Machiavellistische mensen: wanneer het doel de middelen heiligt

Machiavellistische mensen geloven dat de beste manier om met mensen om te gaan is door ze te vleien en ze te vertellen wat ze willen horen. Dit type persoonlijkheid demonstreert een diepgaande emotionele afstandelijkheid. In combinatie met een cynische houding en een flinke dosis charisma zijn deze mensen vaak meesters van manipulatie en fraude. Concluderend gaat het dus om zogeheten risicovolle emotionele partners.

Iedereen die The Prince van Niccolo Machiavelli gelezen heeft, zal deze en andere trekjes herkennen in de tekst. De klassieke filosoof, een politicus uit de 16e eeuw. blies ze leven in. Machiavelli zelf beweert dat het in een machtspositie toegestaan is om eerlijkheid te verwaarlozen zolang het bedrog en het verraad je helpt om je doel te bereiken.

Mensen hoeven echter Machiavelli’s werk niet gelezen te hebben om ervan overtuigd te zijn dat het doel altijd de middelen heiligt. Sterker nog, ze hoeven niet eens in de politiek werkzaam te zijn om dit soort denkpatronen te ontwikkelen.

Machiavellisme is een redelijk frequent voorkomende persoonlijkheidstrek die deel uitmaakt van wat binnen de klinische psychologie ‘the dark triad’ (‘de donkere triade‘) genoemd wordt. Hieronder vallen psychopathie, narcisme en Machiavellisme. Deze drie gecombineerd vormen een beangstigende en zorgwekkende soort persoonlijkheid.

Maar het is niet zo dat je deze eigenschappen niet in je dagelijkse leven tegenkomt. Al dan niet apart van elkaar. Machiavellisme is bovendien de meest voorkomende hiervan. Lees verder voor meer details.

Machiavellistische mensen: geboren of gemaakt?

Iedereen heeft ooit wel eens iemand bedrogen of gemanipuleerd om een doel te bereiken. Normaliter is dit echter een eenmalig voorval en komt dit soms zelfs voort uit goede bedoelingen. Het kan ook zo zijn dat het een deel uitmaakte van een verdedigings- of overlevingstactiek. Een voorbeeld: “Ik zorg ervoor dat deze persoon dit gaat denken zodat hij me alleen zal laten en zich zal realiseren dat ik niet geïnteresseerd in hem ben.”

Maar Machiavellistische mensen denken dat het normaal, menselijk gedrag is om anderen voor hun eigen gewin te gebruiken. Ze denken vaak dat mensen die dat niet doen, onintelligent zijn. Psychologen Richard Christie en Florence Geis — bedenkers van de MACH-IV test die Machiavellisme meet — kunnen dit uitleggen. Zij zeggen dat ‘deze mensen denken dat “er elke minuut een dwaas geboren wordt en je gebruik van ze moet maken”.’

Er is geen tekort is aan mensen binnen de politiek die zichzelf aanleren om sluwe, berekenende strategieën te gebruiken om macht te winnen en te behouden. In ons dagelijks leven zien we echter niet veel van dit soort mensen dat anderen beschouwt als middelen voor eigen gebruik. Betekent dat dat Machiavellistische mensen een genetische eigenschap bezitten die veel andere mensen niet hebben? Zijn Machiavellistische mensen zo geboren?

Deskundigen zeggen wel dat in een klein aantal geïsoleerde gevallen, er een genetische kwetsbaarheid bestaat voor psychopathie. Machiavellisme is echter voor het grootste deel het resultaat van een slechte opvoedingsstijl en imitatiegedrag van het kind.

Wat zijn de eigenschappen van Machiavellistische mensen?

Wie heeft inmiddels nog niet te maken gehad met een baas die altijd zijn zin doordramde? En anderen onder druk zette voor zijn eigen gewin? Misschien heb je het ook gezien binnen romantische relaties of zelfs bij kinderen die hun klasgenootjes afpersen, bedreigen en pesten.

De Machiavellistische mentaliteit laat overal zijn sporen achter. Daarom is het belangrijk om zijn voornaamste kenmerken van Machiavellistische mensen te kunnen herkennen:

• Ze zijn erg goed in het opmerken van andermans zwakheden.
• Het zijn goede planners. Ze bedenken verfijnde strategieën om mensen te manipuleren. Bovendien weten ze altijd de goede woorden op het juiste moment te zeggen, waardoor ze iemands vertrouwen snel kunnen winnen.
• Ze zijn ambitieus en erg goed in het beheersen van hun impulsen. Zo behalen ze uiteindelijk de grootste winst. Als het einddoel het waard is, krijgen grote beloningen waar ze op de lange termijn iets aan hebben de voorkeur. Ze zijn dus ook erg geduldig.
• Ze zijn charismatisch en lijken hierdoor vaak charmant en bescheiden.
• Het zijn precies de mensen die je in je team wilt hebben binnen strijdlustige werkomgevingen. Denk hierbij aan debatteren, onderhandelen, enzovoorts. Op een persoonlijk niveau hebben ze echter zelden langdurige relaties.

Hoe kan Machiavellisme behandeld worden?

Wat behandeling moeilijk maakt is dat deze mensen zelf het probleem vaak niet inzien. Ze zien zichzelf als prima functionerende mensen met een groot talent voor het behalen van prestaties. Dat is het enige wat er toe doet voor hen. Zij benaderen het leven vanuit een utilitarische en materialistische invalshoek. Zij schatten emoties over het algemeen niet op waarde. Daarom zijn ze zich er zelden van bewust hoe hun (onbewuste) acties anderen beïnvloeden.

In het zeldzame geval dat zo iemand een psycholoog opzoekt, komt dit vaak door druk vanuit de familie of vanuit een rechtbank. Dit laatste komt nog het vaakst voor. Dit type persoonlijkheid zien we veel bij criminelen die mensen oplichten.

Over het algemeen is de meest aan te raden strategie die van cognitieve gedragstherapie. Hiermee kan een patiënt, als alles gunstig verloopt, ziekte inzicht ontwikkelen. Vervolgens kunnen ze hun pathologische denkwijzen en gevoelens aanwijzen en hier verandering in aanbrengen. Ten slotte kunnen ze leren verzoenend, respectvol gedrag te ontwikkelen.

Maar alleen deskundigen met veel ervaring zouden Machiavellistische mensen moeten behandelen. Alleen zij zullen in staat zijn om de tactieken van bedrog, suggestie en manipulatie te voelen en te ontmantelen.