Systeempsychologie: waar gaat dit over?

Systeempsychologie benadrukt de eigenschappen van het geheel die het resultaat zijn van de interactie van verschillende systeemelementen. Met andere woorden, voor deze benadering is het belangrijkste onderzoeksobject de interactie tussen mensen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Laura Rodríguez.

Laatste update: 27 december, 2022

Systeempsychologie legt de nadruk op de verschijnselen van relaties en communicatie in groepen. Het analyseert de relaties en componenten die daaruit voortkomen. Deze stroming beschouwt individuen als onderling verbonden met elkaar in verschillende collectieven die ze ‘systemen’ noemen.

Zo heeft elke groep of collectief mensen betrekking op een ander systeem. Dit is van toepassing, of het nu een familie-, werk-, of romantische groep is, evenals elk ander type.

In feite baseert dit type psychologie zich op de context. Het houdt rekening met de verschillende gebieden waarin mensen zich verplaatsen. Het beschouwt de manier waarop elk individu zich verhoudt tot zijn omgeving als een bepalende factor in zijn ontwikkeling en persoonlijke groei.

Daarom kunnen experts systeempsychologie gebruiken om problemen in verschillende groepen op te lossen. Het kan werken voor koppels, werkteams en gezinnen, maar ook voor individuen.

In de rest van dit artikel zullen we bekijken hoe deze denkrichting tot stand is gekomen en waar het echt over gaat. Met andere woorden, we zullen je vertellen over de principes ervan.

Oorsprong van systeempsychologie

Systeempsychologie is een stroming van psychologie die is gebaseerd op de algemene systeempsychologie zoals gedefinieerd door Ludwig von Bertalanffy. Deze denker begon deze ideeën in de tweede helft van de 20e eeuw te ontwikkelen.

Von Bertalanffy benadrukte het belang van het begrip interactie in zijn theorie. Hij beweerde dat een systeem een onderlinge afhankelijkheid inhield tussen de partijen of mensen die aan de relatie deelnamen. Het is vermeldenswaard dat het concept van het ‘systeem’ uit elkaar gaat met de algemene systeemtheorie.

Evenzo ligt de oorsprong van de systeemtherapie bij antropoloog Gregory Bateson en zijn team. Ze werkten in Palo Alto, Californië. Bateson werkte samen met andere onderzoekers zoals Jackson, Haley en Weakland. Ze richtten zich op het analyseren van het communicatiesysteem van schizofrene gezinnen.

De theorie van de dubbele binding is voortgekomen uit het onderzoek van Bateson. Deze theorie heeft bijgedragen aan de fundamenten van de systeempsychologie. In deze context kun je een dubbele binding zien als een communicatief dilemma. Dat komt omdat er twee of meer berichten binnenkomen die elkaar tegenspreken. 

Het is duidelijk dat het fenomeen menselijke communicatie een van de belangrijkste interesses is van systeempsychologie. Het is vermeldenswaard dat we een deel van de fundamenten van deze denkrichting te danken hebben aan Paul Watzlawick.

Hij ontwikkelde een theorie van menselijke communicatie waarin hij problemen benaderde die verband hielden met de praktische aspecten van communicatie. De theorieën van Watzlawick hielden rekening met de effecten van communicatie op gedrag.

Het begin van systeempsychologie

Hieronder noemen we de belangrijkste relevante aspecten van systeempsychologie.

Het systeem als een geheel

In deze psychologieschool beschouwen experts het systeem als een geheel. Het geheel is namelijk meer dan de som van de delen ervan. Als zodanig benadrukt systeempsychologie de eigenschappen van het geheel die het resultaat zijn van de interactie van verschillende systeemelementen. Het belangrijkste zijn dus de relaties die voortkomen uit interacties tussen mensen.

De verschillende systemen (familie, vrienden, partners, collega’s, enz.) verhouden zich binnen een contextueel kader tot elkaar. Binnen dit kader worden de rollen en het gedrag van mensen bepaald door de tactische regels van het systeem. Ook de interactie tussen de leden speelt een rol. Systeempsychologie analyseert en besteedt speciale aandacht aan die rollen en gedragingen.

Multicausale oorsprong

Systeempsychologen kijken vanuit een circulair en multicausaal perspectief. Als zodanig kan het veld geen lineaire markeringen vaststellen waar gebeurtenissen slechts één oorzaak hebben. Integendeel, er zijn verschillende bepalende oorzakelijke factoren. Elke actie en reactie verandert continu, afhankelijk van de aard van de context.

De leden van een gezin kunnen bijvoorbeeld op verschillende manieren op dezelfde gebeurtenis reageren. Dit kan de eindsituatie, die een combinatie blijkt te zijn van alle verschillende reacties die naar boven komen, wijzigen.

In die zin was Paul Watzlawick een pionier in het onderscheiden van deze circulaire causaliteit van gebeurtenissen om mogelijke repetitieve patronen in interacties tussen mensen te verklaren.

Meer specifiek, een circulaire visie op problemen wordt gekenmerkt door hoe een individu acties kan beïnvloeden. Met andere woorden, hoe ze de acties van anderen kunnen beïnvloeden en hoe de acties van anderen het individu beïnvloeden.

Communicatie is een sleutelfactor

Zoals we hierboven vermeldden, was Watzlawick een van de grootste voorstanders van systeempsychologie. Hij werd een grote speler op dit gebied toen hij zijn communicatietheorie introduceerde.

Experts beschouwen dit als een sleutelfactor in het therapeutische proces. Voor systeemtherapie is communicatie een belangrijk onderwerp om te bestuderen en aan te werken.

Elk systeem kent bepaalde regels die de systeemtherapeut moet leren kennen. Alleen dan kunnen ze tegen hen werken als ze niet gepast zijn. De manier waarop we communiceren, bepaalt volgens deze stroming of een probleem blijft of afneemt.

Kortom, systeempsychologie biedt een ander perspectief op problemen en moeilijkheden. Binnen dit perspectief zijn relaties belangrijker dan individuen als focus van de therapie. Verschillende onderzoeken hebben plaatsgemaakt voor verschillende takken en stromingen binnen systeemtherapie.