Laat jezelf liefhebben, want ware liefde doet geen pijn

Laat jezelf liefhebben, want authentiek schitterende liefde zal ons nooit schaden, noch verraden, en voelt geen verdriet. Liefde die de naam – en bijbehorende vreugde – dubbel en dwars waard is, wordt gegeven, geboden, met open ogen, en een gepassioneerd hart. Zulke liefde gedijt in een bewuste, volwassen relatie, waarin innerlijke leegtes, of stiltes, niet neurotisch opgevuld hoeven te worden, en waarin egoïstisch gebaseerde eenzaamheid geen gehoor, noch narcistische opluchting vindt.

Als we er even over nadenken, dan zullen we ons realiseren dat het meest diepgewortelde idee van onze populaire cultuur bij uitstek de klassieke notie is dat ‘wie werkelijk van jou houdt, je ook zal laten lijden‘. En die vaak onuitgesproken, impliciete aanname, of ‘logica’, klopt eigenlijk van geen kant. Pijn en liefde zijn namelijk twee zeer verschillende zaken, staten, geestestoestanden – een oprechte, op reciprociteit gegronde relatie zal giftige gevoelens immers nooit welig laten tieren.

John Gottman, één van de voornaamste relatiedeskundigen ter wereld, legt in zijn boek ‘Het geheim van langdurige relaties’ uit dat de sleutel voor stabiliteit en geluk in de liefde ligt in het vermogen om jezelf óver- en óp te geven. Daarmee doelt deze emeritus professor in de psychologie, aan de Universiteit van Washington, op het buitengewone belang van wederzijdse zorg, aandacht en betrokkenheid, van het wezenlijk geïnteresseerd zijn in elkaar, en – boven alles – van het gezamenlijk koesteren en creëren van gedeelde waarden, zingeving en herinneringen.

(Chronische) emotionele pijn hoort, wat dat betreft, niet thuis in dit soort unieke, intieme, en levensbeamende relaties.

De impact van een gebrek aan liefde, op onze hersenen

Eén van de belangrijkste ken- of zelfs keurmerken van mensen wiens romantische relatie groeit en bloeit op basis van respect, verrukking en dankbaarheid, is dat zij blijven liefhebben alsof ze nooit pijn gedaan zijn, en zonder ooit oud zeer, bijvoorbeeld uit eerdere relaties, op hun nieuwe partner te projecteren. En is geen spoortje bitterheid aan hun hemel of horizon, en geen gemis van vertrouwen.

Dat gezegd hebbende, zijn er ook mensen die daarentegen leven in de overtuiging dat de liefde per se pijn doet, omdat hun ervaringen uit het verleden dit geloof kennelijk keer op keer, en steeds opnieuw, bevestigden. Sterker nog, volgens een studie gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift ván en vóór de neurofysiologie [‘Journal of Neurophysiology’], reageert ons brein op dezelfde manier op emotionele pijn (bijv. een scheiding, of een verbale vechtpartij) als bij lichamelijk letsel.

Er vindt vandaag de dag een intrigerende focusverschuiving plaats binnen dit academisch brede, veelbelovende en kruisbestuivende veld – met name vanuit de relationele neurobiologie. Het uitgangspunt van dit soort soms letterlijk ‘baanbrekende’ theorieën is dat onze hersenen, dankzij hun neuroplasticiteit, zichzélf kunnen genezen van deze psychologische wonden, van deze ingeprente pijnprikkels.

Als we in staat zouden zijn om door pijn en trauma aangetaste neuronale netwerken te reconstrueren, en die als herboren verbindingen vervolgens ook nog eens te versterken, dan zouden we ongetwijfeld een gezonder en veerkrachtiger innerlijke balans bewerkstelligen.

De doctrine van de ‘Interpersoonlijke Neurobiologie’ (IPNB) werd oorspronkelijk ontwikkeld door de gevierde psychiater Dan Siegel. Volgens deze auteur, is de beste manier om door hulpeloosheid of chronisch verdriet beschadigde neuronale netwerken te herstellen: het beoefenen van meditatie.

Dat bevordert namelijk intrinsieke kalmte: een immanent evenwicht waarin we het contact met onszelf herontdekken, en live – in het moment – leren begrijpen dat wat kwetst en pijn doet, niet zozeer de liefde is, maar onze hoogstpersoonlijke acties en reacties. Oftewel: ons onvermogen tot toewijding aan de ander, tot spirituele zelfopoffering, waarin je – wederzijds – egoïstisch gemotiveerde impulsen compassievol slacht op het altaar van de devotionele relatie.

Loffelijke liefde, van het soort dat geen pijn doet, en geen tranen met tuiten huilt

Wat zeer doet is het gebrék aan liefde; nooit de (zuivere) LIEFDE zelf, in hoofdletters. Wat ons verdrietig maakt, is de verloren en vergeefse strijd, de afmatting van een verwoest hart, de hopeloosheid, dat bittere omslag-moment waarop we sussende zinnetjes als ‘Ik beloof je dat ik ditmaal écht zal veranderen‘, of ‘Ik weet zéker dat de dingen vanaf nu anders zullen lopen, beter‘, niet langer te goeder trouw kunnen geloven.

Weiger absoluut een liefde die altijd zout (en zuur) smaakt, wiens smartelijke smeermiddel een waterval van tranen is. Laat je door niets of niemand op de mouw spelden dat álle levenslessen uit lijden voortkomen, of dat zelfs vereísen. Alsof de beloofde verlossing, en wedergeboorte, enkel via kolossale kwellingen ‘bereikt’ of gevonden kan worden.

Geluk bevát, en ís ook een vorm van, wijsheid – en kan ons bovendien een boel bijbrengen. Want de ware liefde, die in hoofdletters geschreven mag worden, kent geen schadelijke bijwerkingen, en laat zich nimmer kleineren door angst, wantrouwen, of andere egoïstische symptomen. Deze pure, onversneden, puntgave affectie berokkent geen schade toe, doet niemand (opzettelijk) pijn, kijkt recht maar teder door een vuile blik of neppe glimlach heen, en laat de donkere wolk van een slechte bui spontaan bij je wegsmelten.

Zoals de grote Erich Fromm ons er al aan herinnerde: liefde is bovenal een geloofsdaad, een onvoorwaardelijke keuze van het hart, een sprong in het diepe. Hoewel niemand ons verzekert, of zelfs maar kán verzekeren, dat alles goed komt, twijfelen we niet, en nemen we welbewust het risico, bieden we onze partner – in volle overgave –  onophoudelijk het beste van onszelf, en verwelkomen we aldus de ander in dit inspirerende zielsverbond.

Geef je zegen, en vervloek hem, of haar, nooit.