Waarom voel je wanneer mensen naar je kijken?

Heb je wel eens het gevoel dat iemand naar je kijkt? Veel mensen kunnen dit aanvoelen. Dit fenomeen staat bekend als scopaesthesie.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

Heb jij ooit het gevoel dat mensen naar je kijken? Je hebt dat bewustzijn zeker toegeschreven aan een gevoel van onbehagen of prikkeling in je nek. Er is vast niets psychisch aan. Je hersenen pikten gewoon signalen op.

Daarom zijn je hersenen ingericht om je te informeren dat iemand naar je kijkt, zelfs als ze dat niet zijn. Dit is een noodzakelijk onderdeel van het mens-zijn. Deze aanpassing van onze hersenen hield onze voorouders in leven. Hoe kunnen we dit doen?

Het is eigenlijk een belangrijk kenmerk van ons zicht en onze hersenen. Het belangrijkste zijn bepaalde sociale aspecten van onze soort. Experts hebben dit biologische fenomeen bedacht als scopaesthesie , “blikdetectie” of “blikperceptie.” In feite hebben neurologische studies aangetoond dat de hersencellen die deze reactie initiëren, zeer nauwkeurig zijn.

“Verre van ESP, komt de waarneming voort uit een systeem in de hersenen. Dit geniale systeem wijdt zich aan het detecteren waar anderen kijken,” aldus Ilan Shrira. Hij is een sociaal psycholoog, professor en veelgeprezen schrijver. Dit concept klinkt misschien verwarrend. Het is echter heel logisch als je erover nadenkt vanuit een overlevingsperspectief.

Neurologische studies

Zoals we hierboven vermeldden, zijn volgens neurologische studies de hersencellen die deze reactie initiëren zeer nauwkeurig. Als iemand zijn blik op je richt en naar je begint te kijken, voel je je geweldig. Ze hoeven hun hoofd slechts een paar graden naar links of rechts te draaien. Wetenschappers suggereren zelfs dat een complex neuraal netwerk achter blikdetectie zit.

Tot nu toe kunnen wetenschappers het neurale netwerk dat verantwoordelijk is voor de mens niet identificeren. Een studie bij makaken ontdekte de neurologische circuits die verantwoordelijk zijn voor hun blikdetectie en de specifieke cellen die daarbij betrokken zijn. Daarom weten we dat er tien verschillende hersengebieden betrokken zijn bij het menselijk zicht.

Maar er kunnen er nog veel meer zijn. De visuele cortex is de belangrijkste bijdrage. Dit is een groot gebied aan de achterkant van de hersenen dat veel belangrijke aspecten van het gezichtsvermogen ondersteunt. Andere gebieden moeten echter ook blikdetectie omvatten. De amygdala bijvoorbeeld, die bedreigingen registreert.

Blikdetectiesysteem

Wist je dat veel zoogdieren kunnen zien wanneer een ander dier naar ze kijkt? Toch is het menselijke “blikdetectiesysteem” hier bijzonder goed in om dit op afstand te doen.

Ook kunnen we ook gemakkelijk onderscheiden waar iemand vandaan staart. Dit systeem is vooral gevoelig wanneer iemand je rechtstreeks aankijkt. Recente studies hebben aangetoond dat bepaalde cellen in actie komen wanneer dit gebeurt.

Blikperceptie, of het vermogen om te zien wanneer iemand naar je staart, is een sociaal signaal. “Helaas nemen veel mensen het vaak als vanzelfsprekend aan,” vertelde Colin Clifford aan The Daily Mail.

Colin is een professor en psycholoog aan het Vision Center van de Universiteit van Sydney. Het kan dus vanzelfsprekend zijn om te beoordelen of anderen naar ons kijken, ook al is het niet zo eenvoudig. Ons brein moet immers veel werk verzetten achter de schermen.

Als je merkt dat iemand naar je kijkt, wat heeft je dan op het feit gewezen? Vaak is het zo simpel als de positie van het hoofd of lichaam van de persoon. Mensen draaien meestal zowel hun hoofd als lichaam naar je toe.

Het is dus volkomen duidelijk waar ze de aandacht op hebben gevestigd. Het is nog duidelijker wanneer de persoon zijn lichaam van je af wijst, maar zijn hoofd naar je toe gericht is. Wanneer dit gebeurt, kijk je de persoon meteen in de ogen.

Sclera- en blikdetectie

Ten eerste verschillen menselijke ogen in dit opzicht van andere dieren. Onze pupillen en irissen zijn donkerder dan het witte deel van de oogbol dat we kennen als de sclera.

Dit grote contrast is dus de reden waarom je veel dingen kunt merken. Bijvoorbeeld wanneer iemand naar je kijkt of gewoon langs je heen kijkt. Met andere woorden, andere soorten hebben minder zichtbare sclera. Zeker, dit is zeer voordelig voor roofdieren.

Roofdieren willen niet dat hun prooi weet waar ze naar staren. Mensen zijn echter alleen afhankelijk van communicatie om te overleven. Dit is precies waarom de mens is geëvolueerd.

Als gevolg daarvan hebben ze nu grotere, witte sclera, waardoor ze oogcontact kunnen maken. Hoofd- en lichaamshoudingen geven vaak niet veel informatie. Volgens onderzoek kun je dankzij je perifere zicht nog steeds detecteren wanneer een andere persoon naar je kijkt.

We zijn geëvolueerd om zo gevoelig te zijn voor blik om te overleven. Waarom? Omdat elke blik die iemand je toewerpt, een potentiële bedreiging is. Geloof het of niet, Clifford heeft dit getest.

Hij vroeg de deelnemers aan de studie eenvoudig om aan te geven waar verschillende gezichten naar keken. Hij ontdekte dat wanneer mensen de richting van de blik niet bepaalden, ze meestal dachten dat iemand naar hen keek. Bijvoorbeeld door donkere omstandigheden of de gezichten droegen een zonnebril.

Volgens Clifford, in situaties waarin we niet weten waar iemand naar kijkt, informeren onze hersenen ons dat iemand ons in de gaten houdt, voor het geval er een mogelijke interactie is.

“Een directe blik kan dominantie of een dreiging signaleren. Niettemin, als je iets als een bedreiging ziet, wil je die niet missen,” zei Clifford. “Simpelweg aannemen dat een andere persoon naar je kijkt, is misschien de veiligste strategie.”

Een bedreiging of een sociaal teken?

Ook psycholoog Clifford ontdekte iets interessants. Sterker nog, als mensen niet kunnen zien waar iemand naar kijkt, gaan ze er automatisch vanuit dat ze naar hen kijken.

Ten tweede is naar iemand kijken ook een sociaal teken. Het betekent meestal dat je met ze wilt praten. Voor mensen is het hun natuurlijke neiging om aan te nemen dat iemand achter hen staart.

Daarom kan het gevoel dat we krijgen een selffulfilling prophecy initiëren. Als we ons omdraaien, roept onze actie de blik van de ander op. Wanneer ze onze ogen ontmoeten, geven ze ons een vreemde indruk dat ze de hele tijd naar ons staren.

Een ander antwoord kan een bevestigingsbias zijn. Je herinnert je alleen de keren dat je je omdraaide en iemand naar je keek, niet de keren dat ze dat niet waren. Dat rare, tintelende gevoel? Het is psychologisch en komt voort uit de gedachte dat er naar je wordt gestaard, hoewel niet de fysieke handeling zelf.