Ontsnappen uit de kooi van een emotioneel roofdier

Gedurende ons gehele leven blijven we bouwen aan relaties die ertoe uitnodigen om het beste van onszelf te geven. Helaas raken we soms ook betrokken bij ruïnerende relaties, die ons van binnenuit verteren, en ons zelfs in de psychologische vernieling kunnen brengen; waarin we, steeds benauwder, steeds verder verbleken in de verstikkende wurggreep van een emotioneel roofdier.

Net zoals in het dierenrijk de sterkere de zwakkere letterlijk bij de lurven grijpt, valt onder mensen hetzelfde fenomeen waar te nemen. Deze emotionele roofdieren voeden zich echter niet zozeer met slappere slachtoffers, maar juist met hen die speciale gaven bezitten waar ze razend jaloers op zijn.

Het profiel van een emotioneel roofdier

Het leven van een emotioneel roofdier is één groot strategisch spel gebaseerd op agressief-egoïstische motieven. Hoewel ieder emotioneel roofdier zijn of haar eigenaardigheden heeft, lijken ze over het algemeen een aantal globale karaktertrekken letterlijk met elkaar gemeen te hebben:

Het zijn meesters der vermomming

Emotionele roofdieren komen voor in alle lagen van de bevolking, ongeacht leeftijd, geslacht, opleiding, status enzovoorts.  Zij zijn experts in sociale camouflage, en het meest effectief – vernietigend zelfs – juist in de intiemste relaties, zoals die met een liefdespartner. Net zoals een kameleon zijn visuele verschijning naadloos kan aanpassen aan diens omgeving, zo heeft een emotioneel roofdier het vermogen om de spreekwoordelijke pineut ernstig toe te takelen, zonder dat de buitenwereld het ooit opmerkt.

Ze absorberen energie van anderen

Het zijn mensen die als vampieren dorsten naar de fut en vitaliteit waar anderen over beschikken. Ze raken bevangen door hun eigen haat en ressentiment richting eenieder die straalt, of overloopt van enthousiasme en positiviteit.

Hun gedupeerden zijn bijna altijd eerlijke, aardige mensen, vol vuur en vervoering; degenen die kwaliteiten vertonen waar het emotionele roofdier eigenlijk naar snakt, maar mist, en daarom, uit wraakbeluste afgunst, de ander wil ‘leegzuigen’, uitknijpen of verslinden. Daarom voelen ze de onbedwingbare behoefte om iedereen die hen herinnert aan hun eigen handicaps, te vernederen, te verminken en te gronde te richten.

Ze zijn niet in staat tot voelen

Het belangrijkste kenmerk van een emotioneel roofdier is hun tragische onvermogen om contact te maken met hun gevoelens – wat weer wordt veroorzaakt door de afwezigheid van affectieve integratie tussen hun geest, en hun lichamelijk verkrampte emoties. Dit chronische gebrek aan afstemming, van verstand en gemoed, begint vaak al op buitengewoon jonge leeftijd, waardoor het roofdier zich daar instinctief mee is gaan identificeren, en het zelfs niet meer als stoornis, of verstoring, ziet.

De oorsprong van deze innerlijke vervreemding ligt in hun kindertijd, toen ze zich dermate overweldigd voelden door hun emoties, dat ze – als verdedigingsmechanisme – kozen om dan maar ‘onaanraakbaar’ te worden, door rigoureus ieder greintje gevoel te onderdrukken. Aldus bleef enkel nog koude rationalisatie over, met een logica waarin het intellectueel te verantwoorden valt om mensen te gebruiken als instrument voor het bereiken van zelfzuchtige doeleinden.

Ze keuren zichzelf af

Emotionele roofdieren ervaren een furieuze afwijzing, en aversie, jegens zichzelf. Ze vervloeken hun eigen ongevoeligheid, en verstoppen zich achter een onaangedaan, bevroren masker, zodat ze – zogenaamd – hun ware gezicht nimmer per ongeluk ‘verraden’.

Ze voelen zich gedurig gedesoriënteerd, en – in veel gevallen – veroordeeld tot hun (ver)bittere(nde) lot. Ergens begrijpen ze dat de manier waarop zij anderen behandelen, eigenlijk een reflectie is van de behandeling die hen (vroeger) ten deel viel.

Het zijn geweldige acteurs

In plaats van écht te voelen, veinzen ze – opportunistisch, en met voorbedachte rade – allerlei gevoelens. Ze doen dit op dusdanig slinkse wijze, dat hun subtiele manipulaties dikwijls niet tot nauwelijks opgemerkt worden door de mensen met wie ze sociaal in aanraking komen.

Aanvankelijk verleiden ze hun slachtoffers simpelweg door nabijheid, en het verstrijken van de tijd. Naarmate de gewenning toeneemt, beginnen ze de ander langzaam maar zeker steeds ingrijpender te beïnvloeden, en zelfs te domineren. Als ware een bijtend zuur, tasten ze zo hun – joúw – vrijheid en autonomie aan. Dit is een complex, ingenieus, en geniepig proces, waarin ze – gestaag en geduldig –  een emotioneel en mentaal spinnenweb rondom hun prooi weven, tot die geen kant meer op kan, en van top tot teen ‘onder de plak’ zit.

Hoe hér- en érkennen we een relatie met een emotioneel roofdier?

Het slachtoffer kan de relatie met een emotioneel roofdier zeer lang ónder- en ìn stand houden, zonder dat hij werkelijk doorheeft wat er in wezen aan de hand is. Soms beseffen deze slachtoffers het pas als ze zich emotioneel totaal uitgeput en afgemat voelen, alsof ze hun eigen, innerlijke essentie hebben verloren, alsof ze uitgezogen, en uitgemergeld zijn, leeg en afgestompt, van binnen.

Om te achterhalen of jij momenteel te lijden hebt van zo’n giftige, en vergiftigende relatie – zij het met je partner, een familielid, vriend, of zelfs met een een collega op het werk – is het raadzaam om jezelf de volgende vragen te stellen:

• Voel je je geïsoleerd? Heb je geen goede verstandhouding meer met je geliefden? Heb je moeite om écht contact te maken met je vrienden en familie?
• Zijn je normen, waarden en opvattingen veranderd? Ben je – daardoor – vervreemd van de persoon die je ooit was? Geloof je dat je jouw intieme identiteit bent kwijtgeraakt?
• In hoeverre waardeer je jezelf? Loop je over van de onverklaarbare schuldgevoelens? Ben je bang om jezelf te uiten, of je mening te geven?

Als je jezelf terugvindt in een afgezonderde positie, afgesloten van (elke) emotionele steun, als je waarden 180 graden zijn gedraaid, als je jezelf niet (langer) durft uit te drukken, en je last hebt van een negatief zelfbeeld, dan zit je mogelijkerwijs verstrikt in een relatie met een emotioneel roofdier.

Uit het emotionele keurslijf breken

Je ontworstelen aan de greep van een emotioneel roofdier is geen eenvoudige opgave, met name omdat het slachtoffer vaak verlamd wordt door diepzinnig geïnternaliseerde gevoelens van angst, onzekerheid en schuld. Als zodanig, zijn zij niet de persoon meer die ze ooit wél waren, en dienen daarom hun gepathologiseerde gedachten en emoties pro-actief te her-structureren.

Ontnuchterende bewustwording is de eerste stap om jezelf te verlossen van de tirannie. Zonder te zíen, en toe te geven, dát je in de val zit, zul je er namelijk nooit aan ontsnappen, of zelfs maar een poging wagen. Want sommigen zien het gevaar niet, of worden dermate verblind door schuldgevoelens, dat ze überhaupt geen enkele uitweg ontwaren.

Het slachtoffer moet de emotionele bedreiging en beklemming expliciet benoemen en veroordelen, moet inwendig afstand nemen van conflicterende schuld- en verantwoordelijkheidsgevoelens, en al zijn energie wijden aan vastberaden verzet en emancipatie. Hij moet begrijpen dat hij – ten bate van hun eigen hogere geluk en autonomie – gedecideerd zijn gezonde eigenbelang dient te verdedigen, en beschermen, door niet langer de agressor te rechtvaardigen, of excuseren.

Zodra het onomstotelijk tot de gevangene doordringt waar haar tralies uit bestaan, en van gemaakt zijn, is het van fundamenteel belang om het sociaal vangnet te repareren, en zelfs uit te breiden. Zoek je toevlucht bij de mensen waar je voorheen een sterke band mee had, en die het roofdier resoluut afkapte. Want deze oude, of uit het oog verloren vrienden en familieleden, kunnen in deze emotionele rehabilitatie weer jouw cruciale steun en  toeverlaat worden.

In ernstige gevallen, kan de assistentie van een getrainde specialist onmisbaar blijken. Het slachtoffer is dan niet in staat om op eigen kracht en macht te ontsnappen aan de klauwen van het emotionele roofdier, en wanneer dat – met de bemoediging van een professioneel hulpverlener – dan eindelijk toch lukt, ontdekt hij, tot zijn eigen afgrijzen, dat hij zijn eigen ziel (en zaligheid) heeft verloren, in de noodlottige relatie. Hij wordr overmand (of ‘overvrouwd’) door intense gevoelens van schaamte, schuld, spijt, angst en wellicht ook woede.

Onder bepaalde omstandigheden kan het zelfs noodzakelijk zijn voor de (gemeentelijke) autoriteiten om tussenbeide te komen, om kordaat een halt toe te roepen aan het misbruik. Helaas blijft zulke inmenging juridisch ingewikkeld, omdat de ‘feiten’ – vernedering, scheldkanonnades, verbale intimidatie, chantage etc. – moeilijk hard te maken, of officieel aan te tonen zijn. Het wordt slachtoffers daarom aanbevolen om – zonder zichzelf extra in gevaar te brengen – bewijsmateriaal te verzamelen, bijv. foto’s, audio- of video-opnamen, getuigenissen, ontvangen sms-jes, voice-mails enzovoorts.