Sociale identiteit en de behoefte om ergens bij te horen

Sociale identiteit is de mate waarin we ons met een bepaalde groep identificeren. Het is de graad waarin een groep belangrijk voor ons is. Hoe meer we ons met de groep identificeren, hoe meer deze groep onze persoonlijkheid zal bepalen. Meestal delen alle leden van de groep zijn waarden en normen. En hoe belangrijker de groepsleden zichzelf beschouwen, hoe meer ze elkaar en zichzelf respecteren.

Maar is sociale identiteit iets zo eenvoudigs als hoe belangrijk een groep voor ons is? Nee, sociale identiteit heeft niet alleen te maken met het belang van de groep en je aansluiten bij diens waarden en normen. De sociale identiteit van om het even welke groep is integendeel een mengelmoes van verschillende delen. Om specifieker te zijn, een sociale identiteit is samengesteld uit twee factoren op groepsniveau en vijf op individueel niveau.

Sociale identiteit en zelf-investering

Zoals we al zeiden, heeft een sociale identiteit op groepsniveau twee bestanddelen: zelf-investering en zelf-bepaling.  Zelf-investering verwijst naar het gevoel bij een groep te horen. Dit betreft het gevoel dat je deel uitmaakt van iets groter. Bovendien brengt dit positieve gevoelens met zich mee.

Tot een groep behoren geeft je een gevoel van insluiting. Voor sommige mensen is dit buitengewoon belangrijk. Dit gevoel bevordert het welzijn. Het is ook verbonden met het toeschrijven van positieve kenmerken. Dit zijn enkele voorbeelden: mijn groep is de beste, de leden zijn geweldige mensen, we zijn betrokken bij echt belangrijke dingen…

Op zijn beurt bestaat zelf-investering uit drie individuele elementen. Dat zijn tevredenheid, solidariteit en centraliteit. Tevredenheid wordt weerspiegeld in de positieve gevoelens ten aanzien van de groep en van het feit een deel van de groep te zijn.

Een persoon die zichzelf als Frans beschouwt en een deel van Frankrijk, zal gelukkig zijn om Frans te zijn. Hij zal zelfs de negatieve aspecten ontkennen die andere mensen aan de Fransen toeschrijven. Op die manier zal zijn tevredenheid over de groep nooit wankelen.

Solidariteit in een groep

Solidariteit is jouw psychologische band met de andere groepsleden en jouw verbintenis met hen. De mensen die zich het meest met een groep identificeren, zullen bereid zijn dingen te doen voor de rest van de groepsleden.

Een persoon die zich op een sterke manier met een religie identificeert, zal bijvoorbeeld alles doen voor de mensen van dezelfde religie. Maar het kan voor die persoon moeilijker zijn om banden te vormen met mensen van andere religies. Solidariteit houdt een verbintenis met de groep en zijn leden in.

Centraliteit zorgt ervoor dat de groepsleden gevoelig zijn voor de problemen van de groep. Die kunnen in de groep optreden of in verband met andere groepen. Wanneer de groep zich bedreigd voelt en centraliteit is voor de leden belangrijk, dan zullen zij de bedreiging bestrijden.

Centraliteit bestaat erin dat men de groep vóór de individuele behoeften stelt. Een voorbeeld. In een voetbalteam van amateurs kunnen de leden een groot deel van hun leven op een laag pitje zetten zodat ze zich aan hun team kunnen wijden.

Sociale identiteit en zelf-bepaling

Aan de andere kant is zelf-bepaling de manier waarop de groep zichzelf omschrijft. De mate waarin de groepsleden denken dat ze vergelijkbaar zijn met de groep, vormt een groot onderdeel van wat zelf-bepaling is.

De groepsleden hebben dus de neiging om op veel verschillende manieren gelijkaardig te zijn. De individuele elementen van zelf-bepaling zijn zelf-stereotypen en gelijkaardigheid. Zelf-stereotypen zijn wanneer de groepsleden zichzelf waarnemen als leden van de groep. Door dit te doen gaan ze vaak ook de stereotypen aannemen die aan de groep toegeschreven worden.

Normaal worden groepsleden waargenomen als vergelijkbaar met de meest typische leden van de groep. Ze hebben ook het gevoel alsof ze een gemeenschappelijke lotsbestemming met de groep delen. Het resultaat is dat ze zich deelgenoot voelen van de successen en de mislukkingen van de groep.

De vooropgestelde gelijkaardigheid binnen de groep is verbonden met het verlangen om ervoor te zorgen dat de groep een positief karakter behoudt waarmee de groep zich onderscheidt. De leden denken meestal dat hun groep veel gemeenschappelijk heeft en dat alle leden gelijk zijn. Meestal zien ze ook een grotere homogeniteit in de groep dan er eigenlijk is.

Mensen die zich erg met hun groep identificeren, zullen dus waarschijnlijk leden van andere groepen afwijzen. Dit komt omdat ze volgens hen te anders zijn. Leden van extreme groepen, bijvoorbeeld neonazi’s, zullen zich zo veel mogelijk proberen te onderscheiden van andere groepen. Een voorbeeld hiervan zijn skinheads. Het maakt niet uit hoe vergelijkbaar ze zijn.

De diversiteit van sociale identiteit

Deze verschillende elementen van een identiteit spelen een rol in de manier waarop mensen hun identiteit in de groep zelf vinden. Sommige personen beklemtonen de gelijkaardigheid van de groep. Ze proberen zich dan te onderscheiden van andere groepen. Maar anderen richten zich op de solidariteit met de andere groepsleden. Het kan ook zijn dat zij centraliteit als het belangrijkste aspect beschouwen.

We vinden een voorbeeld uit de praktijk wanneer we het debat bekijken in Spanje over de onafhankelijkheid van Catalonië. Aan de ene kant heb je de mensen die zich identificeren als Spanjaarden en Catalanen. Aan de andere kant zijn er anderen die zich alleen identificeren met één van deze twee sociale groepen.

Maar die manier van identificatie is niet bij iedereen hetzelfde. Sommigen vereenzelvigen zich met de centraliteit van de Catalanen. Voor hen is Spanje een bedreiging. Maar anderen zullen zichzelf binnen het stereotype omschrijven. Ze zullen dus proberen om de meest karakteristieke leden van hun groep te imiteren.

Deze verschillen in sociale identiteit zorgen ervoor dat de identiteit van elke persoon anders is. Het gevolg is dan ook dat zij ten koste van anderen meer belang zullen hechten aan bepaalde aspecten van de groep. Mensen die tot meerdere overlappende groepen behoren, zoals bijvoorbeeld Spanje en Catalonië, kunnen verschillende manieren hebben om zich met elke groep te identificeren.