Leiden alle wegen naar neuroticisme?
Neuroticisme is een karaktertrek die een aanzienlijke biologische grondslag heeft. Het zorgt ervoor dat de mensen die dit hebben, vatbaar zijn voor psychologische stoornissen. Want het is verbonden met een slechte beheersing van stress en de neiging om zichzelf bloot te stellen aan prikkels die psychologisch schadelijk zijn.
Wanneer iemand hoog neurotisch is, dan kunnen stoornissen als angst, depressie, bipolaire stoornis en schizofrenie een ernstige invloed hebben op de persoon. Het speelt ook een belangrijke rol in relatieproblemen, vijandigheid op de werkplek en burnout.
In dit artikel zullen we op een bondige manier uitleggen wat het is en hoe het bij verschillende psychologische stoornissen werkt. Want het kan op elk van deze stoornissen andere effecten hebben.
Neuroticisme, een karaktertrek
Neuroticisme is een eigenschap van de persoonlijkheid (het bestaat uit gedragsmatige, emotionele en cognitieve neigingen). Mensen erven deze eigenschap vooral van hun ouders. Dit betekent dat het van nature grotendeels biologisch is.
Dit wil niet zeggen dat het niet veranderd kan worden. Maar de persoon heeft die neiging vanaf het moment dat hij geboren wordt. Gedurende het leven van de persoon zal zijn omgeving dit kenmerk versterken of verzwakken.
Bijna al persoonlijkheidstheorieën bevatten neuroticisme als een fundamenteel kenmerk. We vinden het in de volgende theorieën:
- De karaktertrekken van de Grote Vijf (Costa en McCrae, 1992)
- Het alternatief vijf-model van de persoonlijkheid (Zuckerman, 1999)
- Het boek van Eysenck Dimensies van de Persoonlijkheid (1947)
- De Inventaris van Temperament en Karakter van Cloninger (1994) (Opmerking: hier gebruiken ze voor neuroticisme de term vermijden van schade.)
Het is dus duidelijk dat de meeste onderzoekers het beschouwen als een onderdeel van de basisstructuur van de persoonlijkheid. Deze overweging staat los van de vraag of het deel uitmaakt van een lexicale, empirische of op feiten gebaseerde analyse. Maar alle modellen bevatten neuroticisme omdat het het de fundamentele emotionele neiging van elke persoon schetst.
Het toont met andere woorden aan of je geneigd bent tot stabiliteit en welzijn (een laag neuroticisme) of instabiliteit en angstgevoelens (een hoog neuroticisme).
Er is dus sprake van een verband tussen neuroticisme en emoties. Daarom willen we het nu analyseren. We zullen bekijken hoe het de drie meest voorkomende stoornissen beïnvloedt: depressie, angst en verslaving.
De rol van neuroticisme in verschillende psychologische stoornissen
Depressie
Neuroticisme is verbonden met een groot aantal depressieve symptomen en hun intensiteit. Dit komt omdat mensen met een hoog mate van neuroticisme minder negatieve stimulatie nodig hebben om zich overstuur of ongemakkelijk te voelen dan mensen met weinig neuroticisme.
Het wijst dus op een hogere gevoeligheid voor tegenspoed. Dit beïnvloedt het verloop van de depressie. Het vermeerdert de negatieve emoties en maakt ze intenser en ondraaglijker. De kans wordt op die manier groter dat de put van de depressie alleen maar dieper wordt en de persoon het steeds moeilijker heeft om eruit te ontsnappen.
Angst
Neuroticisme teert op angst. Want de persoon is gefixeerd op de onzekerheid die hij niet kan verdragen. Ze zullen bijvoorbeeld vermijden om in onzekere situaties terecht te komen, risico’s te nemen en ook maar enige mate van lichamelijke, psychologische of emotionele onzekerheid te ervaren. Maar om angstgevoelens op een succesvolle manier te overwinnen, moet de persoon die angst confronteren. Neuroticisme houdt deze mensen echter vast in hun comfortzone en verhindert het herstel.
Neurotische mensen proberen controle te hebben over elk aspect van mogelijke risicovolle situaties. Het maakt ook niet uit hoe onwaarschijnlijk het risico is. Ze verspillen veel tijd, geld en energie alleen maar om risico’s te vermijden. Ze zullen bijvoorbeeld uitermate vroeg het huis verlaten om op tijd op een afspraak te zijn. Dat doen ze alleen maar omdat ze op die manier speelruimte hebben in het geval één van de vele gevaren die ze zich voorstellen, echt gebeuren.
“De zondagsneurose, die vorm van depressie die mensen treft wanneer ze zich bewust worden van het gebrek aan inhoud in hun leven, op het moment dat het snelle tempo van de drukke week voorbij is en de leegte binnenin hen duidelijk wordt.”
-Victor Frankl-
Paniekaanvallen
Dit kan ook toegepast worden op vele ernstiger omstandigheden, zoals een paniekaanval. De meest doeltreffende behandeling voor een paniekstoornis houdt in dat ze geleidelijk blootgesteld worden aan de situatie waarvoor ze bang zijn. Want het is duidelijk hoe erg neuroticisme op deze situatie inspeelt.
Zoals we voordien al gezegd hebben, bieden mensen met een grote mate van neuroticisme veel weerstand om zichzelf bloot te stellen aan de dingen waarvoor ze bang zijn. Ze zullen dus koste wat kost vermijden om dat kleine risico te nemen, zelfs al kan dit tot gewenning leiden en uiteindelijk een eind maken aan hun angst. Hoe hoger de mate van neuroticisme, hoe groter de weerstand voor blootstelling. Het gevolg is dat de verwachting van deze blootstelling nog meer angst zal veroorzaken.
Verslaving
Mensen met een hoge mate van neuroticisme lopen meer kans om een verslaving te ontwikkelen. Hoe komt dit? De reden is dat hun neuroticisme hen ertoe aanzet om elke vorm van ongemak te vermijden. Het verhoogt ook het niveau waarop ze stress waarnemen.
Hoge stressniveaus samen met een hoge gevoeligheid voor angst zorgen ervoor dat ze zich op een psychologische manier uitgeput en overweldigd voelen door hun dagelijkse problemen. Drugsgebruik kan dan voor hen een vorm van uitweg zijn. Want dit verlost hen van de voortdurende bezorgdheid die ze voelen.
De hoge gevoeligheid voor ongemak veroorzaakt de emotionele uitputting. Het zal dus met andere woorden de alledaagse uitdagingen veranderen in bedreigingen. En omdat ze ongemak moeten vermijden en alles wat rond hen gebeurt, onder controle houden, raken ze uitermate overweldigd.
De psychologische uitputting, die hieruit volgt, maakt het hen erg moeilijk om hun stress op een goede manier te beheersen. De effecten van de psychoactieve stoffen in kalmerende middelen als alcohol en marihuana bieden hen een kortstondige verademing, een adempauze van het ongemak en de stress.
Wat kunnen mensen met een hoge mate van neuroticisme doen om te veranderen?
Eerst en vooral is het essentieel dat iemand de hulp van een psycholoog zoekt. Die kan een beoordeling van de persoonlijkheid uitvoeren en precies bepalen hoe neurotisch ze zijn.
Dat is nodig omdat zowel onze eigen perceptie van onszelf als de perceptie van andere mensen over ons onjuist kunnen zijn. Ze kunnen dus een beeld van zichzelf hebben dat hun echte niveau van neuroticisme niet weergeeft.
Een psycholoog is de meest gekwalificeerde persoon om te bepalen welke therapeutische stappen gezet moeten worden. Over het algemeen kan psychotherapie een persoon helpen om zijn neuroticisme te beheersen. Hiervoor moet hij zich op de volgende dingen richten:
- de emoties sturen
- de draagkracht voor ongemak en onzekerheid vergroten
- werken aan het overwinnen van angstgevoelens en schrik
Bovendien kan psychotherapie mensen met een hoge mate van neuroticisme helpen om te werken aan het bereiken van doelstellingen die voor hen belangrijk zijn. Want het kan de muur afbreken die ze opgebouwd hebben om zichzelf te beschermen. Wetenschappelijk bewijs heeft aangetoond dat persoonlijkheden niet volledig vastliggen. Ze zijn in zekere mate kneedbaar. Op sociaal, emotioneel en gedragsmatig vlak zijn we voortdurend in verandering omdat we reageren op onze omgeving.
Er is dus geen ruimte voor het excuus “ik ben zo.” Het is een vergissing om te denken dat je niet kan veranderen. Als je je inzet om een betere versie van jezelf te worden, dan kan je je doelen bereiken.