Nidotherapie: genezing in een andere omgeving

Hoewel er altijd rekening is gehouden met de invloed van de omgeving op psychische stoornissen, is nidotherapie tot dusver de enige systematische en tijdgestuurde omgevingsinterventie voor aanhoudende psychische stoornissen.

De term ‘nidotherapie’ verwijst naar een moderne therapeutische methode. Het belangrijkste doel is om de omgeving te veranderen van mensen die lijden aan schizofrenie en andere ernstige psychische stoornissen.

Professionals passen deze therapie toe in combinatie met andere vormen van interventie. In plaats van alleen te focussen op directe interventies bij de patiënt, is het doel hen te helpen de noodzaak tot verandering te identificeren. Als gevolg daarvan zou dit hen motiveren om te vechten voor een verandering in hun omgeving.

Het doel van nidotherapie is niet om het individu te veranderen, maar om de relatie tussen hen en hun omgeving comfortabeler te maken. Dit zou namelijk duidelijk een algehele verbetering van het leven van het individu opleveren.

Dit is echter niet het directe resultaat van de behandeling. In plaats daarvan komt het voort uit het ontstaan van een meer harmonieuze relatie tussen de persoon en wat hem omringt.

Iemands omgeving heeft echt een grote invloed bij het optreden van ziekten en terugvallen. Dat gezegd hebbende, nidotherapeuten werken samen met schizofrenen om deze factoren te kunnen identificeren en vervolgens te proberen het aantal en de ernst van terugvallen te verminderen.

De theoretische basis van nidotherapie

Psychiater Peter Tyrer is de grondlegger van deze therapie. In de veertig jaar dat hij in zijn beroep werkzaam was, publiceerde hij 38 boeken, was hij redacteur van The British Journal of Psychiatry en ontwikkelde hij nidotherapie als een vorm van omgevingsinterventie. De theoretische basis ervan is nauw verbonden met het Darwinistische concept van evolutie.

De aanpassing van een organisme aan zijn omgeving verzekert zijn welzijn. Dat gezegd hebbende, als we zorgen dat de omgeving zich op een vergelijkbare manier aanpast aan het organisme, is het mogelijk om positieve gedragsveranderingen te krijgen.

Bovendien hebben professionals in de geestelijke gezondheidszorg altijd rekening gehouden met omgevingsfactoren bij de evaluatie en behandeling van mensen met psychische stoornissen. Desalniettemin volgen onderzoekers zelden een consistente interventiestrategie.

Door primair belang te hechten aan de omgeving, kunnen veranderingen worden aangebracht die anders niet zouden kunnen worden bereikt. Problemen met de omgeving zijn namelijk vaak de belangrijkste reden voor terugvallen bij psychische aandoeningen.

Om echter succes te hebben met omgevingsinterventies is het noodzakelijk om de behoefte van de patiënt in evenwicht te brengen met die van anderen.

Principes van nidotherapie

De belangrijkste principes van nidotherapie zijn:

• Collaterale plaatsing, wat verwijst naar het overwegen van de omgeving vanuit het oogpunt van de patiënt.
• Formulering van realistische omgevingsdoelstellingen.
• Specifieke doelen stellen met betrekking tot veranderingen in de omgeving.
• Verbetering van sociale functies. Met andere woorden: focussen op functies in plaats van symptomen.
• Aanpassing en persoonlijke controle. Dit is in wezen de patiënt op de juiste manier laten deelnemen en de verantwoordelijkheid voor het programma op zich laten nemen.
• Bredere integratie van de omgeving en arbitrage.
• Anderen, waaronder onafhankelijke bemiddelaars, betrekken bij het oplossen van moeilijke aspecten van veranderingen van de omgeving.

Synchronisatie met andere therapieën en change agents

Nidotherapie kan parellel werken aan de toepassing van andere bestaande therapieën. Niettemin moet het tegelijkertijd onafhankelijk van deze therapieën zijn. De patiënt helpen zich te concentreren op veranderingen in de omgeving, kan de aanpassing aan zijn omgeving namelijk verbeteren.

De doelen die tijdens nidotherapie worden voorgesteld, betrekt vaak veel teamleden, maatschappelijk werkers, psychologen, ergotherapeuten, creatieve therapeuten of gemeenschappelijke werkers.

Nidotherapie: duur en fasen

Formele interventies duren meestal al naar gelang van de ervaring van de auteur. Dit therapeutische model kent vijf fasen.

Fase 1 – identificatie van de grenzen van nidotherapie

Nidotherapie wordt meestal toegepast nadat de patiënt uitgebreid is behandeld en alle mogelijke winst heeft behaald met de beschikbare interventies. Op andere momenten wordt het geïmplementeerd na een lange strijd tussen therapeuten om interventies uit te voeren en patiënten die zich ertegen verzetten.

Als de therapeut erin slaagt de patiënt het onderscheid te laten maken tussen de verschijnselen die de stoornis veroorzaakt en die van de omgeving, neemt de kans op conflictvermindering af en neemt de kans op samenwerking met andere soorten interventies toe.

Fase II – volledige omgevingsanalyse

Men moet rekening houden met alle wensen van de patiënt, hoe onaannemelijk ze ook zijn. Allereerst voert de therapeut zijn eigen omgevingsanalyse uit. Daarna is het de beurt aan de patiënt. Het kan echter met of zonder de patiënt worden gedaan.

We moeten opmerken dat beide omgevingsanalyses hoogst waarschijnlijk van elkaar zullen verschillen. Na voltooiing moeten de therapeut en de patiënt overeenstemming bereiken over de doelen. Als er verschillen zijn, moeten ze hun toevlucht nemen tot de bemiddelaar.

Fase III – implementatie van een gemeenschappelijk pad

Deze fase duurt meestal vele uren. Als het echter lukt, kunnen de volgende fasen snel worden onderhandeld. De verschillende elementen van dit gemeenschappelijke pad moeten bij elke interventie worden geïdentificeerd en gepland.

Veel van deze veranderingen moeten zorgvuldige worden doordacht. En niet alleen dat, het is ook belangrijk dat ze geleidelijk plaatsvinden. Het is daarom essentieel om de juiste tijdschema’s vast te stellen voor deze veranderingen om teleurstelling in de toekomst te voorkomen.

Fase IV – toezicht op de voortgang

Het bereiken van de gestelde doelen kan even duren. Desondanks moet de patiënt ze te allen tijde in gedachten houden en moeten de procedures om ze te bereiken transparant zijn.

Het is belangrijk om feedback te geven over de gemaakte vorderingen. Veel therapeuten raden aan om elke drie maanden feedback te geven. Desalniettemin is het zeer onwaarschijnlijk dat alle doelstellingen met succes worden behaald.

Fase V – nidotherapie aanpassen

Soms blijken de in het begin gestelde doelen nogal onwaarschijnlijk. Wanneer dit het geval is, is het nodig om terug te gaan en een nieuw pad uit te stippelen met andere doelstellingen.

Ze kunnen bijvoorbeeld minder ambitieus zijn of zelfs juist meer, afhankelijk van de situatie. Bij deze taak is de rol van de patiënt erg belangrijk, samen met een eerlijke acceptatie van de beslissing.

Conclusies

In het kort, er is meer onderzoek naar dit onderwerp nodig om de doeltreffendheid, voordelen en mogelijke risico’s volledig te kunnen begrijpen. Ondertussen zouden mensen met psychische problemen, gezondheidswerkers, managers en beleidsmakers deze nieuwe therapie vanuit een experimentele benadering moeten zien.

Globaal gezien is nidotherapie een complex proces dat nog in ontwikkeling is. Tot dusver is het de enige systematische en tijdgestuurde omgevingsinterventie voor aanhoudende psychische stoornissen. Therapeuten moeten worden getraind om patiënten te accepteren voor wie ze zijn en niet voor wie ze zouden willen dat ze zijn.