Voorbij de Voogdij: monsters bestaan
In februari won Voorbij de Voogdij (Jusqu’à la garde) de prijs voor Beste Film op de 44e editie van de César Awards in Frankrijk. Dit drama over geweld tegen vrouwen is de eerste film van regisseur Xavier Legrand. De prijs was geen verrassing want de film beschrijft op een meesterlijke manier een heel ernstige kwestie.
In de openingsscène zie je een kamer waar een koppel de details omtrent de voogdij uitwerkt. Het lijkt misschien een onschuldig begin. Legrand betrekt je echter van bij het allereerste moment en laat jou tot het einde niet meer los.
Voorbij de Voogdij toont dat monsters echt bestaan en dat ze onder ons leven. Ze zitten dus niet in donkere hoeken en ook niet in de kast. Monsters leven in gezinnen.
De voogdij delen met een monster
Legrand vertelt het verhaal vanuit het standpunt van een rechter die toezicht houdt op een scheiding en een kwestie van voogdijrecht. Het is niet gemakkelijk om volledig te begrijpen wat er in dit geval gebeurt.
Sommige opvallende elementen zijn echter duidelijk. De vader gedraagt zich op een gewelddadige manier tegenover de moeder. In dit geval lijkt niets echter heel duidelijk. Dit zorgt ervoor dat de rechter aarzelt.
De advocaat van Myriam stelt dat haar echtgenoot bezitterig en gewelddadig is. Aan de andere kant ontkent de advocaat van Antoine deze aantijgingen. Hij beweert dat het niet normaal is dat Myriam (gespeeld door Léa Drucker) wil verhinderen dat Antoine liefde toont aan zijn kinderen.
Er is ook de getuigenis van het kind dat smeekt om geen tijd te moeten doorbrengen met zijn vader. Die echo weerklinkt in de kamer. Intussen kijkt de rechter naar beide ouders. Zij probeert elk teken of gebaar te ontdekken dat haar zal helpen om een beslissing te nemen.
De advocaat van de moeder heeft het heel moeilijk om duidelijke bewijzen te vinden van de ware aard van de vader. Misbruikers zijn in één ding heel goed. Ze veranderen hun gedrag zodat ze zich aan om het even welke situatie kunnen aanpassen.
Je kan de op handen zijnde ramp voelen zodra de rechter het bevel voor gedeelde voogdij uitvaardigt. Wat daarna gebeurt, is een uitbarsting van geweld, onderdrukking en onbehagen, op een meesterlijke manier neergezet door Thomas Gioria die de jongste zoon, Julien, speelt.
Gedeelde voogdij, een hel
Vanaf het ogenblik dat de vader (rol van Denis Ménochet) de voogdij krijgt, lopen de spanningen hoog op. In één scène zie je een close-up van het doodsbange gezicht van een kind. In een andere scène een dialoog zonder woorden die je de adem beneemt.
Het gezicht en de uitdrukkingen van Julien vertellen wat hij beleeft en voelt. De film heeft geen soundtrack. Dat betekent dus dat de geluiden van het dagelijkse leven veranderen in dreigingen. Dit is een weergave van hoe zelfs het geluid van een sleutel die in een slot past, bij veel misbruikte vrouwen angst kan uitlokken.
De kijker beseft al snel dat dit geen geval van “oudervervreemding” is. Dat is een diagnostische term met een betwistbare wetenschappelijke basis. De perverse narcist Antoine lijkt soms misbegrepen. Het lijkt zelfs bijna alsof hij het slachtoffer is alleen maar omdat hij van zijn gezin houdt.
Voorbij de Voogdij toont dat monsters bestaan
Niemand in het gezin gelooft het gedrag van Antoine. Ze weten dat zijn pogingen tot verzoening niet afkomstig zijn van wroeging. Zij zien in dat hij alleen maar probeert om de controle over de situatie terug te winnen.
De kracht van deze film zit in de uitstekende regie van Legrand. De mengeling van angst en een lichtjes verdorven gevoel van hoop in deze film zullen ervoor zorgen dat je op het randje van je stoel zit.
Je kan voelen dat er een intense oplopende scène in aantocht is naarmate de spanning en de frustratie zich bij de vader opbouwen. Uit de overeenkomst over de gedeelde voogdij krijgt Antoine niet wat hij wil.
Zijn echte doel was niet om tijd met zijn kinderen door te brengen maar om opnieuw toegang te hebben tot zijn doodsbange ex-vrouw. Zij liegt en houdt dingen achter om zijn agressie te ontlopen.
Door zijn jongste zoon te intimideren probeert hij dichtbij zijn vrouw te komen. Deze strategie werkt echter niet. Zijn frustratie wordt dus groter. Zijn woede is zelfs voelbaar. Je kan voelen dat er een gewelddadige uitbarsting komt.
Op dat moment hoor je de deurbel, een aanhoudend en beangstigend geluid. Het brengt jou terug naar de kille kamer waar de beslissing over de voogdij genomen werd. Je weet niet wat er gaat gebeuren. Je voelt echter dat het verschrikkelijk zal zijn.
Sociale verantwoordelijkheid
De verhaallijn stevent af op een ramp. De moeder klampt zich vast aan de hoop dat de deurbel zal stoppen met rinkelen. Ze weet wie er aan de deur staat. Ze weet ook dat de bel een lange tijd zal blijven gaan. Toch hoopt ze dat hij uiteindelijk gewoon zal weggaan.
Het rinkelen stopt. De personages beginnen echter andere geluiden te horen. Dit keer zal Antoine niet ophouden. De laatste scène in de film is angstaanjagend. Speciale effecten of make-up zijn hier niet nodig. Antoine ziet er immers niet langer menselijk uit. Hij is een monster dat verblind is door trots en wraak.
De scène is zo realistisch dat je voor deze moeder en haar zoon empathie voelt. Jij bent de buurtbewoner die om hulp belt. Jij bent de politieagent die de oproep aanneemt en zijn best probeert te doen. Onder ons leven monsters. Ze kunnen zelfs dezelfde familienaam als jij hebben. Dat is nog het moeilijkste van alles.
Met de cognitieve gedragstherapie kan je hen niet bestrijden. Tegen monsters vecht je met opvoeding, empathie, solidariteit, recht en tussenkomst.
We zijn allemaal verantwoordelijk en moeten ervoor zorgen dat onze gemeenschappen actie ondernemen tegen deze monsters. Onderwijs jezelf zodat het huiveringwekkende verhaal van Voorbij de Voogbij niet langer een weerspiegeling is van het echte leven.