Therapie voor het limbische systeem voor genezing van trauma's
Stephen Porges beweert dat het limbische systeem de “grote dirigent is van het orkest van emoties.” En, hij heeft gelijk. Inderdaad vormt dit centrum een buitengewone ‘snelweg’. Daarin kunnen soms, als gevolg van een trauma, emoties als angst, verdriet en woede botsen. Dit betekent dat de “emotionele ongelukken” die na een trauma de neiging hebben om de menselijke geest te vernietigen.
Trauma kan worden gedefinieerd als de “opeenstapeling van opmerkelijk negatieve gebeurtenissen die, na verloop van tijd herhaald, het slachtoffer zichzelf als weerloos doen beschouwen en gedachten, emoties en gedragingen ontwikkelen die hem in staat stellen te overleven, maar die buitengewone pijn veroorzaken.”
Voor bepaalde organisaties, zoals de American Psychiatric Association, moet er echter sprake zijn van een “levensbedreigende gebeurtenis” om de diagnose posttraumatische stressstoornis (PTSS) te kunnen stellen.
Dat gezegd hebbende, suggereert de klinische werkelijkheid dat minder buitengewone gebeurtenissen, maar meer herhaald in de tijd, in staat zijn om bij mensen PTSS te veroorzaken. Bijvoorbeeld seksueel misbruik (Spaanse link) in de kindertijd.
“Het limbische systeem is de plaats waar hersenchemie zich vermengt met emotionele ervaring, de plaats waar de sporen van onze belangrijkste ervaringen worden gecreëerd en bewaard.”
Het limbische systeem en zijn verband met trauma
Een van de fundamentele factoren bij het genezen van trauma is het herstellen van het evenwicht dat bestaat tussen twee specifieke gebieden van de hersenen. Dat zijn de gebieden die gespecialiseerd zijn in ‘het rationele’ (de dorsolaterale prefrontale cortex) en die welke gespecialiseerd zijn in ‘het emotionele’ (in feite de amygdala).
Het doel van zo’n herstel is dat mensen met PTSS de “perceptie krijgen dat ze hun leven onder controle hebben” (Van der Kolk, 2020). Dit gegeven is bijzonder relevant omdat een van de effecten die een trauma op de hersenen uitoefent, de hyperactivatie is van gebieden die gespecialiseerd zijn in emoties; het limbische systeem.
Als gevolg van deze hyperactivatie reageren patiënten ongeorganiseerd. Zo kunnen prikkels als licht, geur, aanraking of een opmerking voor hen heel intens zijn. Ze veroorzaken een toestand van ‘hyper alertheid’, vergelijkbaar met wat we ervaren als we dreigend gevaar voelen.
Dit gebeurt omdat ze tijdens de traumatische gebeurtenis zulke stimuli als gevaarlijk hebben gecodeerd, ook al is het gevaar op dit moment misschien niet aanwezig.
Van der Kolk beweert dat het overwinnen van een trauma inhoudt “toegang vinden tot het emotionele brein.” Met andere woorden, het limbische systeem aan therapie onderwerpen.
We weten dat de neurale circuits (Spaanse link) die de dorsolaterale prefrontale cortex en de amygdala verbinden schaars zijn. Ze staan echter wel in verbinding met een derde structuur, de mediale prefrontale cortex. Dit gebied is de kern van wat we kennen als ‘zelfkennis’. Het doel van de interventie bij PTSS is om het evenwicht tussen deze regio’s te herstellen. Dit zodat de patiënt in staat is tot zelfregulatie.
“Het limbische systeem is het emotionele centrum van de hersenen, de plaats waar gevoelens en impulsen worden geboren.”
-Joseph Ledoux-
Interventies voor genezing van het limbische systeem
Er is een veelheid aan interventies voor genezing van trauma. Het beschikbare bewijs suggereert dat de beste interventies zich concentreren rond traumagerichte cognitieve therapie (Spaanse link).
Dit kan elementen omvatten van exposure, cognitieve verwerkingstherapie en EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing). Deze interventies bereiken de hoogste niveaus van bewijs (1++, of 1+) en de hoogste gradaties van aanbeveling (A) (Fonseca et al., 2020).
“Ongenezen trauma’s zijn als tijdbommen die wachten om af te gaan.”
-Bessel van der Kolk-
Het doel is om overtollige activatie te verminderen
Hoewel farmacologie kan helpen bij deze doelstelling, is het bekend dat medicatie verre van genezend is voor trauma. Aan de andere kant is bekend dat 80 van de 100 vezels in de nervus vagus informatie doorgeven van verschillende lichaamsregio’s naar de perceptieve en uitvoerende centra van de hersenen.
Dit kan erop wijzen dat de mens, die een trauma heeft opgelopen, zijn lichaam kan ‘trainen’ om de hyperactivatie in zijn hersenen te verminderen.
Daartoe zijn zowel yoga (Spaanse link) als op neurofeedback gebaseerde interventies heilzaam gebleken (Van der Kolk, 2020).
Verder is training in ademhalingstechnieken een belangrijk element in de behandeling van posttraumatische stress. Dit komt omdat, wanneer patiënten deze praktijken toepassen, parameters zoals hun hartslag genormaliseerd worden.
In feite ‘moduleren’ ze door hun hartslag te normaliseren via een ademhalingsoefening (vrijwillig en bewust) hun eigen parasympathische zenuwstelsel. Dat is verantwoordelijk is voor activering.
“Er bestaat niet zoiets als een enkele traumatische gebeurtenis. Trauma is altijd het resultaat van een reeks pijnlijke en hartverscheurende ervaringen die zich in de loop der tijd opstapelen.”
-Judith Lewis Herman-
Vergroot het zelfbewustzijn
Als gevolg van een trauma kan de mens een fobie voor emoties ontwikkelen. In feite kunnende emoties die ze ervaren zo aversief zijn (met opmerkelijke symptomen op lichaamsniveau zoals tachycardie of een gevoel van leegte) dat patiënten ze proberen te vermijden. Als gevolg van deze vermijding nemen hun emoties toe en “gevangen” ze op een heftige en wrede manier.
Daarom is in deze context het bevorderen van technieken om hun bewustzijn van hun emoties te vergroten essentieel. Er wordt dan ook veel onderzoek gedaan naar dit onderwerp.
Er zijn voordelen waargenomen bij op mindfulness gebaseerde behandelprotocollen (zoals MBCT en MBSR – Engelse link). Onder de gunstige effecten is het de moeite waard om te wijzen op de bijdrage van mindfulness aan het ‘uitdoven van angst’ (Wagner et al., 2023).
“Getraumatiseerde mensen zijn vaak bang om te voelen. Nu is de vijand niet zozeer de auteur van de gebeurtenissen (die er hopelijk niet meer is om hen opnieuw pijn te doen), maar hun eigen lichamelijke gewaarwordingen.”
-Bessel van der Kolk-
Zoals je ziet is het scala aan interventies om het limbische systeem te genezen en het evenwicht ervan met het ‘rationele brein’ te herstellen breed. In dit artikel hebben we een korte rondgang gemaakt langs enkele ervan en ook een bibliografie gegeven van prestigieuze bronnen. Het genezen van trauma is echter verre van eenvoudig.
Dat gezegd hebbende, proberen veel onderzoekers en professionals in de geestelijke gezondheidszorg dagelijks hun patiënten te helpen. Ze begrijpen dat deze mensen daarbij voor een echte uitdaging staan.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- American Psychiatric Association. (2014). DSM-5. Guía de consulta de los criterios diagnósticos del DSM-5: DSM-5®. Spanish Edition of the Desk Reference to the Diagnostic Criteria From DSM-5® (1.a ed.). Editorial Médica Panamericana.
- Belloch, A. (2023). Manual de psicopatología, vol II.
- Carrobles, J. A. S. (2014). Manual de psicopatología y trastornos psicológicos (2a). Ediciones Pirámide.
- CIE-11. (s. f.). https://icd.who.int/es
- Der Kolk, V. B. (2020). El cuerpo lleva la cuenta: Cerebro, mente y cuerpo en la superación del trauma (Spanish Edition) (3.a ed.). Editorial Eleftheria S.L.
- Gesteira, C., García-Vera, M. P., & Sanz, J. (2018). Porque el Tiempo no lo Cura Todo: Eficacia de la Terapia Cognitivo-conductual Centrada en el Trauma para el Estrés postraumático a muy Largo Plazo en Víctimas de Terrorismo. Clínica y Salud, 29(1), 9-13.
- Pulido Caro, Á. P., & Barrera Aguilera, D. C. (2014). Medición de la eficacia del protocolo dunna de yoga en sujetos con trastorno de estrés postraumático (TEPT).
- Vitriol, V., Gomberoff, M., & Basualto, M. E. (2006). Relación entre trastorno por estrés postraumático de inicio tardío, abuso sexual infantil y revictimización sexual: Caso Clínico. Revista médica de Chile, 134(10), 1302-1305.
- Wagner, C., & Cáceres-Melillo, R. (2023). Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT) and Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR) in the treatment of Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD): A literature review. Salud Mental, 46(1), 35-42.
- Zegarra-Valdivia, J. A., & Chino-Vilca, B. N. (2019). Neurobiología del trastorno de estrés postraumático. Revista mexicana de neurociencia, 20(1), 21-28.