met een klinische depressie. Sommigen ervaren een mix van verdriet, kwaadheid en verslagenheid. Anderen voelen een absolute leegte en een afwezigheid van emoties. Soms wisselen emoties en leegte elkaar zelfs af. Depressie kan voelen alsof je een loden blok in je lichaam hebt zitten en ondoordringbare nevel in je hoofd. Tijdens een depressie voelt het alsof de realiteit vervaagd is en we zelf losjes in de lucht hangen, zwevende in het niks.

Philip Lopate, een bekende Noord-Amerikaanse essayist en schrijver, beschreef dit gevoel in zijn overweldigende gedicht genaamd ‘Numbness‘ (‘Verdoofdheid’).  Dit gedicht probeert het gevoel, de ervaring van een totale emotionele leegte, uit te tekenen. In dit gedicht beschrijft Lopate depressie als een wandeling door een veld van ijs. Depressie maakt je onverschillig en koelt je hart af totdat het een blok ijs is. Lopate laat ons achter met het beeld van een anorexische illusie waarin we weggehaald zijn van de rest van de wereld.

Wat we moeten begrijpen is dat er maar weinig ziekten zijn die zo complex en divers zijn als depressie. Sommige mensen die hiermee kampen laten overduidelijke symptomen zien, terwijl anderen hun symptomen stilletjes en onzichtbaar voor jaren of maanden met zich meedragen. Het tast allerlei dingen aan. Denk maar aan slaap, concentratie, geheugen, motoriek en zelfs hoe we met taal omgaan.

We praten niet vaak over klinische depressies. We hebben het ook niet altijd over het soort patiënt dat helemaal niks voelt. In plaats van emoties ervaart zo’n patiënt een muur die ze volledig van de rest van de wereld en zichzelf afzondert.

Man die niks voelt tijdens een depressie

Wat kun je doen wanneer je niks voelt tijdens een depressie?

Een reden waarom je misschien niks voelt tijdens een depressie, is dat je voorheen met een situatie te maken kreeg waar je het tegenovergestelde ervoer. Deze situatie was zo ontzettend emotioneel intens, dat je niet wist hoe je ermee om moest gaan. Dit wordt binnen de psychologie ook wel eens (informeel) een ’emotionele kater’ genoemd. Een emotionele kater is het resultaat van een ervaring die je emoties onhanteerbaar maakt. Bovendien blijven na een depressie soms andere aandoeningen over, zoals angststoornissen of onverwerkte trauma’s.

Nu we het over depressies hebben, willen we ook een veelvoorkomende gedachte hierover benoemen. Sommigen zien het woord ‘depressie’ nog steeds als inwisselbaar met ‘verdriet’. Veel patiënten hebben echter te maken met verschillende lagen van emoties. Depressie bestaat niet enkel en alleen maar uit verdriet. Het bestaat dikwijls ook uit pessimisme, woede en neerslachtigheid. Het zorgt ervoor dat iemand zich onstabiel voelt en het kan tot emotionele neutraliteit leiden. Dit kan op zijn beurt resulteren in lichamelijke problemen. Hierbij gaat het dikwijls om hoofdpijn (tot migraines aan toe), spierpijn en spijsverteringsproblemen.

Patiënten waarbij deze beschrijving past, kunnen ook aan hypersomnie lijden. Mensen met hypersomnie lijden aan overmatige vermoeidheid, ook als ze goed hebben geslapen. Ze dutten vaak overdag en kunnen in totaal wel zo’n 10 tot 15 uur per dag slapen (zonder zich hierna uitgerust te voelen). De gradaties hiervan lopen echter uiteen van na een maaltijd in slaap vallen, tot bijvoorbeeld ongewenst midden in een gesprek in slaap vallen. In hun vermoeidheid voelen ze zich vaak ook niet in staat om te lachen of te huilen. Het voelt niet alleen alsof hun lichaam vergeten is hoe het dit moet doen. Het voelt alsof ze de hele betekenis van deze emotionele gebaren kwijt zijn.

Laten we het eens hebben over deze verwoestende symptomen en de uitleg hierachter.

Kunstwerk van vrouw met handen over haar gezicht

Onderdrukte emoties

Veel van ons hebben al van jongs af aan meegekregen dat we alles dat ons kwetst, dwarszit of zorgen baart moeten verbergen. Dit is één reden waarom je misschien niks voelt tijdens een depressie. Dit komt vaak voor wanneer je bijvoorbeeld met een complex familieprobleem of een stressvolle werkomgeving te maken hebt.

Deze situaties creëeren een grote hoeveelheid agitatie, welke chronisch kan worden tot degene die hieraan lijdt een depressie inglijdt. We kunnen door de maanden of jaren heen wennen aan dit gevoel zonder het door te hebben. We vergeten hoe we onze zorgen, angsten of spijt kunnen uiten, waarna we langzaamaan gevoelloos worden. Een vergelijkbaar fenomeen veroorzaakt de alom bekende mentale mist waarbij we traag op onze omgeving reageren. Onze aandachtspanne wordt verminderd, net als ons concentratievermogen en geheugencapaciteit.

Trauma uit het verleden

Als we het begin van Philip Lopate’s gedicht lezen over de ongevoeligheid van zijn depressie, komen we een onthullend detail tegen. In dit gedeelte spreekt Lopate over hoe zijn vader hem al vanaf zijn negende een ‘koude vis’ noemde. Hij begon zichzelf uiteindelijk ook daadwerkelijk zo te zien. Zijn vader stak de draak met zijn verlegen gedrag en zijn uiterlijk. Daardoor begon Lopate zichzelf uiteindelijk ook zo te zien.

Complex verleden of onverwerkte trauma kan deze aandoening van emotionele verdoving. Dit zien we erg vaak als we kijken naar mensen met depressie.

Welke therapeutische strategieën kunnen tijdens een depressie van deze soort worden ingezet?

Ons brein is een geweldig orgaan. Naast het feit dat het wonderbaarlijk verfijnd is, is het ontzettend complex omdat het ons evolutionaire succes waarborgt. Deze complexheid maakt het zo moeilijk om hersen-gerelateerde problemen zoals depressies op te lossen.

We moeten eerst begrijpen dat het niet waar is dat hersenen net als computers zijn, hoe vaak anderen dat ook zeggen. We zijn geen machines. Sterker nog, emoties heersen over ons brein. Er is maar één manier waarop we uit de gevangenis van de depressie kunnen komen. Deze begint bij het begrijpen van bovengenoemde processen, hoe we ermee om kunnen gaan en hoe we ze naar onze hand kunnen zetten.

Therapiesessie

Psychologen raden aan om zinnen te beginnen met “ik voel” — juist wanneer we het idee hebben niks te voelen. Op die manier spoor je jezelf aan om diep binnenin jezelf te kijken. Zo ontdek je de vele emotionele lagen die we bezitten, waardoor we uiteindelijk bij de wortel van het probleem kunnen komen. We moeten onze onverwerkte trauma’s hierbij verkennen zodat we hiervan kunnen genezen en verder kunnen gaan met ons leven. Cognitieve gedragstherapie is hier zeer behulpzaam bij.

Het moment dat we onze woede, angsten en zorgen loslaten, is het moment dat onze reis naar herstel begint.


Deze tekst wordt alleen voor informatieve doeleinden aangeboden en vervangt niet het consult bij een professional. Bij twijfel, raadpleeg uw specialist.